Neosarmatyzm – 1

Jak wskazuje pełny tytuł „Pana Tadeusza”, to szlachta jest głównym bohaterem utworu. Poeta powraca do czasów szlacheckich polowań, biesiad i zwyczajów z perspektywy tęskniącego za ojczyzną emigranta. Dlatego nie kryje sympatii, jaką darzy Sarmatów, pokazuje ich pozytywne cechy, takie jak patriotyzm, waleczność, zamiłowanie do tradycji. Jednak nie zapomina także o wielu wadach tej grupy społecznej, choć często ukazywane są one w humorystyczny sposób. Ukazane są one przede wszystkim w wątku sporu o zamek Horeszków pomiędzy dwoma rodami. Początkowo, Sędzia nie był zainteresowany zamkiem, ale gdy pojawił się potencjalny spadkobierca, Hrabia, wszczął o niego proces. Pokazuje to kłótliwość szlachty. Ta wzajemna wrogość spowodowana została przez zabójstwo Stolnika Horeszki przez Jacka Soplicę. Ta zbrodnia umotywowała nienawiść Gerwazego do rodu Sopliców, na którym Klucznik poprzysiągł zemstę. Nie chciał on przystać na żaden kompromis, pozostawał w konflikcie z wiernym sługą rodu Sopliców, Protazym, a także podburzył szlachtę zaściankową do zajazdu na dwór Sędziego.