Język polski

Język polski jest jednym z przedmiotów, których uczymy się od pierwszej klasy szkoły podstawowej, aż do końca edukacji w szkole średniej. Na jego zgłębianie składa się nauka ortografii i gramatyki, czytanie lektur, poznawanie i rozróżnianie różnych rodzajów literackich… Przechodzimy przez wszystkie epoki literackie: od starożytności, przez średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, aż po Młodą Polskę, dwudziestolecie międzywojenne i współczesność. Na planie lekcyjnym uczniów szkoły podstawowej język polski widnieje codziennie lub prawie codziennie, ponieważ przewidziano 5 godzin lekcyjnych tygodniowo. A od jakich zagadnień rozpoczyna się program nauczania tego przedmiotu?

Już w klasie 4 uczniowie poznają poszczególne części mowy: czasowniki, rzeczowniki, przymiotniki i przysłówki. Dowiadują się, że język polski wyróżnia czas teraźniejszy, przeszły i przyszły. Uczą się prawidłowo odmieniać czasowniki przez osoby, poznają formy osobowe i nieosobowe. Do tego dochodzą liczba i rodzaj kolejno czasownika, rzeczownika i przymiotnika. Następnym zagadnieniem, które język polski ma w zanadrzu, są części zdania. Niekiedy wskazanie podmiotu, orzeczenia, dopełnienia czy okolicznika sprawia na lekcjach trudności. Podobnie dzieje się przy przekształcaniu zdań złożonych w pojedyncze i odwrotnie. 

Uczniowie dowiadują się też w szkole, że język polski może przybierać formę oficjalną i nieoficjalną. A umiejętność posługiwania się każdą z nich, i dobierania ich stosownie do sytuacji, jest niezwykle istotna. Dalej uczniowie zaznajamiają się ze zdrobnieniami i zgrubieniami, poznają słowa wartościujące i neutralne, bliskoznaczne i przeciwstawne, dowiadują się o wyrazach wieloznacznych. Nie wspomnieliśmy jeszcze o fonetyce. To też obszerny temat, decydujący o tym, jak brzmi język polski. Począwszy od podstawowego podziału na samogłoski i spółgłoski, poprzez sylaby i akcent wyrazowy. Sprawa się komplikuje, gdy dochodzi temat regionalizmów. Uczniowie na lekcjach dowiadują się także, że część wyrazów trafiła do języka polskiego jako zapożyczenia z języków obcych, między innymi z angielskiego, niemieckiego, francuskiego, a także z łaciny. 

Kolejne zagadnienie programowe z powodzeniem można ćwiczyć w naszej aplikacji ZDAY. Mowa o trudnej ortografii, z której wręcz słynie język polski. Składa się na nią pisownia wyrazów z u/ó, h/ch, rz/ż, pisownia wyrazów małą lub wielką literą, czy też pisownia “nie” z różnymi częściami mowy. Dostępne w aplikacji dyktanda pozwalają ponadto na ćwiczenie interpunkcji, pisowni wyrazów z ą/om/on i ę/en/em, a nawet końcówek ii/i/ji.

Do tego dochodzą oczywiście lektury, których liczne opracowania, zarówno w formie nagrań wideo, jak i w wersji tekstowej, znajdziesz w naszym serwisie oraz w aplikacji ZDAY. A język polski jest jednym z kilku przedmiotów, których możesz się u nas uczyć. Wracając jednak do lektur – w każdej klasie uczniowie mają do przeczytania kilka utworów z listy lektur obowiązkowych, a także co najmniej dwie lektury uzupełniające. O wyborze lektur realizowanych w danej klasie decyduje nauczyciel przedmiotu. Autorzy tych dzieł są reprezentantami różnych epok literackich, a same utwory stanowią, dobraną w sposób przemyślany, mieszankę różnych gatunków literackich. Część tych dzieł została napisana przez naszych rodaków, a reszta została przetłumaczona na język polski.

Oprócz poznawania różnorakich dzieł literackich, uczniowie w ramach lekcji języka polskiego rozwijają również własne kompetencje tekstotwórcze. Począwszy już od klasy 4 uczą się, jak napisać list, opowiadanie albo opis miejsca lub przedmiotu. Piszą także ogłoszenia, życzenia i zaproszenia. W klasie 5 dowiadują się, jakimi zasadami kierować się przy pisaniu pamiętnika, co powinna zawierać charakterystyka, jak stworzyć sprawozdanie z wydarzenia. Zaznajamiają się także z tworzeniem instrukcji, zawiadomień czy podziękowań. Następnie, uczniowie uczęszczający na język polski w klasie 6 powinni umieć napisać streszczenie, list oficjalny, dialog, a nawet przygotować dedykację. W kolejnej klasie poznają reguły tworzenia recenzji oraz piszą pierwsze rozprawki. Kończąc naukę w szkole podstawowej powinni także wiedzieć, jak przeprowadzić wywiad, a także mają praktyczne doświadczenie w pisaniu CV i listu motywacyjnego. 

To, czy uczeń opanowuje język polski na odpowiednim poziomie, jest regularnie monitorowane. Nauczyciel ma w zanadrzu różne formy sprawdzania wiedzy: kartkówki, sprawdziany wiedzy, dyktanda, prace pisemne, w tym rozprawki na zadany temat. Na zakończenie szkoły podstawowej zdobyta na lekcjach języka polskiego wiedza jest dodatkowo weryfikowana w ramach egzaminu ósmoklasisty. Z kolei uczniowie kończący szkołę średnią przystępują do matury. I tutaj już mogą sami dokonać wyboru: czy wolą zdawać język polski na poziomie podstawowym, czy też rozszerzonym. Skoro już jesteśmy przy szkole średniej: ten etap nauki powinien uwzględniać szerszy kontekst kulturowy, filozoficzny i historyczny omawianych dzieł literackich. Program przewiduje też, że w ostatniej klasie liceum (lub w dwóch ostatnich klasach technikum) uczniowie zapoznają się już wyłącznie z literaturą współczesną, czyli dziełami, które powstały po zakończeniu II Wojny Światowej. Nauczyciel prowadzący język polski powinien zatem omówić w trzech pierwszych klasach szkoły średniej wszystkie epoki od starożytności po dwudziestolecie międzywojenne