Neosarmatyzm – 2

Sędzia poprzez nieustępliwość i skłonność do gniewu sam też nie poprawił stosunków z Horeszkami. W rozmowie z księdzem Robakiem długo nie dawał się przekonać do zawarcia porozumienia. Przemówiły do niego dopiero argumenty dotyczące możliwości odzyskania niepodległości poprzez współpracę, ale nawet wtedy uparcie żądał, aby to Hrabia pierwszy przeprosił. Sam zajazd doskonale ilustruje większość wad sarmatów, czyli porywczość, bezmyślność, pieniactwo oraz pijaństwo. Szlachta dała się zmanipulować przez Gerwazego i skierowała swój gniew, zazdrość i chęć walki na Sopliców. Jednocześnie, zajście to zostało ukazane w komiczny sposób, ponieważ zakończyła się jedynie ucztą, w której trakcie oprawcy przedawkowali alkohol oraz jedzenie i zasnęli. Humorystycznie przedstawiony został także inny spór, Asesora i Rejenta o charty łowieckie. Jako jeden z pobocznych wątków epopei pełni rolę zabawnych przerywników między sporem o zamek czy historią księdza Robaka. Asesor i Rejent, mimo zaciekłej rywalizacji i kłótliwości, są w swoim konflikcie raczej sympatyczni i nieszkodliwi. Ostatecznie, podczas walki z Moskalami, szlachta wykazała się także pozytywnymi cechami, takimi jak waleczność, honor i patriotyzm. W ten sposób ilustrują ona sarmatyzm w obu tego słowa znaczeniach.