Lodowce

Chcesz się mniej uczyć i więcej rozumieć?
Zamień czytanie na oglądanie!

Kliknij

i ucz się szybciej!

Opiekun merytoryczny: Grzegorz Wach

CZYM SĄ LODOWCE I JAK POWSTAJĄ?Lodowcami nazywamy ogromną masę lodu, która została stworzona na powierzchni lądowej wskutek nagromadzenia się dużej ilości śniegu. Ta masa lodu znajduje się w ruchu, jednak ma on charakter stały oraz powolny. Lodowce powstają z akumulowanej pokrywy śnieżnej, która dzięki ciągłemu naprzemiennemu topnieniu oraz zamarzaniu spowodowanymi zmianami temperatur oraz ciśnienia tak zwanych warstw nadległych, a także pod wpływem dużej wilgotności powietrza, pomniejsza swoją objętość, przechodzi proces rekrystalizacji i przekształca się na początek w firn, a potem w lód firnowy albo mocno ubity lód lodowcowy. Lodowce powstają tam, gdzie panują odpowiednie warunki, sprzyjające wymienionym procesom. Zazwyczaj tworzą się na terenie powyżej granicy wiecznego śniegu, inaczej nazywaną granicą wieloletniego śniegu. Można więc powiedzieć, że lodowiec to powoli płynąca masa lodu, który wziął się z przeobrażenia warstw wiecznego śniegu.Na obszarze, na którym przeciętna temperatura w ciągu roku nie przekracza 0 stopni Celsjusza, pojawiają się opady śniegu. Nasłonecznienie tego obszaru jest zbyt małe, aby zdołało roztopić cały nagromadzony opad śnieżny w okresie letnim. Ukształtowanie tego terenu jest prawie płaskie albo nawet wklęsłe. Tak powstaje lodowiec i lądolód. Linię, którą przyjmuje się za umowną granicę, ponad którą opady śniegu na przestrzeni roku są wyższe niż jego ubytki spowodowane topnieniem lub parowaniem, nazywa się granicą wiecznego albo wieloletniego śniegu. Jest to teren, który sprzyja tworzeniu się lodowców. Takie szczególne warunki panują na Ziemi głównie w strefie podbiegunowej, a także w górach o dużych wysokościach w każdej ze stref klimatycznych, ponad linią wiecznego śniegu. Śnieg zalega tam w okresie letnim. Z kolei w okresie zimowym następują kolejne opady śniegu, co powoduje przyrost masy śnieżnej. Robi się ona coraz bardziej gruba i masywna. Ciężar własny śniegu powoduje taką sytuację, że śnieg ulega zniekształceniu, sprasowaniu oraz przekształca się powoli w ziarnisty lód, nazywamy firnem, a następnie w lód lodowcowy. Powierzchnia, na której ma miejsce ten proces, to pole firnowe. Pole firnowe leży zazwyczaj w górnej części doliny albo u podnóża gór. Kiedy nagromadzi się już bardzo duża ilość lodu, pod wpływem działania ciśnienia warstw leżących wyżej zaczyna się on robić częściowo plastyczny i z tego powody spływa na obszar leżący pod granicą wiecznego śniegu w formie jęzorów lodowcowych. Pole firnowe oraz jęzor lodowcowy tworzy lodowiec górski. Przy sprzyjających warunkach klimatycznych, to znaczy przy niskiej temperaturze, przewadze opadów śniegu na przestrzeni roku ponad jego topnieniem lub parowaniem, oraz na powierzchni, która jest ukształtowana w sposób wklęsły albo równinny, może powstać lądolód. Lądolód jest połączeniem wielu mniejszych lodowców w jeden duży masyw. Masyw ten może zajmować teren całego kontynentu albo jego większej części.W okresie plejstocenu, czyli 2,6 miliona do 11,7 tysiąca lat temu, bardzo rozległa powierzchnia północnej półkuli była parokrotnie nawiedzana przez lądolody.LINIA WIECZNEGO ŚNIEGUWspółcześnie linia wiecznego śniegu na obszarach polarnych biegnie na poziomie 200–1000 metrów nad poziomem morza. Zależne jest to od klimatu, jaki panuje na danej powierzchni, oraz od jej ukształtowania. W okolicach zwrotników oraz w Himalajach jest to 5 000 – 6 000 metrów nad poziomem morza. To największy pułap, jaki może osiągnąć. Jest to możliwe dzięki wysokiej temperaturze oraz skąpym opadom śniegu w klimacie zwrotnikowym suchym. Jeśli chodzi o równik, to ta granica ulega obniżeniu do około 4 500 – 5 000 metrów nad poziomem morza. Granica wiecznego śniegu w strefie umiarkowanej przebiega około 800 – 3 200 metrów nad poziomem morza. Tutaj śnieg pada bardziej obficie i dlatego linia wiecznego śniegu się obniża. Dotyczy to klimatu równikowego i zwrotnikowego typu morskiego. Jedynie na terenie Grenlandii oraz Antarktydy, a więc w wysokich szerokościach geograficznych, dosięga poziomu morza. Tam, gdzie panuje niska temperatura oraz występują znaczne opady śniegu, granica ta położona jest najniżej. Wielkość zakumulowanego śniegu jest zróżnicowana w zależności od formy ukształtowania terenu. Na przykład w Tatrach, gdzie występują ostre szczyty oraz granie, nie istnieją odpowiednie warunki dla zalegania znacznej ilości śniegu. Dlatego warunkami optymalnymi dla utworzenia się lodowca są grzbiety o charakterze płaskim oraz spłaszczenia dolin.Wielokrotne zlodowacenie Ziemi, jakie miało miejsce na przestrzeni dziejów, doprowadziło do bardzo znaczących zmian warunków klimatycznych świata. Półkula północna objęta była dużymi lądolodami, które obejmowały takie kontynenty jak Azja, Europa i Ameryka Północna. Pomiędzy kolejnymi etapami zlodowaceń występowały tak zwane interglacjały. Interglacjał to cieplejszy okres, w czasie, którego następowało topnienie lądolodów. Naukowcy na podstawie badań sądzą, że obecny czas to właśnie okres interglacjału, którego koniec przewidziany jest za mniej więcej parę tysięcy lat. Potem ma nastąpić kolejne zlodowacenie planety.ZLODOWACENIA W POLSCEZlodowacenia nie ominęły także Polski. Większa część naszego kraju była choć raz nawiedzona przez lodowiec. Jest to równoważne z tym, że na terenie Polski znajdowała się bardzo gruba warstwa lodu. Odcisnęło to swoje piętno na ukształtowaniu terenu.Podczas trwania plejstocenu lodowiec, który pochodził ze Skandynawii, mający miąższość o grubości dwóch kilometrów, parę razy wkroczył na terytorium współczesnej Polski. Badacze wskazują z ogromnym prawdopodobieństwem na czterokrotne zlodowacenie Polski. Były to zlodowacenia: podlaskie, południowopolskie, środkowopolskie oraz północnopolskie.Najstarszym zlodowaceniem w naszym kraju było zlodowacenie podlaskie. Zlodowacenie podlaskie inaczej nazywa się zlodowaceniem Narwi. Można powiedzieć, że jego zasięg nie był duży. Lądolód zdołał wkroczyć na północne krańce kraju oraz północną część Pojezierza Wielkopolskiego. Zlodowacenie swym zasięgiem objęło również Nizinę Mazowiecką, a także Polesie Lubelskie. Zlodowacenie podlaskie wystąpiło około 1200 – 950 tysięcy lat temu.Zlodowacenie południowopolskie to zlodowacenie naszego kraju o największym zasięgu, jakie kiedykolwiek w Polsce wystąpiło. Innymi nazwami zlodowacenia południowopolskiego są nazwy „zlodowacenie krakowskie” albo „zlodowacenie Sanu”. Lądolód wkroczył na teren praktyczniej całej współczesnej Polski. Nie zdołał sięgnąć tylko Sudetów i Karpat, gdyż na tym obszarze tworzyły się lodowce górskie. Zlodowacenie południowopolskie wystąpiło około 730 – 430 tysięcy lat temu.Zlodowacenie środkowopolskie nastąpiło 300 -170 tysięcy lat temu. Zlodowacenie środkowopolskie nazywa się także zlodowaceniem Odry. Zasięg tego zlodowacenia obejmował północną część pasa wyżyn oraz Przedgórze Sudeckie.Ostatnim zlodowaceniem było zlodowacenie północnopolskie, nazywane także zlodowaceniem Bałtyku lub zlodowaceniem Wisły. Działalność lądolodu dotyczyła części północnej Polski. W Tatrach i Karkonoszach zostały utworzone lodowce górskie. Zlodowacenie północnopolskie wystąpiło 115 – 12 tysięcy lat temu.SKUTKI ZLODOWACEŃ NA TERENIE POLSKIZlodowacenia, które przeszły na przestrzeni tysięcy lat przez współczesną Polskę, odcisnęły swoje piętno przede wszystkim na formie ukształtowania tego terenu. Efekty zlodowaceń są widoczne w czasach obecnych. Zdecydowaną część kraju pokryły bardzo grube, sięgające nawet kilkuset metrów, warstwy osadów lodowcowych oraz wodnolodowcowych. Tego typu osady nie występują jedynie na określonych obszara

W tej chwili widzisz tylko 50% opracowania

by czytać dalej, podaj adres e-mail!

Wystąpił błąd, spróbuj ponownie :(

Udało się! :) Na Twojej skrzynce mailowej znajduje się kod do aktywacji konta

Dołącz do ZDAY i czytaj bez limitu!

Podaj poniżej swój adres e-mail

Wyrażam zgodę na otrzymywanie od EDU Games S.A., ul. Nowopogońska 98, 41-250 Czeladź, NIP: 6252475036, KRS: 0000861152, REGON: 387109330 (dalej jako "Administrator") newslettera, czyli informacji o tematyce związanej z edukacją i szkolnictwem oraz ofert handlowych lub/ i reklamowych za pośrednictwem komunikacji e-mail i telefonicznej. Podanie danych jest dobrowolne, ale niezbędne do otrzymywania newslettera lub/i ofert. Podstawa prawna przetwarzania danych to wyrażenie zgody, zgodnie z art. 6 ust. 1 lit. a. RODO. Twoje dane będą przechowywane o momentu wycofania zgody. Masz prawo do dostępu do swoich danych, ich sprostowania, usunięcia, ograniczenia przetwarzania, prawo do przenoszenia danych, prawo do wniesienia sprzeciwu wobec przetwarzania, a także prawo do wniesienia skargi do organu nadzorczego. Masz prawo wycofać swoją zgodę w dowolnym momencie, bez wpływu na zgodność z prawem przetwarzania, którego dokonano na podstawie zgody przed jej wycofaniem. Wycofanie zgody jest możliwe poprzez kontakt z Administratorem na adres e-mail: [email protected] lub naciśniecie przycisku "wypisz się" znajdującego się w wiadomościach e-mail od nas.

Rozwiń

"; ach górskich, ale także na wyżynach. Natomiast na krańcach południowych Polski dzięki działalności lodowców utworzyły się pokrywy lessowe. Zlodowacenie nie bez znaczenia były również dla gleb. Aktywność lodowców pozwoliła wykształcić pewne typy gleb. Przykładem mogą być gleby bielicowe, które utworzyły się na osadach, które pozostały na danym terenie po lodowcach. Również gleby brunatne powstały na glinach zwałowych, a gleby płowe utworzyły się na iłach. Z kolei gleby bagienne wytworzyły się w pradolinach, a czarnoziemy na lessach. Lodowiec ma bardzo duży wpływ także na formę ukształtowania powierzchni. Dzięki jego działalności powstało wiele jezior typu polodowcowego. Są one obecne przede wszystkim w pasie polskich pojezierzy oraz w górach – w Tatrach i Karkonoszach. Dzięki występowaniu na terenie pojezierzy tych jezior, Pojezierze Mazurskie może być opisywane jako kraina tysiąca jezior. Działalność lodowcowa spowodowała także dostęp do surowców skalnych, takich jak piasek czy ił oraz glin. W wyniku działalności lądolodu na terenie Polski możemy wyróżnić dwa typy krajobrazu: młodoglacjalny oraz staroglacjalny. Forma młodoglacjalna związana jest ze zlodowaceniem Wisły. Z kolei forma staroglacjalna wiąże się z czasem innych, młodszych zlodowaceń. Dzięki aktywności lodowców na terenie Polski utworzył się także krajobraz alpejski. Występuje on w Tatrach oraz w Karkonoszach. Aktywność lodowca zachwiała także układem polskich rzek. Rzeki płynące przez Niż Polski są ułożone w sposób kratowy. Występują w starych pradolinach, powstałych podczas zlodowaceń. Dzięki lodowcom powstały także pewne skupiska wydm śródlądowych w wielu miejscach w Polsce. Występują one na przykład w Kotlinie Warszawskiej. Innym efektem zlodowaceń jest powstanie gołoborzy. Gołoborza leżą na terenach typu górskiego. Składają się jedynie z grubej frakcji, nie ma w nich piasku ani żwirów oraz iłów. Najbardziej znane gołoborza w Polsce leżą w Górach Świętokrzyskich.RODZAJE LODOWCÓW1) Najprostszy podział lodowców obejmuje podział na lodowce górskie oraz lądolody, czyli lodowce kontynentalne. 2) Inny podział bierze pod uwagę termikę masywu lodowego. Pod tym względem wyróżniamy lodowce zimne, lodowce ciepłe oraz lodowce mieszane, zwane inaczej politermalnymi albo subpolarnymi.Inną nazwą lodowca zimnego jest lodowiec polarny. Zbudowany jest bez wody, jedynie ze stałego lodu. Poziom temperatury lodowca zimnego jest niższy od temperatury, jaka umożliwia roztopienie się lodu. Lodowiec zimny jest tak jakby przyklejony do gruntu. Lód jest przymarznięty do gruntu z taką siłą, która przewyższa siłę wiążącą lód. Z tego powodu lodowce polarne przemieszczają się przy użyciu względnego poruszania się warstw lodu. W wyniku takiego procesu nie zachodzą żadne zjawiska erozyjne. Lodowce typu antarktyczne nie mają w sobie prawie wcale rumoszu skalnego (nagromadzenia okruchów i bloków skalnych).Z kolei lodowiec ciepły nazywany jest inaczej lodowcem umiarkowanym. W całej swej objętości ma temperaturę, która umożliwia topnienie. Lodowce ciepłe posiadają w swoim składzie wodę. Im głębiej, tym temperatura niższa. Wraz ze spadkiem głębokości wzrasta ciśnienie. Jest to tożsame ze spadkiem temperatury topnienia lodu. Dolna warstwa lodowca roztapia się pod wpływem ciepła geotermalnego. Odbywa się to w tempie 0,5 centymetra na rok. Następuje przesunięcie się lodowca, który ślizga się po wodzie.Lodowcem typu zimnego jest jedynie lądolód położony na Antarktydzie. Reszta lodowców w przeważającej części to lodowce umiarkowane.JAK PORUSZA SIĘ LODOWIEC?Jak już wspomniano, w miejscu, gdzie gromadzi się śnieg, tworzy się firn i lód lodowcowy, to pole firnowe. Kiedy nagromadzi się już bardzo duża warstwa tego lodu i osiągnie określony krytyczny poziom, który może wynosić od kilkunastu do kilkudziesięciu metrów, oddziałujące na lód ciśnienie powoduje, że ten lód pod wpływem zwiększenia się plastyczności zaczyna płynąć. Cząstki lodu nie są ze sobą mocno związane, więc kiedy poziom ciśnienia będzie przewyższał wielkość tych sił wiążących, wtedy warstwy lodu lodowcowego, znajdujące się u góry, płyną szybciej od warstw dolnych. Tarcie wytwarzanie pomiędzy lodowcem a gruntem oraz działanie ciepła geotermalnego kuli ziemskiej powoduje wzrost ilości znajdującej się tam wody. Takie zjawisko zachowuje się jak smar. W formie jęzorów lodowiec przemieszcza się niżej, niż położona jest granica wiecznego śniegu. W tym celu wykorzystuje górskie doliny oraz pozostałe obniżenia terenu. Kiedy dopływ lodu jest wyższy niż jego ubytek w postaci topnienia, wtedy czoło lodowca kieruje się na przód, powodując transgresję lodowca. Kiedy poziom dostawy lodu jest identyczny jak jego topnienie, co się równoważy, wtedy nie dochodzi do zmiany zasięgu lodowca. Zjawisko to nazywa się postojem lodowca. Natomiast wtedy, kiedy dopływ materiału śnieżnego jest mniejszy niż jego topnienie, to lodowiec zmniejsza swój zasięg. W takiej sytuacji mówimy o cofaniu się masywu lodowego albo recesji (regresji).GDZIE WSPÓŁCZEŚNIE WYSTĘPUJĄ LODOWCE?Obecnie na świecie występują tylko dwa ogromne lądolody. Jest nimi pokryta prawie cała Antarktyda oraz zdecydowana większość Grenlandii, która jest największą wyspą świata. Lodowce typu górskiego zlokalizowane są na wysokościach wyższych niż granica wiecznego śniegu. Leżą na wszystkich kontynentach na terenie górskim. Nie występują jedynie w kontynentalnej Australii. Są natomiast na okolicznych wyspach dookoła Nowej Zelandii, a także Nowej Gwinei, położone w niewielkiej odległości od równika.EFEKTY DZIAŁANIA LODOWCÓW I LĄDOLODÓWEfektem działania lodowców oraz lądolodów jest powstanie dużej ilości bardzo różnorodnych form ukształtowania powierzchni. Woda, która spływa z lodowca, powoduje erozję gruntu. Jest to tak zwana egzaracja. Kiedy jęzor lodowca dosięgnie doliny typu górskiego, która powstała w wyniku erozji rzecznej, to dolina ta ma formę litery „V”. Jednakże po przejściu lądolodu ulega zniekształceniu. Dolina w kształcie „V” ulega poszerzeniu. Dno robi się okrąglejsze, a ściany praktycznie mają układ pionowy. Dolina zyskuje kształt litery „U”. Tam, gdzie było pole firnowe, zostaje utworzony tak zwany cyrk polodowcowy. Cyrkiem polodowcowym jest zagłębienie, które jest z trzech stron odgrodzone ścianami typu skalnego. Zagłębienie to zamknięte jest za pomocą progu skalnego, który położony jest na takim terenie, gdzie masa lodowa z pola firnowego przekształca się w jęzor lodowcowy.Materiał skalny, który „idzie” razem z lodowcem, sprawia, że dolina zostaje oszlifowana i wygładzona. Jednocześnie niszczone zostaje dno doliny. Materiał skalny jest transportowany poprzez całą objętość lodu. To, co lodowiec wynosi, kiedy zakończy się już jego działalność, gromadzone jest przed czołem albo po bokach lodowca. Tworzą się wtedy duże zwały przemieszanych głazów oraz okruchy skalne, piasek i ił. Taki materiał nazywany jest gliną zwałową albo gliną morenową. W wyniku gromadzenia materiałów przez lodowce powstają moreny, czyli niewielkie wzniesienia. Istnieje wiele odmian moren. Skutkiem działalność lodowców oraz lądolodów na danej powierzchni jest także powstanie jezior polodowcowych. W związku z ich działalnością powstają również sandry. Sandrami nazywamy stożki napływowe, które powstają z roztapiającego się lądolodu.Zlodowacenia pozostawiły po sobie ogromne ślady na terenie, który objęły swym zasięgiem. Skutki działalności tych lodowych mas możemy obserwować także współcześnie.W lodowcach znajdują się ogromne zasoby ziemskiej wody słodkiej. Badaniem tych mas lodowych, a więc lodowców, zajmuje się glacjologia.

Sprawdź również:

Lodowce

W tej chwili widzisz tylko 50% opracowania

Dodaj komentarz jako pierwszy!