Tatry wysokie

TATRY – PODSTAWOWE INFORMACJEGóry swoją potęgą mogą zawstydzić niejednego człowieka. Ich majestatyczność i doniosłość sprawiają, że człowiek w ich obliczu staje się drobny i może przekonać się o swojej kruchości. Pasjonaci gór kochają wolność i swobodę wędrówki. Pasmem górskim najwyższym w Polsce są Tatry. Pasmo to rozciąga się na obszarze Polski oraz Słowacji. Jest najwyższym pasmem górskim, jakie znajduje się pomiędzy Alpami a Uralem i Kaukazem. Tatry położone są w Karpatach i są częścią Łańcucha Tatrzańskiego na obszarze Centralnych Karpat Zachodnich. Nazwa „Tatry” niegdyś używana była na przemian z pojęciem „Krępak”. Tak Tatry określał między innymi Adam Mickiewicz. Początki tego słowa według Baltazara Hacqueta sięgają XVII wieku i wiążą się z tym, że na obszarze tych gór mieszkały w przeszłości tatarskie hordy. Inne wyjaśnienie proponuje profesor Rozwadowski. Uważa on, że nazwa „Tatry” swoje źródło ma we francuskim słowie tertre, oznaczającym wzgórze.Tatry stanowią unikat na skalę światową. Są wyjątkowymi górami Polski oraz Słowacji. Uważane są za jeden z najbardziej atrakcyjnych obszarów w Polsce. Świadczą o tym tłumy turystów – nie tylko na szlakach górskich, ale też chociażby na Krupówkach. Tatrzańska natura podlega prawnej ochronie. Zlokalizowany jest tutaj polski Tatrzański Pak Narodowy oraz słowacki Tatrzański Park Narodowy. Tatry są zaliczone także do Światowej Sieci Rezerwatów Biosfery UNESCO. Niewątpliwie pięknymi górskimi terenami są cztery unikatowe krainy etnograficzne leżące w Tatrach: Podhale, Liptów, Spisz, a także Orawa.Całość powierzchni Tatr obejmuje 785 kilometrów kwadratowych. Większa część znajduje się w Słowacji. Stanowi to aż 77,7 procent powierzchni, co wynosi 610 kilometrów kwadratowych. Polska część Tatr zajmuje 175 kilometrów kwadratowych, czyli 22,3 procent całego obszaru. Próbując zmierzyć Tatry od strony południowo-zachodniej Ostrego (o wysokości 1 128 metrów) do wschodniej strony Kobylego Wierchu (liczącego 1 109 metrów wysokości), można oszacować, że długość Tatr wynosi 57 kilometrów (mierzone w linii prostej). Jeśli mierzyć po właściwej ścieżce, biegnącej wzdłuż grani głównej, długość Tatr wynosi 80 kilometrów.Grań główna Tatr przebiega od Huciańskiej Przełęczy (liczącej 905 metrów wysokości) do Zdziarskiej Przełęczy (mierzącej 1 081 metrów) na wschodzie. Grań w miejscu o największej szerokości wynosi 18,5 kilometra. Z kolei średnia szerokość grani to 15 kilometrów. Znacząca część grani głównej Tatr biegnie przez Wielki Europejski Dział Wodny, którego obszar zajmuje teren pomiędzy zlewnią Bałtyku i Morza Czarnego. Teren, który leży we wschodniej i północnej części gór, należy do zlewiska Morza Bałtyckiego. Stanowią je dorzecza Dunajca, a także Popradu. Natomiast pozostałe fragmenty to zlewisko Morza Czarnego. Zalicza się do niego dorzecze Orawy i dorzecze Wagu.Wyraźnie widoczne wypiętrzenie Tatr wiąże się z głębokimi kotlinami, które je otaczają. Od zachodu oraz północy pasmo gór otacza Obniżenie Orawsko-Podhalańskie. Od wschodu i południa Tarty otacza Obniżenie Liptowsko-Spiskie. Dno wymienionych obniżeń leży na wysokości około 500–700 metrów nad poziomem morza. Powoduje to fakt, że deniwelacja terenu leżącego pomiędzy szczytami Tatr a kotlinami może mieć aż 2 000 metrów, czyli 2 kilometry.TATRY ZACHODNIE I TATRY WSCHODNIETatry dzielą się na Tatry Zachodnie oraz Tatry Wschodnie.W paśmie Tatr Zachodnich wyodrębnia się czasem Masyw Siwego Wierchu, którego wysokość wynosi 1 805 metrów nad poziomem morza. Cały położony jest w Słowacji. Najwyższą górą Tatr Zachodnich jest góra Bystra, która ma 2 248 metrów nad poziomem morza. Jeśli chodzi o Polskę, jest to Starorobociański Wierch, mający 2 176 metrów nad poziomem morza.Natomiast w Tatrach Wschodnich wyróżniamy Tatry Wysokie i Tatry Bielskie. Fragment Rysów leży w północno-zachodniej części Tatr Wysokich. Górą o najwyższej wysokości w tym paśmie jest Gerlach, liczący 2 655 metrów nad poziomem morza. Jeśli chodzi o Tatry Bielskie, to ich najwyższym wierzchołkiem jest Hawrań, mający wysokość 2 152 metrów nad poziomem morza.W tym opracowaniu skupimy się na charakterystyce Tatr Wysokich.TATRY WYSOKIEPołożenieTatry Wysokie to najwyższy fragment pasma górskiego Tatr. Tatry Wysokie mają już charakter alpejski oraz cechy specyficzne dla takiego krajobrazu. Położone są zarówno na terenie Polski, jak i w Słowacji. Ich obszar znajduje się pomiędzy pasmem Tatr Zachodnich po stronie zachodniej oraz pasmem Tatr Bielskich po stronie północno-wschodniej. Odległość, jaka występuje pomiędzy przełęczami stanowiącymi granicę pomiędzy poszczególnymi pasmami gór, mierzona w linii prostej wynosi blisko 16,5 kilometra. Gdyby zmierzyć tę odległość prawidłowo wzdłuż grani głównej, wynosi ona prawie 26 kilometrów. Całkowita powierzchnia Tatr Wysokich wynosi około 340 kilometrów kwadratowych. Jest to więc obszar troszkę mniejszy od Tatr Zachodnich. Zdecydowana większość pasma Tatr Wysokich położona jest na terenie Słowacji. Jest to 260 kilometrów kwadratowych.Pasmo górskie Tatr Wysokich jest zdecydowanie oddzielone od innych fragmentów Tatr. I tak od Tatr Zachodnich odgraniczone są w Polsce Doliną Suchej Wody Gąsienicowej, a na Słowacji Doliną Cicha Liptowska. Czasem jednak masyw Liptowskich Kop zaliczany jest do Tatr Zachodnich i wówczas granica pomiędzy Tatrami Wysokimi a Tatrami Zachodnimi na terytorium Słowacji biegnie dnem Doliny Koprowej. Główna grań Tatr Wysokich rozciąga się od przełęczy Liliowe do Przełęczy pod Kopą. Pomiędzy Tatrami Wysokimi a Tatrami Bielskim istnieje granica przebiegająca dnem dolin (w kierunku od północy i zachodu do południa oraz wschodu): Zadnich Koperszadów, Jaworowej oraz Kieżmarskiej i Przednich Koperszadów. Najwyżej położonym punktem znajdującym się w linii granicznej jest położona w grani głównej Przełęcz pod Kopą.Tatry Wysokie położone są na terenie trzech krain etnograficznych, którymi są: Podhale, Liptów oraz Spisz. Podhale otacza Tatry Wysokie od strony północno-zachodniej. Liptów leży w części południowo-zachodniej Tatr Wysokich, natomiast Spisz obejmuje obszar po stronie wschodniej. Punktem oddzielającym te trzy krainy jest Cubryna, która znajduje się w grani głównej Tatr Wysokich, położona na granicy Polski i Słowacji.Tatry Wysokie to najwyższe góry Polski oraz Słowacji.SzczytyWierzchołki Tatr Wysokich wykazują imponujące, jak na tę szerokość geograficzną, wysokości. Najwyższym wierzchołkiem Tatr Wysokich jest położony w Słowacji Gerlach. Gerlach liczy 2 655 metrów wysokości nad poziomem morza. Gerlach znajduje się w bocznej grani Tatr Wysokich. Zaliczany jest do Korony Europy i Wielkiej Korony Tatr.Gerlach ma kilka wierzchołków. Początek grani od północnego-zachodu stanowi Zadni Gerlach, który mierzy 2 616 metrów nad poziomem morza. Jego zbocza przechodzą poprzez Przełęcz Tetmajera, a za tą przełęczą znajduje się główny szczyt. Idąc dalej, w grani występują po kolei: Wyżnie Gerlachowskie Wrótka, Pośredni Gerlach, Pośrednie Gerlachowskie Wrótka, a także Gerlachowska Czuba oraz Niżnie Gerlachowskie Wrótka. Zakończenie grani po stronie południowo-wschodniej stanowi Mały Gerlach, mierzący 2 601 metrów nad poziomem morza.Kolejnym najwyższym szczytem Tatr Wysokich jest Łomnica. Łomnica wznosi się na 2 634 metrów nad poziom morza. Łomnica była kiedyś uważana za najwyższy szczyt w Tatrach. Konieczne było przeprowadzenie bardziej dokładnych badań, które miały miejsce w 1860 roku. Łomnica również zalic