Gleby w Polsce
Zamień czytanie na oglądanie!
i ucz się szybciej!
Miliony lat temu rozpoczęły się procesy glebotwórcze i trwają tak do dzisiaj. Proces glebotwórczy zaczyna się w momencie wkroczenia organizmów, a zwłaszcza roślinności, na wierzchnią, wietrzejącą warstwę litosfery. Polega on na mineralizacji materii organicznej, powstawaniu próchnicy, a także przemieszczaniu – wraz z wsiąkającymi i podsiąkającymi wodami – związków mineralnych i organicznych. Na przebieg tego procesu glebotwórczego działają różnorodne czynniki glebotwórcze, do których można zaliczyć: klimat, wodę, organizmy żywe, a także ukształtowanie terenu, typ skały, działalność człowieka i okres oddziaływania na skałę tych wszystkich wyżej wymienionych czynników.
W wyniku procesu glebotwórczego, który trwa wystarczająco długo, tworzy się gleba o wykształconym profilu, z wyraźnie zaznaczonymi poziomami zróżnicowania. Cechy tych poziomów zróżnicowane są w zależności od rodzaju procesu glebotwórczego.
Czym jest gleba?
Gleba to jeden z elementów środowiska geograficznego, stanowiący zewnętrzną warstwę litosfery. Ma grubość około dwóch metrów, która złożona jest z cząstek skał, powietrza, wody, szczątków różnych organizmów, grzybów, roślin i zwierząt. Składniki tworzące glebę przenikają się wzajemnie. Zależnie od tego, który z tych czynników wiódł prym w procesie tworzenia, wykształcił się jej określony typ. Przejawem tego jest powstanie poziomów glebowych, które różnią się od siebie wzajemnie kolorem, zawartością próchnicy, obecnością składników mineralnych, a także strukturą.
Gleba składa się z kilku warstw. We wszystkich glebach występuje przypowierzchniowy poziom próchniczny – jest to miejsce, gdzie akumuluje się próchnica. Zawartość próchnicy decyduje o żyzności gleby, czyli o zdolności do przekazywania składników pokarmowych roślinom. Wody opadowe, które wsiąkają w ziemię, przyczyniają się do wypłukiwania lub rozpuszczania substancji pokarmowych i przenoszenia ich niżej, w głąb gleby. Przy intensywnie przebiegającym procesie wymywania, w glebie, poniżej poziomu próchnicznego, powstaje warstwa zubożona w przyswajalne składniki pokarmowe – jest to poziom wymywania (poziom eluwialny). Poziom gleby, w którym następuje odkładanie i akumulowanie związków przenoszonych przez wsiąkające i podsiąkające wody, nazwana jest warstwą wmywania (poziom iluwialny). Ta część skały lub zwietrzeliny skalnej, która nie podlega procesom glebowym, nazywana jest skałą macierzystą.
Dla podsumowania wyróżnijmy sobie jeszcze raz poszczególne warstwy gleby. Są to:
nierozłożone szczątki roślin i zwierząt, znajdujące się na powierzchni,
próchnica powstała z rozkładu resztek roślin i zwierząt,
warstwa wymywania, która jest pozbawiana różnych substancji przez wsiąkającą wodę opadową,
warstwa wmywania, gdzie woda gromadzi to, co zostało zabrane z wyższej warstwy,
skała macierzysta, z której powstała gleba.
Istotny wpływ na przebieg procesu glebotwórczego mają warunki klimatyczne oraz związana z nimi naturalna roślinność. Klimat ma wpływ między innymi na: charakter zwietrzeliny, poziom nawilgocenia gleby, czas i warunki wegetacji roślin, przyrost masy biologicznej i tempo jej rozkładu. Natomiast typ roślinności decyduje o odczynie ściółki i jakości rozkładającej się materii organicznej. Zróżnicowanie strefowe tych części składowych środowiska prowadzi do powstania strefowych typów gleb. Do gleb strefowych zalicza się:
gleby tundrowe,
gleby bielicowe,
gleby brunatne,
gleby czarnoziemy,
gleby kasztanowe,
gleby czerwonoziemy,
gleby żółtoziemy,
gleby buroziemy,
gleby szaroziemy i inne.
Nazewnictwo rodzajów gleb najczęściej pochodzi od charakterystycznego zabarwienia profilu glebowego.
Poza glebami strefowymi wyróżnia się gleby astrefowe, powstające w szczególnych warunkach w różnych strefach. Do gleb astrefowych należą:
gleby górskie, które zachowują przez cały czas cechy gleb młodych poprzez silne wypłukiwanie na stokach górskich,
gleby bagienne, które tworzą się w warunkach intensywnego nawilgocenia i płytko zalegających wód gruntowych,
mady, powstałe na mułach rzecznych,
rędziny, powstałe na skałach wapiennych.
Gleba ma w sobie wodę oraz składniki, które są pożywieniem dla wszelakich organizmów, które żyją w tej glebie i zarazem uczestniczą w jej powstawaniu. Jeśli chodzi o przypadek roślin, to większość z nich ukorzeniona jest w glebie. Korzysta zatem z zawartych w glebie składników takich jak: woda, powietrze i innych substancji.
Patrząc na pole wczesną wiosną, kiedy jeszcze to pole nie jest obsiane, ujrzymy glebę, która jest środowiskiem życia dla setek organizmów. Resztki roślin i szczątki zwierząt ulegają w gruncie rozkładowi, a kiełkujące, zasiane ziarno zwiastuje nowe życie. Tak rysuje się niezwykły cykl życia i śmierci.
Gleba jest miejscem życia dla wielu organizmów, które ciągle biorą udział w procesie jej tworzenia. Najbardziej znany chyba przykład to dżdżownice. Mieszkają w glebie i żywią się szczątkami roślin. Drążą one korytarze w glebie, w ten sposób ją spulchniają i powodują, że dostaje się do niej woda i powietrze. Składniki te dochodzą również do warstw, które położone są bardzo głęboko.
Jako ciekawostkę można zaznaczyć, że w Polsce największym owadem, który żyje w glebie, jest turkuć podjadek, osiągający do sześciu centymetrów długości. Uważany jest za szkodnika, ponieważ podgryza korzenie roślin. Jednocześnie zjada wiele organizmów żyjących w glebie, które mogłyby być szkodliwe dla upraw człowieka. Trzeba pamiętać, że jeśli gleba zostanie zanieczyszczona substancją trującą albo środkiem chemicznym, który na co dzień w niej nie występuje, zagrożone będą organizmy żyjące w owej glebie. Może dojść do zatrucia tych żyjątek, lecz oprócz tego, sama gleba także może ulec zniszczeniu lub poważnemu uszkodzeniu. Dlatego tak ważne jest dbanie o środowisko, aby żyć we wzajemnej korelacji człowiek-przyroda.
O zawartości substancji niezbędnych organizmom do wzrostu i rozwoju, czyli o żyzności gleby, decyduje kilka czynników, wśród których najważniejszymi są:
zawartość próchnicy,
poziom wilgotności,
temperatura,
ilość powietrza zawartego w glebie.
Wiemy już, co to jest gleba i jak jest zbudowana. Wiemy także, że w glebie żyje mnóstwo małych organizmów, które działają na jej korzyść i dla pożytku człowieka. Jakie zatem rodzaje gleb występują na terenie Polski?
Gleby w Polsce zaczęły się tworzyć po okresie po ustąpieniu lodowca. Gleby w obszarach nizinnych i wyżynnych zajmują około 90 procent powierzchni Polski, gleby terenów górskich to około 10 procent. Natomiast najwięcej w Polsce jest gleb brunatnoziemnych – jest ich 51 procent oraz gleb bielicowych – 26 procent.
Rodzaje gleb w Polsce są nierozerwalnie związane z zróżnicowaniem potencjalnej roślinności naturalnej. Gleby nawiązują do charakteru podłoża i stosunków wodnych. Na niżu ponad połowę powierzchni zajmują gleby brunatnoziemne. Kompleks gleb brunatnych pokrywa prawie 50 procent terenu Polski. Gleby brunatne powstały na gliniastych utworach polodowcowych, niektóre z nich utworzyły się na lessach. Są siedliskiem lasów liściastych, głównie dębowo-grabowych, czyli grądów. Lasy te, ze względu na żyźniejsze gleby, zostały najwcześniej wyrzeźbione i dziś ich udział jest zaledwie kilkuprocentowy. Gleby brunatne zalicza się najczęściej do III i IV klasy bonitacyjnej. Brunatnoziemne gleby są przydatne pod względem rolniczym.
Do gleb brunatnych zalicza się także gleby płowe. Gleby płowe powstają pod lasami mieszanymi i liściastymi. Są niezbyt bogate w składniki organiczne.
Zakres występowania gleb brunatnych i płowych:
Gleby brunatnoziemne występują na terenie polskich pojezierzy. Są to Pojezierze Mazurskie, Pomorskie oraz Wie
W tej chwili widzisz tylko 50% opracowania
by czytać dalej, podaj adres e-mail!Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!