Krajobraz śródziemnomorski to zdecydowanie zagadnienie z obszaru geografii. Taki krajobraz możemy spotkać w strefie śródziemnomorskiej, czyli w regionie, który obejmuje obszar leżący nad Morzem Śródziemnym.
Morze Śródziemne to może międzykontynentalne, które znajdziemy między Europą, Afryką i Azją. Właśnie od jego położenia powstała nazwa (śród to dzisiejsze między – między ziemiami, czyli między kontynentami). Chciałabym zrobić teraz szybkie porównanie pomiędzy Morzem Śródziemnym, a Morzem Bałtyckim. Przez to będzie Wam sobie łatwiej wyobrazić o czym mówimy.
Powierzchnia Morza Śródziemnego wynosi około 2,5 milionów kilometrów kwadratowych. Morze Bałtyckie jest mniejsze, „zaledwie” nie całe pół miliona kilometrów kwadratowych. Jeżeli mówimy o zasoleniu, to ponownie nasze morze przegrywa z Mare Nostrum (łacińska nazwa (dosłownie „nasze morze”, którą będę czasem stosować, żeby uniknąć błędu powtórzeniowego. A ponadto bardzo tę nazwę lubię). Poziom zasolenia tego pierwszego wynosi 33-39prom, tego drugiego 2-20prom. Dla porównania zasolenie Morza Martwego (które de facto jest jeziorem bezodpływowym) wynosi 260prom.! Wow! Zarówno Morze Bałtyckie, jak i Morze Śródziemne są morzami śródlądowymi.
Nad Mare Nostrum leży wiele państw (i terytoriów). Chciałabym je teraz przybliżyć, będę je opisywać zgodnie z ruchem wskazówki zegara zaczynając od „początku”, czyli od zachodniego wybrzeża.
Gibraltar – brytyjskie terytorium zamorskie, posiada własną walutę (funt gibraltarski), własny hymn (Gibraltar Anthem), własną flagę oraz własny herb. Posiada też sporą autonomię. Należy do strefy Schengen.
Hiszpania – państwo w zachodniej części Europy Południowej, królestwo. Jest to jeden z krajów Unii Europejskiej, znajduje się w strefie Schengen, co pozwala nam bezproblemowo jeździć tam.
Francja – państwo w Europie Zachodniej, posiadające wiele ziem zamorskich. Należy zarówno do Unii Europejskiej, jak i do strefy Schengen. Jest to republika z bardzo bogatą historią. Jest to jedno z największych państw Europy.
Monako – niewielkie miasto – państwo położone w Europie Południowej, drugie co do małości (po Watykanie) państwo na świecie. Jego powierzchnia wynosi zaledwie troszeczkę ponad dwa kilometry kwadratowe.
5.Włochy – państwo znajdujące się w Europie Południowej, należy do Unii Europejskiej oraz do strefy Schengen ze stolicą w Rzymie. Włochy są jednym z siedmiu najbardziej uprzemysłowionych i bogatych państw świata. Należą do grupy G7.
Malta – państwo-miasto położone na wyspach obejmujących archipelag Wysp Maltańskich, w szczególności na wyspie głównej w mieście Valletta, czyli w stolicy kraju.
Słowenia – państwo położone w Europie Środkowej. De facto nie znajduje się nad Morzem Śródziemnym, tylko nad Morzem Adriatyckim, ale to morze jest uznawane za północne odgałęzienie Mare Nostrum. Słowenia należy zarówno do strefy Schengen, jak i do Unii Europejskiej – dołączyła w tym samym roku, co Polska.
Chorwacja – państwo leżące na pograniczu Europy Środkowej i Europy Południowej, ponowie – nie bezpośrednio nad Morzem Śródziemnym, tylko nad Morzem Adriatyckim którego nazwa wzięła się od starożytnego portu Hadria, którego dzisiejsza nazwa (bo istnieje do dzisiaj) zmieniła się na Adria. Chorwacja należy do strefy Schengen oraz do Unii Europejskiej – dołączyła jako jak na razie ostatni kraj, w 2013 roku.
Bośnia i Hercegowina – państwo położone w południowej Europie, powstałe w wyniku rozpadu Jugosławii. Nie należy do Unii Europejskiej, aczkolwiek jest „potencjalnym kandydatem”.
Czarnogóra – państwo w Europie Południowej istniejące zaledwie niecałe 15 lat. Państwo to nie należy do Unii Europejskiej (aktualnie posiada status kandydata do Unii Europejskiej), jednak jest w strefie Euro, jest to oficjalna (i jedyna) waluta.
Albania – państwo w południowo-wschodniej Europie, ponownie – nie leży bezpośrednio nad Morzem Śródziemnym, tylko nad Morzem Adriatyckim. Od pięciu lat posiada status Kandydata do Unii Europejskiej. Jest to państwo, w którym większość obywateli jest muzułmanami.
Grecja – państwo położone w południowo-wschodniej Europie, częściowo na kontynencie, częściowo na wyspach. Jest państwem członkowskim Unii Europejskiej. Jako pierwsze państwo na świecie Grecja została degradowana z grupy państw rozwiniętych do państw rozwijających się.
Cypr – państwo położone na wyspie o tej samej nazwie na Morzy Śródziemnym. Należy do Unii Europejskiej, dołączył w tym samym roku, co Polska. W zależności od źródeł, Cypr czasami jest uważany za państwo leżące w Europie, a czasami za państwo leżące w Zachodniej Azji.
Cypr Północny – państwo uznawane częściowo na arenie międzynarodowej, które miałoby zajmować 1/3 wyspy Cypr – północną stronę. Cypr Północny jest w pełni uznawany jedynie przez Turcję, jednak w kilku organizacjach międzynarodowych (w tym w Organizacji Współpracy Gospodarczej) posiada status obserwatora. Unia Europejska odmawia uznania Cypru Północnego, nazywa go „obszarem Republiki Cypru pod turecką okupacją”.
Turcja – państwo położone w większości w Azji Zachodniej, częściowo (w zaledwie 3%) w Europie Południowo-Wschodniej. Państwo kandydat do Unii Europejskiej. Turcy nie znają pojęcia „Morze Śródziemne”. Dla nich jest to Morze Białe.
Syria – państwo arabskie na Bliskim Wschodzie. Większość osób je zamieszkujących identyfikuje się z religią muzułmańską. Syria posiada taki sam ustrój polityczny jaki posiada Francja, najprawdopodobniej dlatego, że to właśnie od niej uzyskała niepodległość sto lat temu.
Liban – państwo położone w Azji Zachodniej, w obszarze Bliskiego Wschodu. Jest państwem arabskim, muzułmańskim. Ciekawą rzeczą jest to, że funkcje polityczne w tym kraju są przyznawane ze wglądów na klucz wyznaniowy: prezydent – chrześcijanin maronita, premier – muzułmanin sunnita, przewodniczący parlamentu – muzułmanin szyita. Na szczeblu ministerialnym, urzędniczym oraz parlamentarnym również występują takie narzucone podziały. Pozwala to ludności żyć w zgodzie.
Izrael – państwo w Azji Zachodniej, na Bliskim Wschodzie. „W świecie” trwają od wielu lat dyskusje, czy stolicą Izraela jest/powinna być Jerozolima, czy Tel Awiw. Jedyne państwo na świecie, gdzie religią dominującą jest judaizm. W Izraelu trwa konflikt.
Egipt – państwo arabskie położone w północno-wschodniej Afryce. Posiada historię sięgającą starożytności (a bez państwowości nawet prehistorii). Wszyscy znamy Egipt: piramidy, faraonowie, pustynia i archeologia.
Libia – arabskie państwo znajdujące się w Afryce Północnej, jedno z największych państw na świecie (w pierwszej dwudziestce, na miejscu siedemnastym). Religią dominującą jest islam. Libia była kolonią włoską, niepodległość odzyskała sto pięćdziesiąt lat temu.
Tunezja – państwo znajdujące się w północnej Afryce. Jest to państwo arabskie, muzułmańskie. Dewiza brzmi „porządek, wolność, sprawiedliwość” – w większości państw z tej strefy kulturowej podobnie brzmią te motta.
Algieria – jest to 10 co do wielkości państwo na świecie, a największe w Afryce. Znajduje się w Afryce Północnej, jest członkiem Unii Afrykańskiej. Większość ludności ma pochodzenie arabskie, ewentualnie arabsko-berberyjskie.
Monako – państwo położone w Afryce Północno-Zachodniej, kraj ma dostęp do Oceanu Atlantyckiego. Monako jest jednym z państwo Maghrebu, czyli grupy państw Afryki północno-zachodniej, powstała w czasie ekspansji arabs
";
skiej w średniowieczu. Państwo te ma charakterystyczny, podłużny kształt.
Wiemy już jakie państwa znajdziemy w basenie Morza Śródziemnego. Wróćmy może do zagadnienia głównego, czyli do krajobrazu. Region ten charakteryzuje się bardzo ciekawym i specyficznym klimatem, który jest nazwanym klimatem śródziemnomorskim (nazwanym tak właśnie od Morza Śródziemnego). Europejska połowa regionu śródziemnomorskiego w wyróżniają się w swoim krajobrazie wzgórzami oraz płaskowyżami ciągnącymi się między niskimi pasmami górskimi. Bliżej morza, na wybrzeżu zauważymy, że są one skaliste, plaże są pokryte piaskiem, występują zatoki w dużej ilości, linia brzegowa nie jest równa. Najwięcej płaskowyżów znajdziemy w środkowej Hiszpanii, tam też one są najwyższe. Mogą one osiągnąć wysokość nawet pół kilometra nas poziomem morza.
Jak widzicie różnorodność terenu jest duża. Odpowiada za to wiele, wiele milionów lat aktywności wulkanicznej i aktywności tektonicznej.
A obrębie krajobrazu śródziemnomorskiego występuje także wiele pasm górskich. Do tych najbardziej znanych możemy zaliczyć: Apeniny, Sierra Nevada, Pindos oraz Taurus.
Niesłychana jest również ilość wulkanów. Bez problemu możemy przytoczyć z pamięci część z nich, co jakiś czas czytamy o nich w najbardziej czytanych mediach. Są to Etna, Wezuwiusz i Strombol. Na pewno zauważyliście, że na Mare Nostrum występuje także sporo wysp. Wspominałam o tym podczas opisywania krajów, które leżą nad Morzem Śródziemnym. Są duże wyspy takie jak Cypr, Korsyka, Sycylia, Malta, Sardynia, czy Kreta, jest też wiele malutkich takich jak wyspy Morza Egejskiego (które ma podobny status jak Morze Adriatyckie), czy też Baleary. W sumie jest ponad pięć tysięcy wysp! Robi to wrażenie, prawda?
Klimat śródziemnomorski możemy zaobserwować na obydwu półkulach między równoleżnikami 30* i 45* (nie mam niestety znaczka stopnia na klawiaturze). Nazwę wziął właśnie od Mare Nostrum, więc dlatego tak się na tym skupiam. Warto dodać, że jedynie w przypadku Europy klimat taki utrzymuje się w głąb lądu, ponieważ w Afryce występuje na lądzie klimat pustynny.
Klimat śródziemnomorski to rodzaj klimatu podzwrotnikowego (inaczej subtropikalnego). Oprócz okolic Morza Śródziemnego możemy go znaleźć również w Kalifornii, w RPA, w południowej części Australii, a także w niektórych rejonach Chile.
Charakterystyczne dla tego klimatu są ciepłe i suche lata, podczas których możemy zaobserwować wysoką temperaturę, wynoszącą ponad 20* w cieniu, minimalne opady (lub ich prawie całkowity brak). Zimą natomiast temperatura nie spada poniżej 0* Celsjusza, również wtedy opady są skąpe. Z powodu temperatury ludzie nie znają raczej śniegu. Ten klimat bardzo sprzyja rolnictwu, a biorąc pod uwagę, że zazwyczaj w okolicach, w których występuje klimat śródziemnomorski są dobre gleby, rolnictwo jest tam na bardzo wysokim poziomie, historycznie również takie było. Klimat ten też sprzyja turystyce masowej. Któż z nas nie marzył nigdy o wakacjach pod palmami, na którejś z Greckich wysp. Cisza, spokój, ciepło. Żyć nie umierać. Jak otworzą wreszcie świat po pandemii bardzo chciałabym na takie wakacje pojechać. Kto jedzie ze mną?
Przejdźmy może teraz do roślinności, która występuje w tym rejonie. Idąc sobie ulicą w Atenach możemy ze zdziwieniem odkryć, że rosną tam takie rośliny jak drzewa pomarańczowe, czy cytrynowe. Nie znajdziemy za to naszych swojskich jabłek. Inne drzewa, które możemy w tamtych okolicach zobaczyć (oprócz wspomnianych już cytrusów) to drzewa oliwne, drzewa pistacjowe, winne latorośle, różnego rodzaju eukaliptusy. Większość (jeżeli nie wszystkie) tych roślin nie żyje w naszym klimacie, więc byłaby to dla nas duża odmiana! Uwielbiam widzieć nowe gatunki! Zwłaszcza takie, których wcześniej nie znałam, lub widziałam tylko w książkach! Rośliną, która może rosnąć zarówno w Polsce, jak i w krajach z klimatem śródziemnomorskim może być Topola Biała. Czy widzieliście już twardolistne zarośla typu makai? Są one częste, wręcz popularne w tamtym rejonie. Oczywiście podobnie jak laur. Wędrując po obszarze klimatu śródziemnomorskiego możemy natrafić na wrzosowiska, zwłaszcza po stronie europejskiej.
Jak już jesteśmy przy roślinach, przejdźmy teraz płynnie do kuchni śródziemnomorskiej. Jest ona bardzo smaczna i bardzo zdrowa! To znaczy – to czy smakuje, to jest kwestią gustu, ja bardzo, bardzo lubię. Potrawy występujące w takiej kuchni są oparte o owoce morza, wiele owoców ziemi i warzyw. Znajdziemy w niej dużo oliwy z oliwek (i samych oliwek też) oraz dużo nienasyconych kwasów tłuszczowych pochodzenia roślinnego. Dzięki temu, osoby, które żywią się taką dietą, nie są narażone na zawały serca i choroby wieńcowe. W tamtych rejonach pije się również wiele wina, a ono wypłukuje płytki miażdżycowe.
Tradycyjnymi potrawami mogą być tradycyjne włoskie makarony z różnymi dodatkami, greckie ryby i sałatki, hiszpańskie paelle, czy też arabskie hummusy przygotowywane z różnych warzyw. A wy? Jaką śródziemnomorską potrawę mieliście okazję już spróbować? Jaka Wam najbardziej smakuje?
Zróbmy teraz duży krok i zobaczmy, jakie zwierzęta moglibyśmy zaobserwować podczas naszych śródziemnomorskich wycieczek. Myślę, że nazwy wielu tych stworzeń już słyszeliście, ponieważ wiele z nich spotkamy również w Polsce. Po europejskiej stronie Morze Śródziemnego spotkamy rysie iberyjskie, żbiki europejskie. O wiele ciekawsze są jednak endemity, czyli gatunki żyjące tylko tam. Takie, których nie spotkamy nigdzie indziej. Będą to: zając iberyjski, kolcomysz kreteńska, kolcomysz turecka. To tyle, jeżeli chodzi o ssaki. Wśród ptaków natomiast możemy zaobserwować sokoła wędrownego, który jest niesamowity, najszybszym ptakiem na świecie, a także skowrończyka sierpodziobego, stepówkę czarnobrzuchą oraz gilaka pustynnego. Piękne mają nazwy prawda? Poza ptakami i ssakami znajdziemy tu również płazy, gady. Ważnym stworzeniem dla ekosystemu jest bez wątpienia wąż malpolon, który występuje w całym obszarze Morza Śródziemnego. Po stronie Azjatycko-Afrykańskiej będziemy mogli spotkać gekony, na przykład gekona murowego. Które z tych zwierząt chcielibyście spotkać na swojej drodze?
Obszar Morza Śródziemnomorskiego zamieszkuje obecnie około czterysta sześćdziesiąt sześć milionów osób. Znaczna większość z nich mieszka w Tunezji, Egipcie, Francji, czy też Włoszech. W każdym z tych miejsc znajdziemy bardzo dużo zabytków i miejsc związanych z kultem religijnym – dzisiejszym, oraz starożytnym. Nic dziwnego, że właśnie w krajach należących do zlewiska Morza Śródziemnego znajdziemy najwięcej zabytków wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. W końcu dla nas, jako dla ludzi okolice Mare Nostrum to kolebka. Kolebka cywilizacji i kolebka naszego istnienia.
Podsumowując – obszar Morza Śródziemnego jest niezwykłym obszarem, bardzo zróżnicowanym zarówno gospodarczo, kulturowo, jak i społecznie. Dookoła Mare Nostrum spotkamy przedstawicieli trzech kontynentów, trzech wielkich religii oraz tysiąca kultur. To właśnie tam jest kolebka ludzkości, to właśnie tam były „Imperia nad, którymi nie zachodziło słońce”. Tam działy się rzeczy, o których czytamy w podręcznikach do historii starożytności. Być może nie wiemy gdzie leżą Azory, ale na pewno każdy z nas słyszał o Egipcie, Grecji, Imperium Rzymskim. Chyba prawie wszyscy Polacy marzą o wakacyjnej wyprawie do Hiszpanii, czy na którąś z włoskich wysp. Chciałabym Wam życzyć miłych podróży po tych miejscach. Niech chęć podróżowania, zwiedzania i poznawania Was prowadzi. Dajcie znać, jakie super przygody nad Morzem Śródziemnym przeżyliście!
Dziękuje za zapoznanie się z moim wypracowaniem. Mam nadzieję, że Wam pomogłam.
Dodaj komentarz jako pierwszy!