Lasy w Polsce

Obecnie lesistość w Polsce wynosi ok. 30%, a lasy publiczne stanowią ok. 85% powierzchni polskich lasów. Znacznie więcej posiada Rosja, znajdziemy tam 20% światowej powierzchni lasów. Lasy w Polsce stanowią ok. 0,25% światowej powierzchni lasów oraz 6% lasów należących do terytorium Unii Europejskiej. W Polsce dominują drzewa w wieku 40-80 lat, a drzew wciąż przybywa, mimo że gleby, na których rosną, nie zawsze są najżyźniejsze.
Czym jest las?
Według Ministerstwa Środowiska jest to grunt o zwartej powierzchni, który powinien wynosić minimalnie 0,10 ha, powinien obfitować w różnorodną roślinność, a ponadto musi zostać wpisany do rejestru zabytków, stanowić rezerwat przyrody i być przeznaczony do produkcji leśnej. Według Ministerstwa Środowiska dopuszcza się inne przeznaczenie lasu, niż określono, gdy zostaną podjęte odpowiednie decyzje administracyjne, bez braku pozwolenia nie jest to dopuszczalne.
Zanim rozpoczęłam edukację leśną, to widziałam las poprzez bajkową perspektywę. Pamiętałam słowiańskie mityczne istoty, które mieszkały w lesie i rozglądałam się za leśnymi ognikami. Każdy napotkany podniszczony dom znajdujący się przy lesie mógł być potencjalnie chatką czarownicy, a za plecami mógł stać Leszy, co motywowało mnie do odpowiedniego zachowania w lesie. Poniekąd zawsze to będzie dla mnie mistyczne miejsce, wypełnione magią i baśniowym postaciami. W praktyce lasy wyglądają całkiem inaczej.
Na początku warto wspomnieć, że do prawidłowego rozwoju potrzebny jest dokument, który byłby zbiorem planowanych działań, decyzji, a także precyzowałby cele na dany rok. Istnieje taki dokument, nazywa się Planem urządzania lasu, ale więcej osób posługuje się skrótem PUL. PUL sporządza się na dziesięć lat dla danego nadleśnictwa/obszaru, w którym zostaną podjęte działania pielęgnacyjny. Plan ten zawiera także informacje o stanie sanitarnym lasu, co ułatwia pracę nad jego pielęgnacją.
Następnie dyrektor Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych (RDLP) zwołuje spotkanie o nazwie Narada Techniczno-Gospodarcza. Specjaliści rozmawiają wtedy o Projekcie Ochrony Przyrody, dokładnie omawiają poprzedni PUL, ale także wprowadzają poprawki do zaprojektowanego PUL-u, a gdy wszystko jest wykonane poprawnie, spisuje się protokół. Ostatnim etapem jest wysłanie do ministra właściwego ds. środowiska. Po zatwierdzeniu dokumentu podaje się zatwierdzony plan do informacji publicznej.
Las składa się z kilku warstw, najniższą z nich jest ściółka, w której znajdują się szczątki martwych zwierząt, opadłe liście, odchody, ale również owoce leśne. Następna warstwa to runo leśne, w nim znajdziemy grzyby, krzewinki, zioła lub paprotniki. Kolejne to podszyt, czyli etap złożony z niewysokich drzew (do czterech metrów) i krzewów. Gatunki w tym piętrze zmuszone są do stałego bytowania w cieniu. Ostatnie piętro nazywa się koronami drzew, w nim spotkamy wyrośnięte i zdrowe drzewa. Korony drzew przypominają paraboloidę obrotową.
Las budują drzewostany (d-stany), które są grupami drzew o określonym składzie gatunkowym, drzewa są w tym samym wieku. Drzewostany dzieli się na d-stany sztuczne, czyli takie, które zostały zasiane i posadzone, ale także d-stany naturalne, które powstały bez pomocy człowieka. Wspominając o d-stanach, należy powiedzieć o zwarciach, czyli to, w jaki sposób drzewa wykorzystały przestrzeń.
Dominującym gatunkiem drzew w polskich lasach jest sosna, ok. 60%. Drzewa iglaste przeważająca nad liściastymi. D-stany iglaste tworzą bory, które akceptują słabe gleby. W przypadku drzew liściastych króluje dąb, a lasy liściaste wymagają żyźniejszych terytoriów do przeżycia. Warto wiedzieć, że jeżeli w lesie liściastym dominuje olsza, to taki las nazwiemy olsem (olsy preferują podmokłe i mokre środowiska- np. bagna).
Las pełni pełną gamę funkcji, nie tylko dba się o stan zdrowotny roślin i zwierząt, lecz także pozyskuje się tam drewno, garbniki, zapewnia dobra natury (grzyby, owoce, szyszki). Na przykładzie sosny pospolitej (Pinus silvestris), sosna oferuje nie tylko drewno, lecz także dzięki niej możemy otrzymać olejki eteryczne, ponieważ pędy zawierają ok. 0,4% tego olejku w składzie. Pinus silvestris wytwarza spore pokłady żywicy, które znajdują zastosowanie w farmakologii, koncernach kosmetycznych, izolacji przewodów elektrycznych, ale również istnieje gorsza strona – żywicę wykorzystuje się w najbrudniejszym biznesie – mianowicie biznesie narkotykowym.
Nadleśnictwa skupiają się także na edukowaniu młodych ludzi. Pracownicy zachwycają młodzież swoją wiedzą podczas warsztatów organizowanych dla przedszkoli i szkół. Przedstawia się najmłodszym leśny savoir-vivre, zasady utrzymywania porządku w lesie, podstawy BHP. Prowadzący takie zajęcia pokazują zainteresowanym filmiki z ukrytych kamer, które monitorują naturalne zachowanie zwierząt i opowiadają o ich zwyczajach, wyglądzie i zachowaniu, nie zapominając, aby poinformować słuchaczy o zasadach postępowania w razie spotkania danego osobnika. W placówkach oświatowych czasem organizowane są akcje terenowe, przykładowo młodzież zabierana jest do lasu w godzinach lekcyjnych i uczy się, w jaki sposób należy sadzić drzewa, co jest świetną przygodą i sprawia, że dziecko szanuje przyrodę i jej dary. Takie zajęcia zwiększają świadomość społeczeństwa, zapobiegają wypadkom i redukują panikę u człowieka, który spotka podczas spaceru dzika.
Zwierzęta między drzewami i krzewami znajdują schronienie, w którym odnajdują pożywienie i wydają na świat młode. Cechują się umaszczeniem, które z łatwością wtapia się w otoczenia, co umożliwia osobnikowi przetrwanie. Poszczególne gatunki zostały wyposażone przez fortunę odpowiednimi predyspozycjami, przykładowo sarna posiada długie i zwinne nogi, które przydają się w ucieczce przed drapieżnikiem. Sierść ssaków zwykle jest skąpana w szarościach, brązie, podobnie do piór ptaków. Sierść chroni ssaka przed utratą ciepła. U zwierząt leśnych dostrzeżemy ostre pazury i kopyta, a u płazów przyssawkowate zakończenia placów, co ułatwia poruszanie się po lesie.
Z lasami najczęściej kojarzy nam się sarna, ale nie każdy wie, że samica sarny to koza, a samiec to kozioł. Sarna nie jest „żoną” jelenia. Jeleń i sarna to osobne gatunki. Kozły stają się z czasem wyjątkowo agresywne i zaciekle walczą o terytorium. Samica jelenia to łania, a samiec to byk, dodatkowo poroże jelenia nazywamy parostkami, kozioł posiada parostki.
Wspominając o mieszkańcach lasów, nie można pominąć owadów, choć pojawienie się ich niektórych gatunków powoduje u leśników gęsią skórkę. W Polsce żyje około trzydziestu tysięcy gatunków.
Najbardziej popularny owad to kornik drukarz (Ips typographus), który osiąga naprawdę niewielkie rozmiary. Jest brązowy, lśniący i posiadają kolce na pokrywach.
Gatunek wybiera sobie drzewa i prowadzi żer. Larwy kornika prowadzą żer w łyku, a imago wgryza się w korę i tam składa jaja. Szkodnik jest w stanie dać początek trzem pokoleniom w ciągu roku. Uszkadzają łyko i drewno. W Puszczy Białowieskiej kornik drukarz spowodował masowe zamieranie świerków.
Pomimo faktu, że szkodniki zagrażają roślinności, to nie można zapomnieć, że owady to najliczniejsza grupa zwierząt. Bywają pożyteczne, stanowią pożywianie dla innych zwierząt, pszczoły zapylają kwiaty, niektóre gatunki są naturalnymi wrogami szkodników. Muchówki usuwają padlinę. Owady użyźniają glebę, a Czerwiec polski zapewnia barwnik karminowy, który odnajduje zastosowanie w produkcji farb i wykorzystywany jest do barwienia odzieży, ale także żywności, co może powodować u człowieka alergię.
Jak pomagać zwierzętom leśnym?
Pierwsza za