Niziny w Polsce

Każde państwo posiada pewną charakterystyczną dla siebie rzeźbę terenu. Ukształtowanie terenu Polski to wynik działania lodowca, który tysiące lat temu przeszedł przez nasz kraj. Od tej pory Polska podzielona jest na pasy terenu, na których znajdują się pobrzeża, pojezierza, niziny, wyżyny, kotliny i góry. Wśród tych form ukształtowania terenu, pas nizin w Polsce jest pasem największym, zajmującym około 35 procent terenu Polski. Niziny w Polsce zajmują powierzchnię około 110 tysięcy kilometrów kwadratowych. Wśród polskich nizin największa jest Nizina Mazowiecka, która jest również jedną z największych jednostek całej regionalizacji fizyczno-geograficznej kraju.
Wyjaśnijmy najpierw, co znaczy pojęcie niziny. Nizina to jedna z form ukształtowania terenu, która leży na wysokości od 0 do 300 m n.p.m. Nizina jest równiną lub prawie równiną. Opierając się na tym kryterium można zauważyć, że Polskę w zdecydowanej części zajmują niziny. Jest to 91 procent całej powierzchni kraju, obejmujące północ i część środkową Państwa. Tworzy to tak zwany Niż Polski, a w jego skład wchodzą Niziny Nadmorskie, Pojezierza, Niziny Środkowopolskie. Pobrzeża i Pojezierza to także niziny, lecz panuje tam szczególny mikroklimat oraz specyficzne ukształtowanie terenu, przez co należy rozdzielić pojęcie niziny od tych form.
Na Nizinach, które znajdują się w pasie środkowym Polski, dominują równiny z niewielkimi wzniesieniami. Występowanie jezior należy do rzadkości.
Pas nizin w naszym kraju obejmuje tereny całego województwa mazowieckiego oraz większą część województwa łódzkiego, opolskiego i podlaskiego oraz około połowę województwa lubelskiego i fragmenty województw lubuskiego, wielkopolskiego, kujawsko-pomorskiego i warmińsko-mazurskiego.
Przebiega nieregularnym terenem między pojezierzami a wyżynami. W Polsce wyróżniamy pięć nizin. Na zachodzie położone są Nizina Wielkopolska i Nizina Śląska, a w centrum i na wschodzie Nizina Mazowiecka, Nizina Podlaska, a także Polesie Lubelskie.
Powstanie i budowa geologiczna polskich nizin
Na platformie Wschodnioeuropejskiej znajduje się część Niziny Mazowieckiej, Polesie i Nizina Podlaska. Powstały na skałach krystalicznych prekambru. Natomiast pozostałe niziny, a więc Nizina Śląska, Nizina Wielkopolska, a także większa część Niziny Mazowieckiej znajdują się na platformie Zachodnioeuropejskiej i powstały na skałach paleozoicznych.
Na terenie nizin występują tylko nieliczne pagórki w związku z tym, że obszar został wyrównany poprzez życie na tej ziemi, gdyż obie platformy geologiczne posiadają miliony lat, a młodszych fałdowań nie zanotowano. Na terenie nizin osadziło się wiele skał, a przede wszystkim margle i wapienie.
W plejstocenie na obszarze Polski pojawiał się lodowiec, który przyniósł ze sobą następujące skały: iły, piaski, żwiry i gliny. Później jednak ślady lodowca zatarły się i dlatego dla pasu nizin w Polsce charakterystyczna jest monotonna rzeźba oraz małe deniwelacje, sięgające rzadko ponad 100 metrów pomiędzy obszarami.
Niziny w Polsce bogate są w surowce. Szczególnie istotny jest węgiel kamienny, który wykształcił się w karbonie. Węgiel kamienny występuje na zachodnim Polesiu, obok granicy z Wyżyną Lubelską. Z kolei w południowej części Niziny Mazowieckiej – w okolicach Bełchatowa oraz na Nizinie Wielkopolskiej – w Zagłębiu Konińskim, istnieją złoża węgla brunatnego.
Niziny w swoim bogactwie posiadają także gaz ziemny, który wydobywany jest z obszaru Niziny Śląskiej i Niziny Wielkopolskiej. Polska w pasie nizin posiada również złoża miedzi. To jeden z najważniejszych surowców metalicznych, który w Polsce przyczynił się do powstania Legnicko-Głogowskiego Okręgu Miedziowego. Jednak to nie jedyne miejsce, gdzie występują złoża miedzi. Napotkać je można także na styku Niziny Śląskiej oraz Niziny Wielkopolskiej. Z kolei w pobliżu miejscowości Kłodawa, znajdującej się na obszarze Niziny Wielkopolskiej, skumulowały się złoża soli kamiennej oraz magnezowo-potasowej. Ponadto, jeśli chodzi o zasoby skalne, w okolicach Opola na Nizinie Śląskiej, zlokalizowane są złoża wapieni i margli. Wydobywa się je i wykorzystuje w przemyśle materiałów budowlanych. Tak, jak wspomniano wcześniej, lądolód pozostawił po sobie liczne zasoby skał polodowcowych, takich jak piaski, gliny, żwiry i iły.
Ciekawym zjawiskiem, które występuje w pasie nizin w Polsce, to wody oligoceńskie. Wody oligoceńskie to woda czerpana ze źródła, które znajduje się pomiędzy dwiema warstwami skał. Czerpanie takiej wody, która zasila potrzeby mieszkańców Warszawy, możliwe jest dzięki korzystnej budowie geologicznej oraz występowania ziem piaszczystych pomiędzy warstwami skał. Taka woda zalega płytko i dlatego można ją eksploatować.
Pas Nizin tak, jak wspomniano, został ukształtowany działaniem lodowca. Pomimo tego, że ślady działania lądolodu już się w pewnym stopniu zatarły, ciągle możemy je dostrzec w warstwach skalnych. Dzięki temu możemy teraz w Polsce podziwiać między innymi pradoliny. Pradoliny powstały w miejscu, gdzie odpływała woda pochodząca z lodowca. W pasie nizin w Polsce wyróżnia się między innymi Pradolinę Warszawsko-Berlińską oraz Pradolinę Biebrzy-Nawri.
Tam, gdzie spotykało się parę pradolin, tworzyły się płytkie kotliny. Tak powstała na przykład Kotlina Warszawska. Lodowiec, który już się z naszego państwa wycofywał, zostawił na obszarze pradolin piaski. Piaski były przenoszone przez wiatr i w taki właśnie sposób w pasie nizin powstały pola wydmowe.
Klimat Nizin w Polsce
Każda forma ukształtowania terenu posiada swój specyficzny mikroklimat. Tak też jest z nizinami. Suma opadów w ciągu roku należy do jednych z najmniejszych w kraju i jest ona stosunkowo równa na terenie całego pasa nizin. Lokalnie suma opadów może być niższa niż na pozostałym terenie. Z kolei, jeśli chodzi o średnią temperaturę, to trzeba stwierdzić, że jest ona wyższa niż przeciętna temperatura Polski. Zróżnicowania występują także, jeśli chodzi o kierunki wschód-zachód. W części zachodniej polskich nizin ciepłe jest lato, a łagodna zima. Z kolei na nizinach wschodnich lata są cieplejsze niż na zachodzie, a zima bardziej mroźna.
Problem, który można dostrzec w pasie nizin w Polsce, to ocieplenie klimatu. Pas nizin jest obszarem, który często nawiedzają ekstremalne zjawiska pogodowe, takie jak gwałtowne burze wraz z ulewami lub długie susze. W stosunku do województwa mazowieckiego lub łódzkiego można pokusić się nawet o stwierdzenie pustynnienia tych terenów. Rolnictwo potrzebuje opadów o charakterze równomiernym i w stopniu umiarkowanym, natomiast często występuje taka sytuacja, że w jeden dzień opady są bardzo ulewne, z kolei przez pozostałą część miesiąca może już deszcz nie wystąpić.
Środowisko
W obszarze nizin w Polsce przepływają główne rzeki kraju, to jest Wisła i Odra. Ich dopływami są między innymi Bug, Narew czy Warta, a także mniejsze rzeki – Biebrza i Pilica. Dlatego, że pas nizin jest terenem dosyć równym, rzeki nie mają porywistego nurtu. Wręcz przeciwnie, płyną powoli, meandrują i w ten sposób powstają liczne starorzecza. Duże rzeki to także ryzyko powodzi. Rzeki są nieuregulowane, lecz mogą być zagospodarowane, na przykład na sztuczne zbiorniki. Mają one służyć przede wszystkim celom retencyjnym. Najważniejszymi zbiornikami są Jezioro Zegrzyńskie nieopodal w Warszawy czy Jezioro Sulejowskie.
Pas nizin to również rzadkie i bardzo cenne gatunki roślin i zwierząt. Zajęły one tereny, na których są piaszczyste i słabej klasy ziemie, których nie wykorzystano pod uprawę roli. Mowa tu przede wszystkim o Puszczy Kampinoskiej, na terenie której został utworzony K