Półwysep Skandynawski
Myśląc o Skandynawii mamy przed oczami piękne, zaśnieżone krajobrazy, kolorowe domy, bogactwo, renifery, Wikingów oraz hygge, a także modny ostatnio skandynawski styl urządzania mieszkań. Czy te wyobrażenia odzwierciedlają prawdę czy są tylko naszymi pobożnymi życzeniami?
Geograficznie rzecz biorąc, półwysep to obszar lądu kuli ziemskiej, który jest wysunięty w głąb zbiornika wodnego. Może być to na przykład jezioro albo morze. Z jednej strony łączy się z powierzchnią lądową, a z trzech stron oblany jest wodą. To miejsce, gdzie półwysep połączony jest z lądem macierzystym, to jego nasada. Natomiast ta część, która znajduje się najdalej w głąb zbiornika wodnego, nazywana jest przylądkiem. Nieduży i wąski półwysep nazywany jest cyplem i można go pomylić z mierzeją. Jednakże mierzeja i półwysep to zupełnie dwa inne pojęcia fizyczno-geograficzne.
Półwysep Skandynawski to część składowa Półwyspu Fennoskandzkiego. Półwysep Skandynawski stanowi jego zachodnie krańce, z kolei wschodnia część to Półwysep Kolski. Powierzchnia Półwyspu Skandynawskiego zajmuje obszar blisko 800 tysięcy kilometrów kwadratowych. Jest zatem największym półwyspem kontynentu europejskiego. Drugim z kolei półwyspem w Europie, pod względem powierzchni, jest Półwysep Iberyjski z powierzchnią wynoszącą 580 tysięcy kilometrów kwadratowych. Można zatem przyznać, że różnica w powierzchni tych dwóch półwyspów jest znacząca. Długość Półwyspu Skandynawskiego wynosi prawie 1 900 kilometrów. Natomiast jego szerokość dochodzi do 800 kilometrów. Półwysep Skandynawski otoczony jest przez kilka mórz: Morze Bałtyckie, Morze Norweskie, Morze Północne i Morze Barentsa.
Geologia Półwyspu Skandynawskiego
Budowa geologiczna Półwyspu Skandynawskiego związana jest z najdawniejszymi okresami. Ta część Europy należy do jej najstarszych lądów. Geologia półwyspu to tarcza bałtycka i pas fałdowań kaledońskich, podczas których powstały Góry Skandynawskie. Jeśli chodzi o góry w Skandynawii, to przeszły one potężną przemianę ukształtowania terenu, kiedy ustępował lodowiec. Wtedy też doliny górskie zostały zamienione w fiordy, bardzo charakterystyczne dla tego regionu.
W czasie trwania czwartorzędu, a dokładniej w plejstocenie, Półwysep Skandynawski stanowił jeden wielki obszar zlodowacenia na kontynencie europejskim. Współcześnie całkowity obszar lodowców na tym terenie wynosi około 5 000 kilometrów kwadratowych.
Wyróżniamy następujące regiony fizycznogeograficzne Półwyspu Skandynawskiego:
Góry Skandynawskie,
Wyżyna Lapońska,
Wyżyna Północnoszwedzka,
Obniżenie Środkowoszwedzkie,
Wyżyna Południowoszwedzka,
Nizina Hallandu,
Nizina Kalmarska,
Pobrzeże Zachodniobotnickie,
Skania.
Zachodnią część Półwyspu Skandynawskiego pokrywają Góry Skandynawskie. Ich całkowita długość to około 1800 kilometrów. Szerokość góry dochodzi do 550 kilometrów. Najwyższym wierzchołkiem Gór Skandynawskich jest góra Goldhopiggen, która posiada 2 469 metrów nad poziomem morza. Położony jest w Norwegii. Innymi wysokimi szczytami Gór Skandynawskich są Kebnekaise, które mierzą 2117 metrów nad poziomem morza i położone są w Szwecji w północnych rejonach gór, oraz szczyt Haltiatunturi, mierzący 1 328 metrów nad poziomem morza, będący najwyższą górą Finlandii.
Wyżyny zajmują wschodnią cześć Półwyspu Skandynawskiego. Są to: Wyżyna Lapońska, która liczy około 300 – 400 metrów, oraz Wyżyna Północnoszwedzka, której wysokość waha się pomiędzy 300 a 700 metrów. Zwana jest inaczej Wyżyną Norrlandzką. Kierując się w kierunku południowym od Wyżyny Północnoszwedzkiej, napotkamy Pojezierze Środkowoszwedzkie. Południowo-wschodnią część Półwyspu zajmuje również Wyżyna Smland. Następnie, na południowych i południowo-wschodnich krańcach półwyspu, znajdują się niziny, takie jak: Halland, Kalmarska i Pobrzeże Zachodniobotnickie.
Charakterystycznymi dla rzeźby terenu Półwyspu Skandynawskiego są wybrzeża typu fiordowego oraz szkierowego. Linia brzegowa Półwyspu Skandynawskiego jest mocno rozwinięta. Północna i zachodnia część wybrzeża jest typu fiordowego, natomiast część wschodnia oraz południowa to wybrzeża szkierowe.
Fiord to pewien typ zatoki o dużej głębokości. Fiord wchodzi daleko w głąb lądu. Zazwyczaj posiada liczne rozgałęzienia ze stromymi brzegami. Fiordy powstały jako skutek zalania przez wodę żłobów oraz dolin, które powstały po ustąpieniu lądolodu.
Na Półwyspie Skandynawskim największym fiordem jest Solne, który wchodzi w głąb lądu aż na głębokość 204 kilometrów.
Natomiast wybrzeża typu szkierowego charakterystyczne są dla wybrzeży Szwecji i Finlandii, położonych nad Morzem Bałtyckim oraz części zachodniej Norwegii. Szkiery to małe wysepki o podłożu skalistym. Geneza ich powstania odnosi się do lodowca, który powodował zniszczenie terenu, a następnie ten teren zalała woda.
Klimat Półwyspu Skandynawskiego
Czy klimat Skandynawii jest rzeczywiście taki surowy, jak nam się wydaje?
Błędne jest stwierdzenie, że na Półwyspie Skandynawskim występuje ciągła zima, a temperatury nie osiągają zbyt dużych wartości.
Klimat Półwyspu Skandynawskiego jest faktycznie surowy, lecz bardzo zróżnicowany i zależny jest od położenia geograficznego danego obszaru. Północno-wschodnia część Półwyspu Skandynawskiego to klimat subpolarny. Cechą charakterystyczną na obszarach, które leżą na szerokości geograficznej wyższej niż 67°23′ obu półkul jest występowanie nocy polarnej. Występuje więc również w Skandynawii. Polega ono na tym, że przez ponad 24 godziny nie występuje w ogóle zmierzch. Cały czas trwa noc. Odwrotnością tego zjawiska jest dzień polarny, kiedy z kolei słońce nie zachodzi wcale. Dzień polarny występuje na terenach leżących za kołem polarnym.
Jednak większa część półwyspu należy do strefy klimatu umiarkowanego. Jest on jednak także zróżnicowany, w zależności od części półwyspu. Wilgotny i morski klimat występuje w zachodniej części Półwyspu Skandynawskiego. Jest to obszar górski. Klimat ten łagodzony jest działaniem Prądu Zatokowego. Wschodnie krańce półwyspu, już za Górami Skandynawskimi, to miejsca, gdzie klimat jest bardziej suchy i ma cechy kontynentalne.
Zakres wahań temperatury powietrza w ciągu tej samej pory roku jest duży. Przeciętna temperatura w miesiącach zimowych waha się od minus 15° C w części północno-wschodniej, do 1° C w części południowej oraz do 2° C po stronie południowo-zachodniej. Natomiast w lipcu przeciętna temperatura rozkłada się od 10° C na północnych wybrzeżach do 17° C w części południowej. Przeciętna suma opadów w ciągu roku waha się w zależności od szerokości geograficznej. W górskich kotlinach jest to wartość od około 300–400 mm, w części południowo-wschodniej wartość ta wynosi 400-600 mm. Natomiast największe opady występują w części zachodniej oraz północno-zachodniej, to znaczy tam, gdzie zlokalizowane są Góry Skandynawskie i wynoszą one od 2 000 do 3 500 mm.
Warunki klimatyczne w zależności od miejsca mogą się od siebie znacząco różnić. Na przykład klimat w Dani podlega silnym wpływom morza, więc ma charakter morski. Z kolei obszary górskie w Szwecji i Norwegii cechują się klimatem typu tundrowego, niezwykle zbliżonym do warunków alpejskich. Natomiast centrum półwyspu to klimat o cechach kontynentalnych, dla którego charakterystyczna jest większa wilgotność. Klimat kontynentalny w północnych krańcach Skandynawii zamienia się w klimat o cechach podbiegunowych.
Takie zróżnicowanie klimatyczne ma swoje uroki, ponieważ Półwysep Skandynawski dzięki temu posiada piękną, dziką przyrodę, którą mogą podziwiać turyści ze wszystkich stron świata.
Flora i fauna Półwyspu Skandynawskiego
Roślinność Półwyspu Skandynawskiego została zachowana w mało
W tej chwili widzisz tylko 50% opracowania
by czytać dalej, podaj adres e-mail!Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!