Tatry

Ludzie dzielą się na pasjonatów morza i gór. Część z nich będzie chciało wypoczywać tylko nad morzem. Szum wody, ciepły piasek pod stopami i śpiew mew to to, co czyni ich szczęśliwymi i wypoczętymi. Jednak druga część ludzi taki odpoczynek będzie miała za nic. Jednak ich żywiołem są góry. Piękne, majestatyczne i dostojne wierzchołki, wznoszące się aż do nieba. Przed oczami od razu mamy ostre granie, drzewa iglaste i nieskończoną przestrzeń. Góry dają poczucie wolności, ale i przeświadczenie o naszej słabości i małości. Nieraz trasa, która wydaje się łatwizną, okazuje się nie do przejścia. W górach trzeba czuć szacunek i respekt do przyrody. Nagła zmiana pogody okazać się bardzo niebezpieczna i utrudnić powrót ze szlaku. Mamy szczęście my, Polacy, że w naszym kraju jest zarówno morze, jak i góry. Każdy znajdzie coś dla siebie. Jeśli chodzi o góry to znajdziemy w Polsce coś dla początkujących amatorów górskich wypraw, jak i dla zawodowców. Nie są to, co prawa Himalaje z wysokościami powyżej 8 000 metrów nad poziomem morza, ale i tak mamy się czym pochwalić. Najwyższym pasem górskim w Polsce są Tatry. Tatry leżą zarówno po stronie polskiej, jak i słowackiej. Jest to pasmo górskie w Karpatach. Jego wysokości są najwyższe na obszarze, leżącym pomiędzy Alpami a Uralem oraz Kaukazem. Tatry wchodzą w skład Łańcucha Tatrzańskiego na obszarze Centralnych Karpatach Zachodnich. Ciekawostką jest etymologia słowa „Tatry”. W przeszłości nazwę „Tatry” używano zamiennie z nazwą „Krępak”. Tak też te góry nazywał chociażby Adam Mickiewicz. W XVII wieku Baltazar Hacquet zanotował, że nazwa Tatry pochodzi od tego, że na tym terenie gościły niegdyś tatarskie hołdy. Inne źródło pochodzenia wskazuje profesor Rozwadowski. Według niego nazwa naszych najwyższych gór pochodzi od francuskiego słowa, „tertre”, które oznacza wzgórze.
Tatry są unikatowym krajobrazem Polski. Są zaliczane do obszarów jednych z najbardziej atrakcyjnych w naszym kraju. Co roku ściągają tu tłumy turystów zarówno z Polski, jak i z zagranicy. Przyroda tatrzańska objęta jest prawną ochroną. Na terenie Tatr został założony polski Tatrzański Pak Narodowy oraz słowacki Tatrzański Park Narodowy. Teren gór należy także do Światowej Sieci Rezerwatów Biosfery UNESCO. Tatry to również wyjątkowe krainy etnograficzne, do których należąc: Podhale, Orawa, Spisz oraz Liptów.
Tatry są górami, które zajmują 785 kilometrów kwadratowych powierzchni. Zdecydowana większość tego obszaru położona jest w Słowacji. Jest to aż 77,7 procent powierzchni, czyli 610 kilometrów kwadratowych. Po polskiej stronie położonych jest 175 kilometrów kwadratowych, co daje 22,3 procent całkowitej powierzchni. Długość pasma górskiego Tatr, zmierzona od południowo-zachodniego podnóża Ostrego Wierchu Kwaczańskiego (który liczy 1 128 metrów) do wschodniego podnóża Kobylego Wierchu (o wysokości 1 109 m), liczy 57 kilometrów po linii prostej i 80 kilometrów, idąc właściwie wzdłuż grani głównej. Z kolei grań główna gór tatrzańskich rozciąga się od Huciańskiej Przełęczy (o wysokości 905 metrów), położonej pod stronie zachodniej do Zdziarskiej Przełęczy (liczącej 1 081 metrów) po stronie wschodniej. W najszerszym miejscu jest to szerokość 18,5 kilometra, natomiast średnia szerokość grani to 15 kilometrów. Zdecydowana większość grani głównej gór przebiega przez Wielki Europejski Dział Wodny, rozciągający się pomiędzy zlewnią Morza Bałtyckiego oraz Morza Czarnego. Obszar, położony po stronie wschodniej oraz północnej należy do zlewiska Morza Bałtyckiego. Są to dorzecza Dunajca oraz Popradu. Z kolei pozostała część należy do zlewiska Morza Czarnego. Należą do niego dorzecze Orawy oraz dorzecze Wagu.
To, że Tatry sprawiają wrażenie wyraźnego wypiętrzenia związane jest z otaczającymi ich kotlinami o charakterze głębokim. I tak od strony zachodniej i północnej Tatry są otoczone przez Obniżenie Orawsko-Podhalańskie. Natomiast od strony wschodniej oraz południowej Tatry okala Obniżenie Liptowsko-Spiskie. To, że dno tych obniżeń położone jest na poziomie mniej więcej 500 – 700 metrów nad poziomem morza sprawia, że deniwelacja pomiędzy wierzchołkami Tatr a kotlinami mogą wynosić aż 2 000 metrów, czyli 2 kilometry. Pasmo górskie Tatr dzielone jest na Tatry Zachodnie oraz Tatry Wschodnie.
W Tatrach Zachodnich według niektórych źródeł wydzielany jest także Masyw Siwego Wierchu, który liczy 1 805 metrów i leży w całej swojej objętości po słowackiej stronie. Najwyższym szczytem Tatr Zachodnich jest góra Bystra o wysokości 2 248 metrów nad poziomem morza, natomiast w Polsce jest to Starorobociański Wierch, mierzący 2 176 metrów nad poziomem morza. Z kolei Tatry Wschodnie dzielą się jeszcze na Tatry Wysokie i Tatry Bielskiej. W Tatrach Wysokich leży północno-zachodnia część wierzchołka Rysów, będących najwyższym szczytem polskich gór. Rysy mierzą 2 499 metrów. Z kolei najwyższym szczytem Tatr Wysokich jest Gerlach, mierzący 2 655 metrów, który leży na terenie Słowacji. Główna grań tego pasma górskiego rozciąga się od przełęczy Liliowe do Przełęczy pod Kopą. Natomiast najwyższym szczytem Tatr Bielskich jest Hawrań, którego wysokości wynosi 2 152 metrów nad poziomem morza. Przełęcz Liliowe, także na obszarze Polski Dolina Suchej Wody Gąsiennicowej, a na obszarze Słowacji Dolina Cicha Liptowska stanowią granicę oddzielającą Tatry Zachodnie od Tatr Wschodnich. Z kolei Tatry Bielskie i Wysokie dzieli Przełęcz pod Kopą.
Czasem Tatry dzielone są także na Tatry Polskie i Tatry Słowackie. Z kolei Tatr Polskie dzielone są według tego źródła na Tatry Reglowe, Tatry Zachodnie oraz Tatry Wysokie. Najwyższym wierzchołkiem Tatr Ryglowych jest Mała Kopa Królowa, której wysokość wynosi 1 577 metrów nad poziomem morza.
Pasmo Tatr obfituje w dużą ilość znamienitych i znanych wierzchołków. Wśród nic najbardziej znanymi są:
– jeśli chodzi o wierzchołki graniczne są to oczywiście Rysy, Świnica, Wołowiec, Czerwone Wierchy oraz Kasprowy Wierch i Mięguszowieckie Szczyty,

– jeśli chodzi o szczyty położone w Polsce to są to Mnich, Giewont, Kominiarski Wierch, Kozi Wierch oraz Kościelec,

– jeśli chodzi o szczyty, znajdujące się w słowackiej części są to Gerlach oraz Łomnica, Hawrań, Lodowy Szczyt, oraz Krywań i Sławkowski Szczyt.

75 wierzchołków z kilkuset znanych szczytów posiada wybitność, czyli minimalną deniwelację względną na poziomie równym bądź większym niż 100 metrów. Szczyty te są nazywane Koroną Tatr.
Ciekawostką jest, że szczytem o najwyższej wysokości, położonym w całej swojej objętości po stronie polskiej jest Kozi Wierch o wysokości 2 291 metrów nad poziomem morza. Rysy przebiegają przez granicę Słowacji oraz Polski. Z kolei szczytem o największej deniwelacji względnej w Polsce jest Kominiarski Wierch, którego wybitność wynosi 370 metrów.
Natomiast w paśmie Tatr, jako całościowym paśmie górskim, bez podziału na państwa, na terenie których leżą góry, najwyższymi szczytami z wysokością większą niż 2 500 metrów nad poziomem morza, są:
1. Gerlach z wysokością 2 655 metrów nad poziomem morza,
2. Pośredni Gerlach wysoki na 2 642 metry na poziomem morza,
3. Zadni Gerlach, mierzący 2 638 metrów nad poziomem morza,
4. Łomnica, licząca 2 634 metrów nad poziomem morza,
5. Lodowy Szczyt – 2 627 metrów nad poziomem morza,
6. Durny Szczyt wysoki na 2 621 metrów nad poziomem morza,
7. Lawinowy Szczyt, mierzące 2 606 metrów nad poziomem morza,
8. Lodowa Kopa, licząca 2 603 metry nad poziomem morza,
9. Mały Gerlach – 2 601 metrów nad poziomem morza oraz
10. Gerlachowska Kopa – 2 590 metrów nad poziomem morza.
Wymienionych jest tylko 10 wierzchołków, natomiast wszystkich szczytów, liczących powyżej 2 500 metrów nad poziomem morza w Tatrach jest 28.
W przeszłości przez teren Tatr przebiegały szlaki komunikacyjn