Relative clauses
Relative clauses to podrzędne zdania przydawkowe, które precyzują rzeczownik za pomocą zaimków i przysłówków względnych (who, which, that, whose, where, when, why); kluczowe jest rozróżnienie wersji ograniczających i nieograniczających, poprawne przecinki, dobór zaimka, ewentualne pominięcie oraz skracanie do imiesłowów
- Zidentyfikować rzeczownik, który wymaga doprecyzowania
- Określić, czy informacja jest niezbędna (ograniczająca), czy dodatkowa (nieograniczająca)
- Wybrać właściwy zaimek względny lub przysłówek względny
- Zdecydować, czy zaimek można pominąć i gdzie postawić przyimek
- Zastosować przecinki lub skrócić zdanie do formy imiesłowowej
Relative clauses porządkują opis rzeczownika: who/which/that/where/when/whose, przecinki tylko w wersji nieograniczającej, 5 typowych skrótów z imiesłowem. Kontrast: whom w formalnym rejestrze vs pominięcie w mowie potocznej. Przykład z where: The café where we met stays open late.
Zdania względne w praktyce: po co ich używamy?
Zdania względne pozwalają precyzyjnie ograniczać lub uzupełniać znaczenie rzeczownika bez tworzenia krótkich, poszatkowanych zdań. Dzięki nim łączymy informację główną z kontekstem, źródłem, celem czy lokalizacją. Dla polskojęzycznych uczniów najważniejsze jest świadome użycie przecinków, właściwy dobór zaimka oraz rozpoznanie, kiedy można pominąć element zdania i kiedy korzystać z form skróconych.
Jak rozróżnić zdanie ograniczające i nieograniczające?
Zdanie ograniczające (defining) wskazuje konkretny obiekt wśród wielu i nie jest oddzielane przecinkami: The students who study after hours improve the most. Bez tej części nie wiemy, o których studentów chodzi. Zdanie nieograniczające (non-defining) dodaje informację dodatkową i zawsze wymaga przecinków: My brother, who lives in Gdańsk, runs marathons. Usunięcie wtrącenia nie zmienia referencji rzeczownika. Wersja nieograniczająca nie przyjmuje zaimka that i nie dopuszcza pominięcia zaimka.
Który zaimek względny wybrać: who, which, that, czy whose?
Who odnosi się do osób jako podmiot lub dopełnienie; whom to oficjalna forma dopełnienia, częstsza w piśmie formalnym. Which dotyczy rzeczy i zwierząt; that zastępuje who/which w zdaniach ograniczających, zwłaszcza po superlatywach, all/anything/nothing, po wyrażeniach z the only, the first/last. Whose wyraża przynależność zarówno dla ludzi, jak i rzeczy: the company whose profits rose. Gdy posiadanie dotyczy rzeczy w rejestrze formalnym, alternatywą bywa of which: the roof of which was damaged.
Gdzie trafia przyimek: na końcu czy przed zaimkiem?
W angielszczyźnie ogólnej naturalne jest pozostawienie przyimka na końcu: the person who I spoke to. W rejestrze formalnym można go przenieść przed zaimek, co wymaga whom/which: the person to whom I spoke. Po przeniesieniu przyimka nie wolno pominąć zaimka.
Czy i kiedy można pominąć zaimek względny?
Pominięcie jest możliwe w zdaniach ograniczających, gdy zaimek pełni funkcję dopełnienia, a nie podmiotu: The book (that) I bought is excellent. Zaimek jako podmiot nie znika: The book that explains this is excellent. Po przyimku zaimek musi pozostać: the topic about which we talked.
Jak działają przysłówki względne: where, when, why?
Where zastępuje in/on/at which dla miejsc: the city where I was born. When zastępuje in/on which dla czasu: the year when we met. Why odpowiada the reason (why/that)…, przy czym samo why pojawia się po reason: the reason why he left. W formalnym stylu in which bywa preferowane: the day on which the contract expires.
Jak poprawnie stosować przecinki — i czym różni się to od polskiego?
Wersje nieograniczające zawsze mają przecinki po obu stronach wtrącenia; wersje ograniczające — nigdy. W odróżnieniu od polszczyzny nie stawia się przecinka przed that w zdaniach ograniczających i nie używa się that w wtrąceniu: The museum, which opened in 1920, hosts new exhibits. Błędny polonizm to przecinek przed that lub mieszanie that z przecinkami.
Jak skracać zdania względne do form imiesłowowych?
Gdy zaimek pełni funkcję podmiotu, a czas jest aktywny, użyj -ing: Students taking the exam must register. Dla strony biernej użyj past participle: Documents required for admission are listed online. Gdy podmiot jest identyczny z rzeczownikiem określanym, skrót zachowuje sens. Brak przecinków oznacza funkcję ograniczającą; przecinki sygnalizują informację dodatkową: The bridge, built in 1890, still stands.
Which czy that — jaką zasadę stosować w praktyce?
W rejestrze neutralnym that w zdaniach ograniczających, which w nieograniczających to bezpieczna, klarowna reguła. W wielu stylach which bywa akceptowane także w zdaniach ograniczających, lecz spójność jest ważniejsza od liberalizacji. W tekstach akademickich i technicznych preferuj kontrast: ograniczające that, nieograniczające which.
Who czy whom — czy forma whom wciąż żyje?
Whom utrzymuje się w piśmie formalnym i po przyimkach: to whom, with whom. W mowie codziennej zwycięża who lub pominięcie: the person I met. Na egzaminach wysokiego poziomu rozpoznanie funkcji składniowej pomoże dobrać formę; w pracach dyplomowych dopuszczalne jest eleganckie whom po przyimku.
Free relatives: czym jest „what” w funkcji względnej?
What tworzy tzw. wolne zdania względne bez poprzedzającego rzeczownika: What you need is patience. Struktura pełni rolę rzeczownika i oznacza „to, co”. Nie mylić z which/that po rzeczowniku: The thing that you need is patience. Częsty błąd Polaków to użycie what zamiast that/which po rzeczowniku: The book what I read — niepoprawne.
Czy „whose” może odnosić się do rzeczy?
Tak, w języku nowoczesnym jest to powszechne: a company whose strategy changed. Alternatywą formalną jest of which: a company the strategy of which changed, lecz bywa cięższa stylistycznie. Kryterium wyboru to przejrzystość i płynność zdania.
Jak uniknąć trzech najczęstszych błędów polskich uczniów?
Po pierwsze, nie stawiaj przecinka przed that w wersji ograniczającej. Po drugie, nie używaj that w wersji nieograniczającej; wybierz which/who z przecinkami. Po trzecie, nie zastępuj which/that słowem what po rzeczowniku. Dodatkowo pilnuj, czy zaimek jest podmiotem (nie do usunięcia) czy dopełnieniem (możliwy do pominięcia).
Jak przyimki wpływają na możliwość pominięcia zaimka?
Jeśli przyimek stoi na końcu, zaimek w roli dopełnienia można pominąć: the topic (that) we talked about. Jeśli przyimek stoi przed zaimkiem, elementu względnego pominąć nie wolno: the topic about which we talked. To praktyczne kryterium decydujące o długości i formalności wypowiedzi.
Jak egzaminacyjnie punktować dokładność: matura, FCE, IELTS?
Na poziomie średnim wymagane jest rozróżnienie przecinków oraz dobór who/which/that. Na poziomie wyższym ocenia się też redukcje imiesłowowe, poprawne „pied-piping” (przyimek przed zaimkiem), stosowanie whom w kontekstach formalnych oraz spójność stylu w całym tekście.
Jak przekształcać zdania: praktyczne wzorce krok po kroku
1) Znajdź powtarzający się rzeczownik: There is a woman. The woman is a doctor. 2) Przenieś drugie zdanie za rzeczownik i wybierz zaimek: The woman who is a doctor. 3) Skróć podmiotowe who is, jeśli możliwe: The woman who is a doctor lives nearby. 4) Oceń, czy informacja jest dodatkowa — jeśli tak, dodaj przecinki. 5) Rozważ redukcję: The woman working at the clinic lives nearby (jeśli „who works” opisuje bieżącą czynność).
| Zaimki/przysłówki względne | Główne użycie i uwagi |
|---|---|
| who / whom | Osoby; whom po przyimkach i w rejestrze formalnym |
| which | Rzeczy/zwierzęta; także w nieograniczających |
| that | Wersje ograniczające; nie występuje w nieograniczających |
| whose | Przynależność osób i rzeczy; alternatywa: of which |
| where / when / why | Miejsce, czas, powód; odpowiada in/on/at which oraz the reason |
Przykłady dobrze dobranych form: The engineer who designed the bridge received an award. The report that you sent needs a revision. Our headquarters, which overlook the river, were renovated last year. The reasons why they moved are complex. The gallery where we met features local artists.
Czy redukcja zawsze jest możliwa i kiedy lepiej jej unikać?
Redukcja wymaga wspólnego podmiotu i łatwej do odczytania chronologii: People attending the seminar must register by Friday. Unikaj skracania, gdy powstaje dwuznaczność lub kaskada imiesłowów utrudnia odbiór: The data collected using methods developed by… — tu pełna forma może być czytelniejsza. W nieograniczających redukcja bywa naturalna jako wtrącenie: The stadium, opened in 2012, hosts finals.
Jak uniknąć zderzenia zaimków i nadmiaru that w długich zdaniach?
Gdy w jednym zdaniu pojawiają się różne funkcje that (spójnik i zaimek), rozważ zastąpienie jednego z nich which/who lub przeformułowanie: The conclusion that the data that we gathered support… → The conclusion supported by the data we gathered… Zmniejsza to ryzyko błędów i zwiększa płynność.
Najczęściej zadawane pytania
Czy mogę użyć which w zdaniu ograniczającym?
Kiedy muszę napisać whom zamiast who?
Czy „whose” z rzeczami jest poprawne?
Czy można pominąć zaimek w nieograniczającym?
Where vs in which — która forma jest lepsza?
Mity i fakty o zdaniach względnych
Which zawsze wymaga przecinka.
Przecinki zależą od funkcji zdania (ograniczające vs nieograniczające), nie od samego zaimka; which w ograniczających może wystąpić bez przecinków w niektórych stylach.
Whom jest przestarzałe i błędne.
Whom ma swoje miejsce w rejestrze formalnym i po przyimkach, choć w mowie potocznej często ustępuje miejsca who lub pominięciu.
Kompas praktyczny: jak pisać precyzyjnie i naturalnie
– Oceń funkcję informacji: jeśli definiuje, użyj formy ograniczającej bez przecinków; jeśli dodaje tło, zastosuj wtrącenie z which/who i przecinkami.
– Dobieraj zaimek do referenta: who/who(m) dla ludzi, which dla rzeczy, that w ograniczających, whose dla przynależności, where/when/why dla miejsca/czasu/powodu.
– Weryfikuj możliwość pominięcia: dopełnienie w ograniczających często znika; podmiot — nigdy.
– Kontroluj przyimki: na końcu w stylu neutralnym; przed zaimkiem w formalnym, z zachowaniem whom/which.
– Rozsądnie skracaj: imiesłowy ułatwiają zwięzłość, ale nie kosztem klarowności.
– Utrzymuj spójność stylu: wybierz konwencję that/which i stosuj ją w całym tekście.
Pytania do autorefleksji przed wysłaniem tekstu
– Czy każda przecinkowana część jest naprawdę wtrąceniem, które można usunąć bez utraty referencji?
– Czy zaimek pełni funkcję podmiotu (nie do pominięcia), czy dopełnienia (możliwe skrócenie)?
– Czy przyimki są w miejscach zgodnych z rejestrem i nie tworzą niegramatycznych luk?
Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!