Relative pronouns

Relative pronouns to zaimki (who, which, that, whose, whom itd.), które wprowadzają zdania przydawkowe i łączą rzeczownik z dodatkowymi informacjami; dobieramy je do roli (podmiot/ dopełnienie/posiadacz), stosujemy przecinki tylko w zdaniach nieograniczających i pamiętamy o elipsie w pozycji dopełnienia. Unikamy 'that’ po przecinku i nie stawiamy przyimka bezpośrednio przed nim.

Relative pronouns opanowujesz przez 5 jasnych reguł: wybór formy, elipsa, przecinki, przyimki, ograniczające vs nieograniczające. Kontrastuj whose i of which oraz when/where/why, np. The day when I moved changed everything.

Zaimki względne po angielsku – zasady i praktyka

Zaimki względne budują zdania przydawkowe (relative clauses), czyli fragmenty dopowiadające coś o rzeczowniku: albo identyfikują go precyzyjnie (ograniczające), albo dodają informację uboczną (nieograniczające). W języku polskim najczęściej używamy „który/która/które” czy „kto”, w angielskim wachlarz form i reguł jest szerszy oraz mocniej powiązany z interpunkcją i pozycją przyimków.

Co to jest zdanie przydawkowe i jak działa w angielskim?

Zdanie przydawkowe to część zdania opisująca rzeczownik, np. The book that I bought was expensive. Klauzula względna (that I bought) identyfikuje „book”. Wersja nieograniczająca (z przecinkami) jedynie dopowiada: My book, which I bought yesterday, was expensive – książka jest już znana, a informacja „kupiona wczoraj” to dygresja.

🧠 Zapamiętaj: Ograniczające relative clause – bez przecinków, kluczowe dla identyfikacji; nieograniczające – z przecinkami, tylko dodatkowa informacja.

Jak dobrać zaimek do funkcji w zdaniu?

Dobór formy zależy od trzech pytań: do czego odnosi się zaimek (osoba/rzecz/pojęcie), jaką pełni funkcję w klauzuli (podmiot czy dopełnienie) oraz jaki rejestr wybierasz (potoczny czy formalny). Zwięzłe porównanie poniżej.

Zaimek	Odnosi się do	Funkcja	Można pominąć?	Typowe ograniczenia	Przykład
who	osoby	podmiot/dopełnienie (rzadziej)	tylko jako dopełnienie	—	The woman who called is my boss.
whom	osoby	dopełnienie	możliwe (w mowie zwykle pomija się zaimek)	bardziej formalne	The candidate whom we interviewed impressed us.
whose	osoby i rzeczy	posiadacz	nie	—	The company whose logo you see is local.
which	rzeczy/zwierzęta/pojęcia	podmiot/dopełnienie	tak (jako dopełnienie)	może wprowadzać klauzule nieograniczające	The solution which works best is simple.
that	osoby i rzeczy	podmiot/dopełnienie	tak (jako dopełnienie)	nie po przecinku, nie po przyimku	The tool that we need costs little.
where/when/why	miejsce/czas/powód	okolicznik	nie	odpowiedniki in/on/for which	The reason why he left remains unclear.

Kiedy użyć who, whom, which, that, whose?

Who – dla osób jako podmiotu: The nurse who helped me smiled. Whom – formalne dopełnienie dla osób: The author to whom I wrote replied. W mowie codziennej zwykle: The author I wrote to replied. Which – dla rzeczy: The plan which failed was risky. That – uniwersalne w klauzulach ograniczających, dla osób i rzeczy: The student that won is from Kraków. Whose – własność/relacja posiadania: The student whose idea won is from Kraków. W razie wątpliwości „whose” działa też dla rzeczy: A firm whose products last longer.

💡 Ciekawostka: Brytyjczycy częściej akceptują „which” w klauzulach ograniczających (The car which I bought), Amerykanie częściej preferują „that” (The car that I bought).

Czy „that” może stać po przecinku i po przyimku?

Nie. „That” nie wprowadza klauzul nieograniczających, więc po przecinku używaj „which”/„who”: My bike, which I restored myself, is fast. „That” nie pojawia się po przyimku: poprawnie The person to whom I spoke…, potocznie The person who/that I spoke to…, ale nie: The person to that I spoke.

Ominięcie zaimka: kiedy wolno pominąć?

Jeżeli zaimek jest dopełnieniem (nie podmiotem) w klauzuli ograniczającej, można go pominąć: The film (that) we watched was long. Nie wolno pomijać, gdy zaimek jest podmiotem: The film that won surprised everyone (nie: The film won surprised…). Nie pomijaj w klauzulach nieograniczających: My film, which I watched yesterday, was long.

Gdzie wstawić przecinki: klauzule ograniczające vs nieograniczające?

Ograniczające – bez przecinków: The colleagues who work remotely log in at 9. Nieograniczające – w ramie przecinkowej: My colleagues, who work remotely, log in at 9. Różnica znaczenia bywa ogromna: pierwsze zdanie mówi tylko o grupie „pracujących zdalnie”, drugie – mówi, że wszyscy koledzy pracują zdalnie.

Ważna uwaga: W polskim interpunkcja bywa luźniejsza, ale w angielskim przecinki w klauzulach względnych zmieniają sens wypowiedzi. Nie kieruj się polskim nawykiem.

Relative adverbs: kiedy „where”, „when”, „why” zastępują „in/on/for which”?

„Where” = „in which”: The city where I grew up is coastal. „When” = „on/in which” przy czasie: The year when we met was tough. „Why” = „for which” po „reason”: The reason why he left is personal. W stylu formalnym równoważniki z „which” są w pełni poprawne: The city in which I grew up…

Zaimki złożone i rzadziej omawiane konstrukcje: co warto znać?

„What” jako tzw. fused relative – nie ma rzeczownika przed sobą, znaczy „to, co”: What matters is consistency. Nie łącz go z antecedentem: niepoprawne The thing what…. Użyj The thing that…. „Whoever/whichever/whatever” wprowadzają wolne względne: Whoever calls now will get help. „Whose” dla rzeczy jest poprawne, ale jeśli brzmi nienaturalnie, wybierz „of which”: A decision, the consequences of which were severe. Rzadkie, formalne „than which” bywa w porównaniach: a crisis than which there was none worse.

Przyimki w klauzulach względnych: fronting czy stranding?

Dwie strategie: postawienie przyimka na końcu (stranding) – naturalne w mowie: The person who I spoke to; lub na początku (fronting) – formalniejsze, zwłaszcza z „whom/which”: The person to whom I spoke; The solution on which we rely. Pamiętaj: przyimek nigdy nie poprzedza „that”.

The framework on which our app depends scales well. / The framework which our app depends on scales well.

Mowa potoczna czy styl formalny – jakie wybory są naturalne?

Potocznie: preferuj „that” w klauzulach ograniczających, nie używaj „whom”, pozwól przyimkom iść na koniec, częściej pomijaj zaimek dopełnieniowy. Formalnie: „which”/„who”, brak elips w kluczowych miejscach, „whom” po przyimkach, unikanie „that” po przecinkach, precyzyjna interpunkcja. Teksty akademickie i prawnicze nierzadko wykorzystują „of which”, „to whom” i klauzule nieograniczające dla doprecyzowań.

Jakie pułapki najczęściej zastawiają na Polaków zaimki względne?

Dosłowne przeniesienie polskich przecinków, „that” po przecinku, „The thing what…”, brak rozróżnienia who/which, zderzenie „whose” z rzeczami (błędnie postrzegane jako niepoprawne), oraz nadmierne unikanie elipsy tam, gdzie jest naturalna. Dodatkowo, myląca bywa kolejność elementów: The report you mentioned yesterday vs The report that you mentioned yesterday – oba poprawne, ale pierwszy brzmi zwięźlej.

🧠 Zapamiętaj: „Whose” działa także dla rzeczy. Gdy brzmi sztucznie, użyj „of which”, szczególnie w długich dopowiedzeniach nieograniczających.

Ćwicz ucho i rękę: praktyczny trening z klauzulami względnymi

Szybkie ćwiczenia utrwalają wybór formy, interpunkcję i elipsę. Skorzystaj z poniższego zestawu mikro-zadań – każde zdanie celuje w inną regułę. Tłumacz, przekształcaj, porównuj rejestry.

Jak sprawdzić, czy potrzebny jest przecinek?

Zadaj sobie pytanie: czy informacja jest niezbędna do identyfikacji rzeczownika? Jeśli tak – bez przecinków. Jeśli nie – wydziel przecinkami i użyj „which”/„who”. Przestawienie lub usunięcie klauzuli nieograniczającej nie powinno zmienić referencji głównego rzeczownika.

Restrictive: The students who submitted early get feedback first.
Non-restrictive: The students, who submitted early, get feedback first. (sugestia: wszyscy złożyli wcześniej)

Przekształcenia: z „which” na „where/when/why” i odwrotnie

Przećwicz zamiany równoważne, by panować nad rejestrem:

The museum in which I worked → The museum where I worked.
The day on which we met → The day when we met.
The reason for which they left → The reason why they left.

Elipsa i szyk z przyimkami – jak nie dać się złapać?

Usuń zaimek tylko, gdy pełni rolę dopełnienia: The article (that) I recommended. Przyimki w mowie przenieś na koniec: The team that we relied on delivered. W piśmie formalnym: The team on which we relied delivered.

Mini-zadania kontrolne (z kluczem)

Uzupełnij lub popraw:

1) The company, that won the grant, will expand. → The company, which won the grant, will expand.
2) The person to that I wrote replied. → The person to whom I wrote replied. / The person I wrote to replied.
3) The thing what matters is time. → The thing that matters is time. / What matters is time.
4) The analyst who we hired starts Monday. → The analyst we hired starts Monday. (elipsa ok)
5) The reason which he left is unclear. → The reason why he left is unclear. / The reason for which he left is unclear.

FAQ – realne pytania użytkowników

Najczęściej zadawane pytania

When używać „which”, a kiedy „that”?

W klauzulach ograniczających oba są poprawne dla rzeczy, przy czym „that” bywa częstsze w mowie; w klauzulach nieograniczających użyj „which”. „That” nie pojawia się po przecinku ani po przyimku.

Czy „whose” może odnosić się do rzeczy?

Tak. „Whose” jest neutralne semantycznie i może wyrażać relację posiadania dla osób i rzeczy: A city whose history is complex. Jeśli brzmi to zbyt osobowo, wybierz „of which”.

Czy „whom” wciąż jest potrzebne?

W mowie potocznej rzadko; w tekstach formalnych i po przyimkach nadal jest standardem: The clients with whom we work. W innych kontekstach „who” lub elipsa są akceptowalne.

Mity i fakty o zaimkach względnych

MIT:

„That” można używać zawsze zamiast „which”.

FAKT:

„That” nie występuje w klauzulach nieograniczających ani po przyimkach; tam potrzebne są „which” lub „who/whom”.