Ryszard Lwie Serce

Król Ryszard I o przydomku Lwie Serce kojarzy się przede wszystkim z przygodami legendarnego Robin Hooda (Robin z Locksley) i innymi słynnymi produkcjami filmowymi, bądź literackimi. Wydaje się być opleciony woalem baśni i legendy, postrzegany jako człowiek szlachetny i prawy. Jednak należy pamiętać, iż była to postać historyczna, o bardzo bogatej (burzliwej wręcz) biografii. Książę Akwitanii, Król Anglii i książę Normandii, Hrabia Andegawenii, dowódca trzeciej wyprawy krzyżowej. Władca dość kontrowersyjny, który z pozyskiwanych funduszy swego królestwa sfinansował wiele krwawych wojen. Bardzo łasy na ziemie, majątek i władzę. Ryszard był królem Anglii, który nie potrafił… mówić po angielsku. Skąd wziął się osobliwy przydomek „Lwie Serce” i co oznacza? Przyjrzyjmy się faktom i życiu owego władcy.

Ojcem Ryszarda I był Henryk II Plantagent, zwany Andegaweńskim, król Anglii (od roku 1154), który kontrolował również część Walii, Szkocji, północną Irlandię, a nawet zachodnią Francję (wcześniej był hrabią Andegawenii, od roku 1151). Matką Ryszarda była Eleonora Akwitańska – królowa Francji i Anglii, jedna z najmożniejszych i najbardziej wpływowych kobiet ówczesnej Europy. Z kolei dziadkami omawianej postaci byli (od strony ojca) Godfryd V Plantagenet – hrabia Andegawenii i Maine, książę Normandii oraz Matylda angielska (cesarzowa Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego). Dziadkowie od strony matki: Wilhelm X Święty, książę Akwitanii i Gaskonii oraz Eleonora z Chatellerault. Ryszard I Lwie Serce należał do dynastii o nazwie „Plantageneci” – co oznacza boczną linię drugiej dynastii Andegawenów, których potomkowie panowali do roku 1154. Ród ten często określano zdaniem: „wywodzi się od diabła i składa się z diabłów wcielonych”. Ryszard był czwartym w kolejności potomkiem (a trzecim synem), toteż mogłoby się wydawać, że daleko było mu do dziedziczenia tronu. Los jednak zdecydował inaczej. Dodam, że królewska para miała łącznie ośmioro dzieci: Wilhelma, Henryka (nazywanego Młodym Królem), Matyldę, Ryszarda (Lwie Serce), Gotfryda, Eleonorę, Joannę oraz najmłodszego – Jana (zwanego później Janem bez Ziemi). Henryk miał również kilkoro dzieci ze związków pozamałżeńskich, gdyż miał wiele kochanek. Ryszard urodził się 8 września 1157, w Oksfordzie (Beaumont Palace). Już od młodości uważał Francję za swą ojczyznę i prawdziwy dom. Jako dziecko pozostawał pod opieką matki, która nie najlepiej dogadywała się ze swym mężem. Jako nastolatek był księciem (diukiem) Akwitanii (od 1168 roku) oraz Poitiers (od 1172 roku). Otrzymał edukację na bardzo wysokim poziomie, lubował się w poezji francuskiej i lubił czytać książki. Już kiedy był młodzieńcem, zwracano uwagę na jego urodę i nienaganną prezencję, mierzył około sto dziewięćdziesiąt trzy centymetry wzrostu, miał błękitne oczy i jasne włosy, był bardzo przystojny. Przykuwał również uwagę swym rycerskim kunsztem, odwagą i zdolnościom przywódczym. Jako młodzieniec miał silny, buntowniczy charakter, co często prowadziło do sporów z ojcem. Rodzice zaręczyli go z Alicją, hrabiną Vexin (kiedy oboje mieli po dziewięć lat), jednak kiedy Ryszard został królem, unieważnił tę obietnicę i poślubił niejaką Berengarię z Nawarry. Para pobrała się 12 maja 1191 roku, w kaplicy świętego Jerzego w Limassol (Cypr). Uważa się, że małżeństwo nigdy nie zostało skonsumowane; para nie miała też dzieci. Ryszard i Berengaria żyli osobno, praktycznie jak obcy dla siebie ludzie. Król bez reszty oddał swe serce wojnom i walkom, nie owej kobiecie. Jedynym potomkiem Ryszarda Lewie Serce był Filip z Cognac, nieślubny syn, którego matka nie jest znana. Przejdźmy do roku 1173, kiedy to Ryszard wraz ze swymi dwoma braćmi (Henrykiem i Gotfrydem), zbuntowali się przeciwko ojcu – Henrykowi II. Bracia czuli się ograniczani przez króla, a także nie zgadzali się z jego decyzjami matrymonialnymi dotyczącymi ich osoby i postanowili go zdetronizować (pozbawić władzy). Król nie pozostawał bierny na tę zdradę potomków i w odwecie zaatakował Akwitanię. Kiedy Ryszard miał zaledwie siedemnaście lat, został zmuszony do poddania się. Bunt upadł rok od jego rozpoczęcia, w roku 1174. Spór jednak nigdy nie wygasł. W roku 1179 wybuchła rebelia baronów w Akwitanii, którą wspierali bracia Ryszarda. Księciu udało się jednak stłumić powstania, zdobywając silnie ufortyfikowaną twierdzę Taillebourg (1179 rok). W kolejnych latach konflikt pomiędzy ojcem i rodzeństwem sukcesywnie narastał. Ryszard omówił płacenia bratu daniny, co doprowadziło do licznych walk. Akwitania kolejny raz padła celem ataków. W roku 1183 brat Ryszarda – Henryk – zmarł, a ataki kontynuował najmłodszy z braci, Jan. Książę zawarł wówczas porozumienie z Filipem II Augustem (król Francji) i złożył mu hołd, a później śluby krucjatowe. W 1188 roku Henryk II postanowił przyznać najmłodszemu ze swych synów (Janowi) ziemie Akwitanii. Ambitny i łasy na terytoria Ryszard wyraził ostry przeciw i wraz z Filipem II Augustem zaatakował Normandię (1189 rok). Wojska króla zostały pokonane w bitwie pod Ballans, co zmusiło władcę do ucieczki. Następne wydarzenia nie są do końca jasne, uważa się, że Ryszard mógł przyczynić się do śmierci swego ojca (Henryk II zmarł 6 lipca 1189 roku). Ostatnie słowa króla rzekomo brzmiały „Hańba, hańba pokonanemu królowi”, a także (zwracając się do Godfryda, swego nieślubnego syna): „Moi pozostali synowie to prawdziwe bękarty”. Dnia 3 września 1189 roku Ryszard został koronowany na króla Anglii w opactwie westminsterskim. Zarówno dla władcy, jak i dla kraju rozpoczęła się nowa epoka. Już podczas koronacji Ryszard zakazał żydowskim gościom, którzy przynieśli dary, wstępu na uroczystość. Niedługo po tym incydencie król nakazał, aby zabić wszystkich Żydów obecnych w mieście (Londynie), rozpoczął się pogrom. Ludzie byli mordowani, paleni żywcem, rabowani, a ich domy doszczętnie niszczono. Żydzi, którzy zdołali przetrwać masakrę, zostali siłą chrystianizowani (ochrzczeni). Historycy spekulują, czy do wydarzeń tych nie doprowadzili mieszczanie, których fanatyzm przeciwko Żydom bardzo szybko eskalował. Ryszard rzekomo miał być temu przeciwny i nawet chciał pozwolić Żydom powrócić do swej wiary. Pogromy jednak nie ustały i przeniosły się na inne miasta (na przykład York, 1190 rok). Króla bardziej wówczas pochłaniała kwestia związana z wyprawami krzyżowymi, na które zamierzał wyprawić się z Filipem Augustem. Korzystając z funduszy, jakie zostały po Henryku II, podnosząc podatki oraz zmuszając urzędników do zapłaty, Ryszard tworzył potężną armię. Wyznaczył również przedstawicieli, którzy mieli go reprezentować podczas wyprawy, byli to William Fitz Ralph, Stefan z Tours, Peter Bertin, Helie de La Celle, Hugo, biskup Durham oraz William de Mandeville. Bardzo nie spodobało się to bratu Ryszarda, Janowi. Tak naprawdę Ryszard przejawiał nikłe zainteresowanie Anglią, królestwo było dla niego wyłącznie źródłem dochodów przeznaczanych na krucjaty i wojny. Można wysnuć stwierdzenie, że król nawet nie lubił Anglii, gdyż za swój dom uważał Francję. Nie obchodził go los kraju i jego mieszkańców. Mimo edukacji na wysokim poziomie, Ryszard nigdy nie chciał się nauczyć języka angielskiego, co może być podkreśleniem pogardy dla swego królestwa. Kolejnym ważnym etapem w życiu Ryszarda jest wyprawa krzyżowa, która rozpoczęła się w 1190 roku. W tym samym czasie siostra Ryszarda (Joanna) została uwięziona, a w Messynie wybuchła rebelia, która szybko została stłumiona (4 października). Po traktacie z królem Sycylii (Tankredą), władcy wymienili się podarunkami i w tym momencie pojawia się legendarny miecz Excalibur, który miał spocząć na dłoniach Tankreda. Artur Bretoński, bratanek