Zygmunt Freud

Freud wywołuje bardzo silne emocje. Według części jego uczniów i największych zwolenników był geniuszem, który zrewolucjonizował naukę, tak jak czynili to Kopernik, Newton oraz Darwin (zresztą Freud sam siebie zrównywał z tymi postaciami i uważał się za osobę dokonującą przełomu w nauce). Psychologowie, którzy mieli odmienne poglądy i stali do niego w opozycji uważali go za wielkiego oszusta, który niepotrzebnie zyskał rozgłos. Z kolei obecnie większość naukowców stwierdza po prostu, że część jego założeń była prawidłowa i niektóre z jego idei wykazują trwałą wartość, jednak niektóre z jego twierdzeń było błędnych.

Zygmunt Freud urodził się w żydowskiej rodzinie we Fryburgu na czeskich Morawach, które były wówczas włączone w skład monarchii austrowęgierskiej. Po kilku latach, ze względu na pogarszającą się sytuację finansową, cała rodzina przeniosła się do Lipska, a rok później wszyscy osiedli w Wiedniu.

Młody Freud zainteresował się nauką. Miał bardzo dobre stopnie, chciał także rozwijać się i widział sens w dalszym kształceniu. Wspominał później, że mimo iż sytuacja ekonomiczna w rodzinie nie była dobra, ojciec namawiał go, aby wybrał studia ze względu na swoje zainteresowania, a nie jedynie z powodów finansowych. Zygmunt wybrał studia medyczne na Uniwersytecie Wiedeńskim. Studiował tam przez kolejne 7 lat. Jeszcze w czasie studiów rozpoczął pracę u boku Ernsta Brückego w nowopowstałym Laboratorium Fizjologii i Neurologii. Freud, pozostający pod wpływem Brückego zainteresował się koncepcją, która uznawała człowieka za dynamiczny system fizjologiczny, który opiera się na zasadzie zachowania energii. Ze względu na trudną sytuację materialną po kilku latach przestał zajmować się nauką i skupił się na pracy w szpitalu, odbywając przez trzy lata praktykę lekarską. W roku 1885 otrzymał stypendium, w ramach którego na cztery miesiące wyjechał do Paryża i pracował tam u boku Charcota, który był znanym neurologiem. W paryskiej klinice leczono histerię za pomocą hipnozy. Gdy w 1886 roku powrócił do Wiednia zajął się własną praktyką lekarską, a w otwarciu gabinetu pomógł mu Breuer. W międzyczasie Freud ożenił się z Martą Bernays. W późniejszym czasie doczekali się szóstki dzieci – trzech córek i trzech synów.

Od czasów współpracy z Breuerem, Freud zaczął dochodzić do pierwszych wniosków, na których następnie miał oprzeć koncepcję psychoanalizy. To od Breuera Freud uczył się techniki katharsis, która miała pomagać w uwolnieniu emocji, dzięki opowiadaniu o nich. Freud coraz bardziej upewniał się, że kluczową rolę w funkcjonowaniu człowieka pełni nieświadomość, zainteresował się także snami, które miały zawierać w sobie informacje na temat aktywności nieświadomości. W 1900 roku wydano jego dzieło „Objaśnianie marzeń sennych”. W kolejnych latach pojawiały się tytuły napisane przez Freuda, a każda następna książka odbijała się większym echem. W 1902 roku z jego inicjatywy powstało Towarzystwo Psychoanalityczne. W późniejszych latach, ze względu na stały wzrost zainteresowania, powołano także Międzynarodowe Stowarzyszenie Psychoanalityczne. Przez wiele lat Freud tworzył kolejne prace, spotykał się z pacjentami i robił wszystko, aby rozwijać zapoczątkowane przez siebie dzieło. Pracował bardzo dużo, rozbudowując psychoanalizę i opisując kolejne przypadki, które miały uzasadniać stawiane przez siebie kolejne tezy związane z funkcjonowaniem ludzkiej psychiki.

W ostatnim roku życia wyjechał do Londynu razem z rodziną. Gdy Austria została zajęta przez III Rzeszę, musiał bowiem ewakuować się z Wiednia, w którym spędził większość swego życia. Przed opuszczeniem kraju musiał podpisać specjalne oświadczenie, że władze niemieckie traktowały go z szacunkiem. Pod koniec swego życia Freud był bardzo schorowany, a ostatnie miesiące były dla niego prawdziwą torturą. Przeszedł wiele operacji ze względu na nowotwór jamy ustnej. Zmarł 23 września 1939 roku, gdy podano mu trzy zastrzyki z morfiną.

Twórca psychoanalizy swoje obserwacje czynił, słuchając podczas terapii pacjentów, którzy opowiadali o swoich przypadkowych skojarzeniach i opisywali zdarzenia zachodzące w snach. Gdy obserwował chorych na nerwicę, zauważył, że często zachowują się oni w sposób, który jest sam dla nich niezrozumiały – musieli zatem działać pod wpływem sił wewnętrznych, które były nieuświadomione. Korzystając z tych materiałów Freud stopniowo stworzył własną teorię osobowości.
Według Freuda to, co w największy sposób wpływa na zachowanie ludzkie to agresja i popęd płciowy. Motywy mają głównie charakter biologiczny i wynikają z faktu, że człowiek jest organizmem żywym. Te impulsy, bardzo prymitywne, zostają zepchnięte przez nas do nieświadomości. Pojawiają się jednak między innymi w przejęzyczeniach czy snach. Psychika ma być porównywana do góry lodowej – widoczny jest zaledwie niewielki fragment tego, co świadome, natomiast to, co nieświadome, pozostaje głęboko ukryte.

Osobowość miała składać się z trzech systemów – id, ego i superego. Każde zachowanie, jakie czyni człowiek, to wynik interakcji tych właśnie systemów.

Id to część odpowiadająca za impulsy, takie jak agresję czy popędy seksualne. Istnieje już od urodzenia, ponieważ te pierwotne instynkty są wrodzone, a nie nabyte. Id nie obchodzi rzeczywistość, nauka, środowisko, nie ulega żadnym zewnętrznym wpływom. Jego działanie opiera się na zasadzie przyjemności, która oznacza, że id dąży do unikania bólu, sprawiania przyjemności i chce zredukować powstałe napięcie psychiczne. Rozładowanie napięcia może nastąpić wskutek konkretnych czynów lub myślenia życzeniowego – takiego jak skojarzenia czy wizje. Instynkty wyróżniane w ramach id dzielą się na dwie grupy: instynkty życia – związane z seksualnością, które napędzane są poprzez energię psychiczną (libido) – oraz instynkty śmierci – związane z agresją.

Ego to część, którą można porównać do racjonalnego mediatora, który pośredniczy między id, a ostatnią z części – superego. Reprezentuje samokontrolę oraz rozsądek, kierując się zasadą rzeczywistości. Bierze pod uwagę wymagania, jakie stawia przed nami społeczeństwo i panujące w nim normy. Głównymi funkcjami ego jest „uspokajanie”, blokowanie i kontrolowanie działania id. O ile id funkcjonuje na poziomie nieświadomym, ego działa po części świadomie, a po części nieświadomie.

Superego natomiast wykształca się najpóźniej, jest świadome i składa się z wpojonych norm moralnych i społecznych, a także ideału ego. Znajdują się w nim wszystkie zasady, które zostały człowiekowi wpojone, najczęściej przez rodziców i opiekunów, a także szkołę, społeczeństwo oraz sumienie, reprezentujące moralność. Gdy jednostka wykonuje takie działania, które są niezgodne z jej zasadami, superego wzbudza negatywne emocje, jeśli zaś zachowanie było poprawne, pojawiają się uczucia pozytywne.

Freud znany był ze swojej tezy, że nieprzyjemne zdarzenia zostają zepchnięte do podświadomości – poprzez wypieranie takich przeżyć człowiek stara się uporać z rzeczywistością. Przez lata twórca psychoanalizy opracował metody, które polegały na interpretacji zjawisk widocznych gołym okiem – przejawianych zachowań pacjenta – oraz introspekcji. Interpretowanie pozornie przypadkowych skojarzeń, jakie przychodzą na myśl, snów, wspomnień z dzieciństwa, czynności pomyłkowych, a więc elementów pozostających poza kontrolą człowieka, miały przynosić odpowiedź na pytanie, co kieruje zachowaniami. Człowiek ma nieuświadomione pragnienia lub obawy, które sprawiają, że podejmuje on pewne działania, nawet nie zdając sobie z tego do końca spra