Sprowadzenie Krzyżaków do Polski

Sprowadzenie Krzyżaków do Polski było prawdopodobnie największym błędem w historii naszego kraju. W roku 1226 Konrad I mazowiecki (ówczesny książę) sprowadził pierwszych członków Zakonu Krzyżackiego w celu ochrony posiadłości piastowskich przed Prusami oraz pomocy w chrystianizacji. Krzyżacy prędko jednak sprzeniewierzyli się swemu zwierzchnikowi, utworzyli własne państwo, po czym stali się jednym z największych wrogów Polski. Skutki sprowadzenia Krzyżaków były dalekosiężne i doprowadziły do powstania licznych konfliktów. Dlaczego właściwie zdecydowano się na skorzystanie z „usług” Zakonu Krzyżackiego i nie dostrzeżono w porę zagrożenia płynącego z ich strony? Przyjrzyjmy się faktom historycznym.

Kim byli Krzyżacy?
Zakon Krzyżacki to jeden z trzech największych (obok joannitów i templariuszy), chrześcijańskich zakonów rycerskich, które powstały na fali krucjat w XI i XII wieku. Jego pełna nazwa brzmi Zakon Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie (w języku niemieckim: Orden der Brüder vom Deutschen Haus Sankt Mariens in Jerusalem; w łacinie: Ordo fratrum domus hospitalis Sanctae Mariae Theutonicorum in Jerusalem). Skrót zakonnu Krzyżaków to OT, a ich główną dewizą były słowa o treści: „Helfen, Heilen und Wehren” – „Pomagać, leczyć i bronić”. Za rok założenia uważa się 1190, miejsce to Palestyna. Początkowo Zakon Krzyżacki skupiał sześćdziesięciu trzech ojców, jedenastu braci (łącznie z klerykami), czterech nowicjuszy, dziewięcioro oblatów, sto pięćdziesiąt cztery siostry oraz siedemset czterdzieści czterech familiarów. Rycerze krzyżowi pochodzenia niemieckiego założyli przy szpitalu nieformalne stowarzyszenie, aby opiekować się rannymi w walkach Niemcami. W roku 1191 papież Klemans III zatwierdził oficjalnie istnienie owego bractwa, a następnie przyznał mu wszelkie dobra skupiające się wokół Akki. Sześć lat później Henryk VI Hohenstauf (cesarz rzymski) nadał w posiadanie kolejne ziemie, położone w południowych Włoszech (szpitale w Barletcie i Palermo). W roku 1198, za sprawą wstawiennictwa owego cesarza, przyznano bractwu pełen status zakonu rycerskiego. Zakon Krzyżacki powstał tak naprawdę na wzór joannitów i templariuszy, które również gromadziły rycerzy Europy. Głównym zadaniem Zakonu miała być opieka nad pielgrzymami i chorymi oraz „walka z niewiernymi”. Symbolem Krzyżaków stała się biała szata (płaszcz) z widniejącym czarnym krzyżem na plecach. Rycerze-mnisi zyskiwali na przestrzeni kolejnych lat liczne przywileje i tereny, co pozwoliło na ekonomiczną i polityczną ekspansję. Sława zakonu i ich udział w krucjatach krzyżowych prędko obiegła całą Europę. Wielkim mistrzem Zakonu Krzyżackiego na przestrzeni lat 1210-1239 był Hermann von Salza, herbu Lilium, którego ambicja mierzyła w stronę utworzenia niezależnego państwa zakonnego. Udało im się to w roku 1228, kiedy utworzono Państwo zakonu krzyżackiego (Deutschordensland albo Deutschordensstaat), które istniało aż do roku 1525. Owo państwo podlegało wyłącznie papiestwu. Stolicami państwa zakonnego był Malbork (do 1466 roku) oraz Królewiec (od 1466 roku).

Jak i dlaczego Krzyżacy trafili do Polski?
Za czasów panowania Władysława Hermana i Bolesława Krzywoustego, Mazowsze, niegdyś bogaty rejon kraju, był targany i pustoszony najazdami Prusów i Litwinów. Rozbicie dzielnicowe przyczyniło się do osłabienia kraju. Aby zapobiec dalszym atakom Konrad I mazowiecki utworzył sieć grodów obronnych oraz oddziały zbrojne, jednak środki te okazały się niewystarczające. Dlatego podjął decyzję o zaproszeniu Zakonu Krzyżackiego do Polski. Było to w roku 1226. Zadaniem rycerzy miała być ochrona piastowskich posiadłości przed pogańskimi Prusami i odpieranie ataków oraz chrystianizacja ludności z danych terenów. Krzyżacy jednak dostrzegli szansę pozyskania kolejnych ziem i utworzenia odrębnego państwa, do czego uparcie dążyli. Konrad mazowiecki nie mógł przewidzieć, że sytuacja obróci się przeciwko niemu i całej ówczesnej Polsce. W roku 1228 książę oddał w dzierżawę Krzyżakom ziemię chełmińską (leżała na pograniczu prusko-mazowieckim) oraz (prawdopodobnie) również ziemię michałowską, na której się osiedlił niewielki oddział rycerzy. Było to dobre miejsce wypadowe do walk z Prusami, które bezustannie zagrażały Mazowszu. Kilka lat później (w roku 1234) Krzyżacy zwrócili się przeciwko księciu Konradowi mazowieckiemu. Sfałszowali dokument („Falsyfikat Kruszwicki”), który po zmianie mówił o tym, iż wynajmowana ziemia została oddana Krzyżakom na wieczyste posiadanie. W wyniku czego papież Grzegorz IX zatwierdził pełnię władzy Zakonu nad owymi terenami. Krzyżacy powinni zostać lennikami, tymczasem stali się suwerennymi właścicielami (uzyskali uprawnienia książąt Rzeszy), a książę Konrad mazowiecki utracił miano ich zwierzchnika. Zakon Krzyżacki podlegał wyłącznie Kurii Rzymskiej. Następnie rycerze przejęli w posiadanie ziemię dobrzyńską i uzyskali „monopol” na walkę z niewiernymi. W kolejnych latach Krzyżacy odważnie i sukcesywnie podbijali tereny pruskie. Doskonale zarządzając administracją i wyzyskując miejscową ludność, Zakon Krzyżacki stawał się coraz bogatszy i silniejszy. W rok