Pierwsza Wojna Światowa

I wojna światowa
*Przyczyna bezpośrednia (oficjalna)
Udany zamach na arcyksięcia Franciszka Ferdynanda

*Przyczyny pośrednie (nieoficjalne)
Nacjonalizm

W 1914 roku Europa nadal podzielona była wedle zwołanego prawie sto lat wcześniej kongresu wiedeńskiego. Jego autorzy nie uwzględnili dążeń niepodległościowych innych narodów, gdyż układ miał na celu zabezpieczenie przez mocarstwa swoich nabytków terytorialnych po walkach z Napoleonem. Ówczesna stabilizacja Europy opierała się na sojuszu trzech potęg: Rosji, Austrii i Niemiec. Usiłowały one nie dopuścić do przedostania się idei nacjonalistycznych z Francji, gdyż mogłoby to zniszczyć strukturę państwa wielonarodowego. Pod względem militarnym panowała równowaga sił – każda z potęg dysponowała podobną armią. Zostało to jednak zachwiane w wyniku zjednoczenia Niemiec i Włoch. Dodatkowo w wyniku wojny Prus z Francją, ta ostatnia utraciła Lotaryngię i Alzację. Zaczęły więc się szerzyć ruchy tzw. rewanżystów, którzy oczekiwali na wybuch kolejnej wojny i „odpłacenie” wrogowi.
Panslawizm i pangermanizm

W wyniku utraty przez Turcję Bałkanów, powstała tam luka, którą wypełniły Rosja i Austro-Węgry. Te terytoria zamieszkiwały jednak liczne ludy słowiańskie. Wśród nich szerzył się panslawizm (ruch uważający, że Słowianie są lepsi od innych grup etnicznych), głoszony przez Serbię i Rosję. W Prusach natomiast występował pangermanizm, zwłaszcza wśród elit politycznych. Z tego powodu wybuch wojny był niemal pewny.
Gnicie Imperium Osmańskiego

Imperium Osmańskie było w tym czasie już niemal upadłe. Brakowało mu funduszy, a sułtan nie miał faktycznej władzy. Tym samym kusiło Austrię i Rosję, które przygotowywały się do ewentualnego podziału jego ziem pomiędzy siebie. Rosjanie chcieli uzyskać dostęp do Morza Śródziemnego (i tym samym handlu na nim), oraz przejąć całkowite panowanie nad Morzem Czarnym.
Imperializm

Wielka Brytania razem z Francją i Niemcami poszukiwały rynków zbytu dla produkowanych w coraz większych liczbach materiałów przemysłowych. Prowadziło to do ekspansji terytorialnej w Afryce, Australii i Oceanii. Francji i Wielkiej Brytanii udało się rozwiązać pokojowo kwestie kolonii (głównie przez postawę polityków francuskich, którzy obawiali się rychłego ataku Niemiec), jednak Rzesza nie chciała zrezygnować z roszczeń do terytoriów w Afryce, którego posiadała dużo mniej niż obydwa państwa.
Serbia

Serbia była uzależniona gospodarczo od Austro-Węgier. Jednak w 1903 roku na tron Serbii wstąpił Piotr I Karadziordziewić. Był on zwolennikiem Wielkiej Serbii. Uważał, że wszystkie południowe narody słowiańskie powinny żyć w jednym państwie. Ta koncepcja została natychmiast poparta przez serbski rząd, armię i społeczeństwo. Deklarował oficjalnie chęć włączenia do swojego państwa Bośni i Hercegowiny, będącej zależnej od Austro-Węgier. Serbii niemal natychmiast wsparcia udzieliła Rosja, która poza wspólnymi słowiańskimi przodkami, miała również identyczną religię. Monarchia Austriaków była więc zagrożona, jednak elity zignorowały ten temat, co doprowadziło do zamach w Sarajewie.
Wyścig zbrojeń i poglądy dowódców niemieckich

W owym czasie uważano, że w każdej wojnie zwycięży państwo, które zaatakuje pierwsze. Miało to doprowadzić do uniknięcia zaskoczenia i zepchnięcia do defensywy. W przygotowaniach do wojny przodowały Niemcy. Żadne inne państwo europejskie nie rozwijało tak szybko swojej armii. Jednakże przez tak długi czas nie usypano żadnego zachodniego wału obronnego. Opracowano bowiem plan rozbicia Francji w ciągu pierwszych miesięcy wojny i uderzenia następnie na Rosję. Niemcy więc nie miały się w teorii bronić, lecz od samego początku atakować. Na taką politykę miały też wpływ aspiracje cesarza Wilhelma II, który chciał przewyższyć swoich przodków.
Intensywnie rozwijano zwłaszcza flotę morską. W latach 1870-1913 podwojono liczbę sił lądowych francuskich i niemieckich. Usiłowano zażegnać kryzys, na przykład przez konwencje haskie, jednak tak kosztowne przygotowania do wojny, nie mogły pójść na marne.
*Zamach w Sarajewie
W marcu 1914 roku ogłoszono w prasie planowany przyjazd arcyksięcia Franciszka Ferdynanda do Sarajewa. Szóstka przyszłych zamachowców z organizacji „Młoda Bośnia”, natychmiast rozpoczęła przygotowania. W lasach pod Belgradem ćwiczyli strzelanie z broni palnej. 4 czerwca (24 dni przed zamachem) trzech głównych zamachowców przeprowadziło się do Sarajewa. Zamachowcy posiadali ogółem cztery pistolety, sześć bomb domowej roboty i (na wszelki wypadek) kapsułki z cyjankiem.
Trasa przejazdu arcyksięcia była podana do wiadomości publicznej już kilka dni wcześniej. Przez ulice przejeżdżało 6 aut, a zamachowcy nie wiedzieli, w którym znajduje się cel.
Pierwszą próbę zamachu podjęto o godzinie 10:26. Wtedy to jeden z zamachowców rzucił granat w kierunku limuzyn. Dzięki zręczności szofera udało się go jednak uniknąć, a ten trafił w następną limuzynę, raniąc 17 osób. Około godziny 10:50 kolejny zamachowiec oddał dwa strzały z pistoletu. Pierwszy trafił w podbrzusze żony arcyksięcia, drugi trafił go w tętnicę szyjną. Akt zgonu wystawiono o godzinie 11:00.
Arcyksiążę był oficjalnym następcą cesarza na tronie austriackim. Zamach ten można porównać do śmierci Lecha Kaczyńskiego pod Smoleńskiem.
*Walki w Afryce
Do pierwszych starć w I wojnie światowej doszło na kontynencie afrykańskim i Pacyfiku. 8 sierpnia 1914 roku armie Francji i Wielkiej Brytanii wkroczyły do kolonii Niemiec, Togo. Dwa dni później Rzesza uderzyła na Południową Afrykę, będącą pod kontrolą Brytyjczyków. Nieco później Nowa Zelandia zajęła kolejną niemiecką kolonię, Samoa Niemieckie. 11 września Australia wkroczyła do części Nowej Gwinei, będącej pod kontrolą Rzeszy. Wyspy na terenie Pacyfiku zostały zajęte przez Japonię. Już pierwszy etap wojny okazał się dla Niemiec niekorzystny, gdyż straciły większość kolonii. Większy opór stawiały tylko oddziały afrykańskie na dzisiejszym obszarze Tanzanii, jednak i one z czasem musiały ustąpić.
*Plany wojskowe państw centralnych
Niemcy i Austro-Węgry cierpiały na brak komunikacji między sztabami. Skutkowało to tym, że informacje zdobyte przez wywiad jednego państwa nie docierały do drugiego, a sojusznicy nie wiedzieli nawzajem o swoich planach. Austriacy oczekiwali od Niemców:
zabezpieczenia północnej granicy z Rosją.

Wedle wizji niemieckiej sprawą priorytetową było szybkie wyłączenie Francji z wojny poprzez uderzenie całością sił, a Austria miałaby w tym czasie walczyć z Rosjanami. Ta informacja nie dotarła jednak do Austriaków, w wyniku czego ponieśli oni klęskę w bitwie pod Cerem.
wsparcia militarnego w walach w Serbii.

Niemcy wprawdzie ogłosili, że w razie wojny pomogą Austro-Węgrom z Serbami, jednak nie miało to pokrycia w rzeczywistości. Ponownie przeszkadzała tutaj niemiecka wizja wojny, o której Austriacy nie zostali poinformowani.
Wizja wojny rządów ententy.

Plany Francuzów i Brytyjczyków:
Utrzymanie Belgii, aby wojska niemieckie nie ominęły fortyfikacji zbudowanych na granicy z Rzeszą

Zatrzymanie ofensywy niemieckiej i szybka kontrofensywa.

Zdobycie zamorskich terenów Rzeszy.

Plan francuski obejmował także zajęcie Alzacji i Lotaryngii, utraconej w poprzedniej wojnie

Działania zbrojne w roku 1914.

Pierwszą wojną na terenie belgijskim było oblężenie Liège przez wojska Rzeszy w dniach 5-16 sierpnia. Większość sił belgijskich wycofała się w kierunku Antwerpii i Namur, które zostało oblężone 20 sierpnia, a upadło 3 dni później. Istnieje mit, że pierwsza wojna światowa to czasy walk honorowych. Niemcy przez cały przemarsz przez Belgię rabowali, mordowali i dokonywali egzekucji na ludności cywilnej. Przez terror chcieli zdusić belgijskiego ducha oporu. Te zbrodnie przeszły do historii pod bardzo kreatywną nazwą tj. „Niemieckie okrucieństwa w 1914 roku”.
Francuzi nie chcieli biernie oczekiwać na wojska niemieckie. Dowództwo chciało odzyskać Lotaryngię i Alzację. Pierwsze uderzenie na te terytoria przypuszczono 14 sierpnia. Zajęto wtedy miasta Sarrebourg i Mulhouse. Osiągnięto rzekę Saar, jednak niemiecki kontratak zepchnął Francuzów z terenów Lotaryngii, a drugie miasto musiało zostać opuszczone z powodów strategicznych, tj. osłabienie oddziałów w Lotaryngii, których zniszczenie spowodowałoby lukę we froncie.
Pomimo zaciekłej obrony Belgów, wojska państw centralnych nadal postępowały na przód i w końcu sierpnia dotarły do północnej Francji. Napotkały tam połączone siły francuskie pod dowództwem marszałka Francji, Josepha Joffre’a i brytyjskie, dowodzone przez Johna Frencha. Pomiędzy armiami wywiązały się starcia graniczne. Główne walki toczyły się w okolicach miast Mons i Charleroi. Zakończyły się one przegraną wojsk ententy, które musiały się wycofać. Doszło wtedy do bitwy pod Le Cateau, zakończonej sukcesem sił sprzymierzonych, które zyskały czas na odwrót. Niemcy stracili w niej 7 500 żołnierzy, oni zaś 5 212 zabitych i 2 600 wziętych do niewoli.
Efektem tego było znalezienie się czoła wojsk niemieckich około 70 kilo