Zygmunt Stary

Zygmunt I Stary przyszedł na świat 1 stycznia 1467 roku. Miejscem jego narodzin były Kozienice, które znajdują się nad rzeką Zagożdżonką.RODZICE ZYGMUNTAChłopiec urodził się w polskiej rodzinie królewskiej – jego ojcem był Kazimierz IV Jagiellończyk, a jego matką – Elżbieta Rakuszanka.Kazimierza początkowo nie cieszyła perspektywa małżeństwa z dobrze urodzoną Elżbietą Rakuszanką. Powodem miał być niecodzienny wygląd panienki. Kobieta nie zachwycała urodą, choć jej wizerunek ciekawił przechodniów. Elżbieta miała poważną wadę postawy, przez co pochylała głowę nad prawe ramię. Ponadto posiadała głowę sporych rozmiarów, ale jej twarz wydawała się nienaturalnie wąska. Jej włosy nie były gęste.Kazimierz Jagiellończyk nie przejął się szpetnym wyglądem Elżbiety, choć początkowo pragnął uniknąć zawarcia związku z córką Albrechta II Habsburga. Z czasem jednak możnowładcy przekonali mężczyznę do ożenku, a ten niechętnie stanął przed ołtarzem. Z czasem jednak doczekał się z nią całej gromadki potomstwa, a ponadto Elżbieta stała się jego realną towarzyszką życia.Z sześciu synów pary aż czterech zostało monarchami. Kolejno dziedziczyli tron, aż w pewnym momencie przyszła kolej na Zygmunta. Mężczyzna nie urodził się jako pierworodny syn, ale odziedziczył koronę po zmarłym bracie, Aleksandrze, który zasłynął z wprowadzeniem zasady nihil novi.ZYGMUNT KRÓLEMMężczyzna w chwili wstąpienia na tron miał czterdzieści lat, a jego rodzina wątpiła w to, że zasiądzie na polskim tronie. Rakuszanka jednak nie dopuściłaby do sytuacji, w której jej syn nie otrzymałby korony. Śledziła rywalizacje o sukcesję w innych państwach, aby nie przegapić okazji dla syna. Szukała okazji m.in. w Mołdawii, gdzie sytuacja polityczna nie była jasna. Elżbieta słynęła z ambicji – chciała uczynić ze swoich wszystkim potomków monarchów i monarchinie. Nie chciała więc, żeby takiej szansy nie otrzymał Zygmunt, mimo że urodził się jako przedostatni syn pary królewskiej. Rakuszanka szukała także okazji w Wiedniu.Przed koronacją Zygmunt przebywał na dworze Władysława II Jagiellończyka, który otrzymał koronę czeską, a z czasem panował też w Chorwacji i na ziemiach węgierskich.Zygmunt nie sądził, że obejmie tron, więc nie przejmował się tym, że jego nowa partnerka nie wywodziła się z arystokracji, co byłoby niedopuszczalne, gdyby był monarchą. Mężczyźnie wpadła w oko Katarzyna Ochstat, która starała się ukryć swoje mieszczańskie pochodzenie. Ukochana Zygmunta przedstawiała się jako Katarzyna Telniczanka. Nazwisko wzięła od morawskiej wsi Telnice. Zygmunt pamiętał jednak, że sam wywodzi się rodziny królewskiej, więc nie zdecydował się na zawarcie związku małżeńskiego z Katarzyną. Takie małżeństwo wzbudziłoby w szlachcie oburzenie i wywołałoby jawną złość. Zygmunt żył jednak z mieszczanką w nieformalnym związku. Para dzieliła się swoimi troskami i doczekała się dzieci, o których przyszłość zadbał Zygmunt.W 1507 roku został koronowany na króla polski. Ceremonia koronacyjna odbyła się w Katedrze Wawelskiej.MAŁŻEŃSTWO Z BARBARĄZ czasem zaczęto poszukiwać małżonki dla nowego monarchy, co nakazywała tradycja. Znaleziono dla Zygmunta kobietę, która pomogłaby umocnić sojusz dynastii Jagiellonów z rodem Zapolyów. Sojusz miał być zabezpieczeniem przed wrogimi Habsburgami. Posag Barbary wynosił 100 000 tysięcy czerwonych złotych, co stanowiło ogromną sumę niekiedy (potomkinie carskich rodzin posiadały niekiedy mniejsze posagi od Barbary). Król zabezpieczył żonę, przyznał jej ziemie i cła napływające z wybranych miejscowości.Kobieta była bardzo cicha, skromna i pobożna.Król po zawarciu związku małżeńskiego zmuszony został do oddalenia z dworu kochanki, ale to nie znaczy, że o niej zapomniał. Wspierał Katarzynę finansowo, a także służył jej pomocą, gdy ukochana zmagała się z innymi niż finansowe problemami.Niedługo po urodzeniu córki (Anny) Barbara zmarła. Przyczyną śmierci miały być problemy związane z połogiem. Sprowadzono dla królowej doświadczonego medyka, ale i on nie potrafił uchronić monarchini przed śmiercią. Zygmunt mocno przeżył stratę małżonki.Znów szukał pocieszenia u Katarzyny, choć z czasem wybrał dla niej męża, aby zwalczyć krzywdzące plotki na temat swojej kochanki. Wytypował dla niej Andrzeja Kościelskiego, któremu ofiarował urząd i któremu wyznaczył majątek. Andrzej nie miał łatwo, ponieważ możnowładcy przestali traktować go poważnie. Gdy Katarzyna zaszła w ciążę, uważano potomka za dziecko monarchy, a nie za dziecko męża królewskiej metresy.ZYGMUNT I BONA SFORZAW życiu króla pojawiła się następna kobieta – Bona Sforza, która pochodziła z Włoch. Nowa kandydatka na małżonkę króla wiele różniła się od poprzedniej królowej. Barbara wprawdzie posługiwała się niemieckim, potrafiła pisać oraz czytać, ale Włoszka odebrała znacznie lepsze wykształcenie, ponieważ posługiwała się wieloma językami, znała podstawy matematyki i geografii, lubowała się w sztuce i doceniała bogatą włoską architekturę. Znała prawo i astronomię. Ponadto jeździła konno i cechowała się charyzmą i energią. Bona odsunęła poprzedniczkę w zapomnienie.ZYGMUNT JAKO WŁADCAZygmunt nie prowadził agresywnej polityki, nie podejmował chaotycznych decyzji. Cechował się spokojem, niekiedy wręcz przesadnym. Decyzje podejmował decyzje na chłodno. Nie panował sam, ponieważ przed przyjazdem Bony do Polski polegał na izbie poselskiej, której przyznał nadto szerokie kompetencje. Ufał swoim doradcom, czasem zupełnie niepotrzebnie, gdyż szlachta pozwalała sobie na grabieże mienia z królewskiego skarbca. Szlachcie wykorzystywali fakt, że Zygmunt I Stary nie znał stanu swojego majątku. Niedługo po koronacji potwierdził przywilej szlachecki nihil novi.Ponadto nie miał żadnego wpływu na skład poselstwa.Z czasem jednak sytuacja na ziemiach polskich ulegała zmianie, ponieważ rządy Zygmunta I Starego wspomagała inteligentna i aktywna Bona Sforza. Para królewska oszacowała wreszcie majątek króla i przestała pozwalać na wykorzystywanie finansowe, którego dopuszczali się magnaci. Bona sprawiła, że fundusze regularnie wpływały do skarbca, dzięki czemu monarcha mógł prowadzić sprawną i niezależną politykę.W 1519 roku król wydał Statut Ormian Iwowskich. Dokument zawierał zbiór praw i obowiązków dotyczących emigrantów.Z czasem król podjął decyzję o wprowadzeniu podatku czopowego. Celem tej decyzji było częściowe pokrycie kosztów związanych z prowadzeniem wojny, o której za chwilę wspomnę. Była to opłata należna od piwa, gorzałki, wina i miodów. Osoby produkujący alkohol na swój własny użytek mogły liczyć na zwolnienie z płacenia tej należności. Na początku podatek należało płacić od każdej beczki trunku, lecz z czasem zasady uległy modyfikacji. Potem pobierano podatek jedynie od danego cyklu beczułek, czyli warki. Danina ta stanowi pierwowzór dzisiejszej akcyzy alkoholowej, która działa teraz na nieco innych zasadach, ale przypomina podatek czopowy.ZYGMUNT I ZAKON KRZYŻACKIZygmunt I Stary wpłynął na fakt, że jego krewniak, Albrecht Hohenzollern, został wielkim mistrzem zakonu krzyżackiego. Możliwe, że bez wstawiennictwa i wsparcia polskiego monarchy Albrecht nie zaszedłby na tyle wysoko, aby stać się mistrzem. Pomoc wuja ułatwia życie mężczyźnie, ale ten nie poczuwał się do okazania mu wdzięczności. Zgodnie z tradycją Albrecht miał obowiązek złożyć hołd lenny królowi polskiemu Zygmuntowi I Staremu, czego kategorycznie odmawiał. Nie traktował polskich ziem z należnym respektem. Zdradził wuja, ponieważ podjął decyzję o zawarciu traktatu pokojowego z Wasylem III, księciem moskiewski. Sojusz ten mia