Wojna Trzydziestoletnia

JAK DOSZŁO DO WYBUCHU WOJNY?Wojna trzydziestoletnia była największym konfliktem, który stoczony został w XVII w. Trwała od 23 maja 1618 r. do 24 października 1648 r. Z jednej strony barykady były państwa, które przyjęły protestantyzm, po drugiej zaś katolicka potęga dynastii Habsburgów. Wojna trzydziestoletnia pokazała, czym może być uniwersalny konflikt o zasięgu europejskim. Religia była jedynie casus belli tej strasznej wojny, bardziej chodziło o chęć dominacji na Starym Kontynencie, o poszerzenie wpływów. Najlepszym sposobem, na który można było wytłumaczyć działania zbrojne, było powołanie się na kwestie religijne, wyznaniowe. Działania możemy podzielić na cztery etapy, zaczęło się od czesko-palatynackiego, następnie był duński, potem szwedzki, a na końcu francusko-szwedzki. Wojna zaczęła się w Rzeszy Niemieckiej. Rzesza Niemiecka w lwiej części zdominowana jest przez Habsburgów – ich wpływy są istotne, jednakże muszą się liczyć z innymi. Bawaria, Wirtembergia, Hesja od południa i Lotaryngia będą również katolickie. Pewne obszary zaczynają w XVII w. coraz bardziej umacniać pozycję, mam tutaj na myśli Brandenburgię, która jest pod zwierzchnictwem Hohenzollernów, z bardzo silnym Berlinem. Saksonia również ma dość duże ambicje polityczne. Wojna Trzydziestoletnia stanowi zerwanie pokoju zawartego w Augsburgu w 1555 r. Tamten pokój miał zakończyć wszelkie niesnaski i animozje na tle religijnym. Zgoda religijna miała panować do końca historii, gdzie jedni będą szanować drugich, gdzie nie będzie piętnowania podyktowanego względami religijnymi. W Augsburgu ustalono zasadę cuius region eius religio. Mówi się o tamtej zasadzie, że tolerancja była lekko zakamuflowaną formą totalitaryzmu. Zasada sprowadza się do tego, że w przypadku, kiedy rządca jest katolikiem, również poddani mu muszą nimi być. I w drugą stronę – kiedy jest protestantem, jego poddani też mają być protestantami. Zasada ta z czasem musiała stać się kością niezgody, tak też się stało w 1618 r. Francja jest państwem katolickim, jednak dla Francuzów najważniejsze stają się racje stanu. Mamy Habsburgów z siedzibą w Wiedniu. W 1609 r. tworzą się dwa potężne bloki, którymi są Ligi: Protestancka oraz Katolicka. W Lidze Katolickiej mamy Cesarstwo, Państwo Kościelne, wszystkie twory i byty państwowe, które są w zależności od Habsburgów. Hiszpania, Bawaria, Saksonia i Polska (która jednak nie wzięła udziału, co nie znaczy, że naszych tam nie było, gdyż król wysłał Lisowczyków) weszły w koalicję z Habsburgami. Pretekstem do zawiązania Ligi (Unii) Protestanckiej były wydarzenia związane z miastem Donauwörth. Miasto zdominowane było przez luteranów, którzy wrogo nastawili się wobec katolików. W Święto Bożego Ciała luteranie zaatakowali katolików. Cesarz Rudolf II dał rozkaz, by władca Bawarii zainteresował się wydarzeniami, które miały miejsce. Miasto zostało zdobyte i podporządkowane zwierzchnictwu katolickiemu. Jezuici, którzy działali na tamtych obszarach, wprowadzili rekatolicyzację. Wydarzenie te spowodowały, że powstała Unia Protestancka. Habsburgowie w ramach kontrreformacji walczyli z protestantami, którzy coraz bardziej rośli w siłę.OKRES CZESKO-PALATYNACKI (1618-1624)Czesi w 1609 r. uzyskali list majestatyczny, w którym obiecano im pełną wolność i swobodę religijną. Nowy cesarz nie pamiętał o wolności danej Czechom – na Hradczanach, czyli w historycznym ośrodku czeskiej Pragi, gdzie mieści się zamek, doszło do incydentu, który poniekąd jest uważany za casus belli wojny trzydziestoletniej. Czescy protestanci w zamku na Hradczanach dokonują wyrzucenia z okna – czyli tzw. defenestracji – katolickiego przedstawiciela monarchii Habsburgów. Sytuacja ta prowadzi do bezpośredniego konfliktu na linii król vs. stany czeskie. Czesi postanawiają zerwać z Cesarstwem i przeprowadzają powstanie. Problem z Czechami polegał na tym, że choć ludność w zdecydowanej mierze była protestancka, państwo należało do Korony Habsburgów, przez co wymuszano na nich, by byli katolikami. Oczywiście sytuacja ta musiała spotkać się z falą niezadowolenia. Dla Czechów wojna trzydziestoletnia stanowi ważne wydarzenie, gdyż wtedy właśnie doszło do bitwy pod Białogórą, zwaną też bitwą na Białej Górze. Chodzi o to, że 8 listopada 1620 r. czescy protestanci musieli zmierzyć się z Habsburgami. Bitwa o której teraz piszę, stanowi ważny casus, gdyż w ramach represji Habsburgowie o mało nie przeprowadzili pierwszej w dziejach czystki etnicznej. Późniejsi politycy czescy zawsze będą pamiętali tamto wydarzenie. Po defenestracji w Pradze powstaje dyrektoriat, który jest całkowicie niezależny od Habsburgów. Premierem zostaje Wacław Wilhelm z Roupova. Czesi obeznani z sytuacją geopolityczną liczą, że Brytyjczycy oraz Niderlandy będą im pomagać. Śląsk oraz Niderlandy rzeczywiście przyszły z pomocą, Anglicy byli mediatorami pomiędzy protestantami a władcą z dynastii Habsburgów. Stany morawskie zadecydowały, że należy przeprosić się z Habsburgami i nie zaogniać konfliktu. Szlachta czeska jednak pozostała nieugięta, domagała się prawa do swobody religijnej. Po bitwie na Białej Górze „zimowy król” Fryderyk zmuszony był uciekać do Palatynatu. Pacyfikacja Czech miała przebieg pokazowy – 27 zasłużonych mężów na oczach tłumu zostało poddanych egzekucji. Elity protestanckie zostały poddane konfiskacie mienia, które przechodziło teraz w ręce katolików. Pertraktacje pokojowe z wielu przyczyn upadły, m.in. dlatego, że śmierć poniósł cesarz Maciej. Ferdynand II, który był religijnym fanatykiem, przejął ster rządów w Czechach. Katolicka Francja stanie się w tej wojnie liderem Unii Protestanckiej. Saksonia zmieni stronnictwo, na początku będzie katolicka, z czasem przejdzie na stronę protestancką. W momencie, kiedy zakończył się etap szwedzki, wojna przybrała na sile, gdyż dołączyły do niej księstwa niemieckie.OKRES DUŃSKI (1625-1629)Lata 1625-1629 to okres duński. Władca Danii, król Chrystian IV, obawiał się, że Niemcy postanowią zagrozić jego interesom na Bałtyku. Od 1621r. Hamburg był kontrolowany przez Duńczyków i nie chciano go stracić. Francja wsparła zbrojnie Duńczyków, rządził tam wtedy kardynał Richelieu. Albrecht von Wallenstein, który był beneficjentem etapu czeskiego, kiedy to znacznie się wzbogacił, postanowił wspierać katolickich Habsburgów. W bitwie pod Dessau Wallenstein pokonuje protestantów. Bitwa pod Lutter am Barenberge kończy się porażką protestantów. Dania znalazła się teraz w bardzo trudnym położeniu – po pierwsze Rzeczpospolita Obojga Narodów została najechana przez Szwedów, więc król Polski nie mógł już dalej wspierać Danii, po drugie Francja znalazła się w stanie wojny domowej, więc ona także nie mogła wesprzeć Danii. Wojska Habsburgów nie były w stanie pokonać Duńczyków, gdyż wymagałoby to silnej floty, na co nie zgodziłaby się Polska. 22 maja 1629 r. podpisano pokój w Lubece, który zakładał przywrócenie wszystkich ziem, które zostały zabrane Duńczykom, pod warunkiem, że ci nie będą walczyli z Habsburgami. Zakończył się tym sposobem drugi etap.OKRES SZWEDZKI (1630-1634)Kolejne lata – do 1634 r. – to etap szwedzki. Zwycięstwa, które odnosiła strona niemiecka, doprowadziły do sytuacji, że Francja poczuła się zagrożona. Francuscy dyplomaci, którzy pomogli w zawarciu pokoju pomiędzy Szwedami a Polską w Starym Targu, postanowili teraz przekonać Skandynawów, by ci zawalczyli z Rzeszą. Po zawarciu pokoju w Altmarku Szwedzi byli teraz silni, gdyż uzyskali Rygę, zostawili sobie m.in. Elbląg oraz Kłajpedę. Kilka