Anna Cylejska

Anna Cylejska była królową Polski w latach 1402-1416 i drugą żoną Władysława II Jagiełły. Pochodziła z małego miasteczka położonego w Słowenii o nazwie Celje, była częściowo osierocona, pozbawiona majątku i perspektywy zamążpójścia. Propozycja ślubu z królem Polski była dla kobiety „wygraną na loterii”. Anna Cylejska była postacią dość kontrowersyjną. Musiała zastąpić powszechnie uwielbianą Jadwigę Andegaweńską i zmierzyć się z wieloma trudnościami w obcym dla niej kraju. Dlaczego trafiła na polski tron i została królową? Prześledźmy losy Anny Cylejskiej.

Dokładna data urodzin Anny Cylejskiej nie jest znana, historycy szacują, że było to na końcu roku 1380 lub początku 1381. Jej przodkowie wywodzą się z dynastii z Cilli, którą stanowili Hrabiowie Celje. W okresie późnego średniowiecza był to najbardziej wpływowy ród szlachecki, z terenów dzisiejszej Słowenii. Ojcem Anny był Wilhelm von Cilli (hrabia Cilli), a matką Anna Kazimierzówna, wywodząca się z dynastii Piastów (była córką Kazimierza III Wielkiego, ostatniego Piasta na polskim tronie). Anna Cylejska była jedynym dzieckiem owej pary. Okres dzieciństwa nie nie jest znany. Wiadomo jednak, że kiedy dziewczyna miała czternaście lub piętnaście lat, zmarł jej ojciec (w roku 1394), a matka powtórnie wyszła za mąż za Ulryka hrabię Tuck, po czym wyjechała. Młodą dziewczynę postanowiono powierzyć opiece jej stryjowi – hrabiemu Hermanowi II Cylejskiemu. W roku 1400, a więc kiedy Anna miała około dwudziestu lat, do słoweńskiego miasta o nazwie Celje (obecnie położone w środkowo-wschodniej części kraju, jest to miasteczko niewielkie), przybyło poselstwo polskie (kasztelan śremski Jan z Obichowa, Hinczka z Rogowa i Jan z Ostrowca), wysłane przez króla Polski, Władysława II Jagiełłę. Celem ich przybycia było zawarcie wstępnego porozumienia w sprawie małżeństwa Anny z Władysławem. Młoda kobieta nie miała wówczas żadnego majątku ani wysokiej pozycji społecznej, toteż wydarzenie to można określić jako „uśmiech od losu”. Postać Anny Cylejskiej można porównać do postaci bajkowego Kopciuszka. Osierocona przez ojca i porzucona przez matkę młoda kobieta, będąca pod opieką wuja, nie posiadała urody, ani też zbyt wielu pretendentów do jej ręki. W wieku dwudziestu lat była panną, co na tamte czasy było dość osobliwe, bowiem kobiety wychodziły za mąż znacznie wcześniej. Można stwierdzić, iż Anna była pozbawiona perspektyw. Nagle, za sprawą propozycji ślubu Jagiełły, dowiedziała się, że zostanie królową Polski – osobą majętną i wpływową, na której spocznie obowiązek zarządzania królestwem i poczęcia potomka. Dlaczego Jagiełło postanowił poślubić właśnie Annę Cylejską? Aby w pełni zrozumieć to wydarzenie, musimy się cofnąć wiele lat wstecz i przeanalizować dzieje przyszłego męża omawianej postaci.

Władysław Jagiełło, założyciel dynastii Jagiellonów był księciem litewskim (Wielki książę litewski 1377-1381 oraz 1382-1401). Największym zagrożeniem dla Litwy był wówczas Zakon Krzyżacki, toteż monarcha szukał sojuszników, którzy pomogliby umocnić jego królestwo. 16 października 1384 roku nastąpiło bezprecedensowe wydarzenie – koronowano małą (zaledwie dziewięcioletnią) Jadwigę Andegaweńską na królową Polski. Kobiety w naszym kraju sprawowały władzę zazwyczaj jako żony, u boku władców, nie panowały jednak samodzielnie. W wydarzeniu tym i problemach na Litwie dostrzeżono szansę na zawarcie sojuszu. Obydwa państwa miały wspólnego wroga, toteż postanowiono, że połączą siły, stając się „jednością”. 14 sierpnia 1385 roku została zawarta Unia w Krewie, zwana też Układem w Krewie, która mówiła o tym, iż Władysław Jagiełło poślubi młodą Jadwigę Andegaweńską (która miała wówczas dwanaście lat), stając się dzięki temu koronowanym królem Polski. Jagiełło zobowiązał się również przyjąć chrześcijaństwo dla całej Litwy oraz uwolnić przetrzymywanych Polaków. Ponadto do Królestwa Polskiego przyłączono ziemie litewskie i ruskie. 4 marca 1386 roku Władysław Jagiełło został koronowany na króla Polski w katedrze na Wawelu, przez arcybiskupa gnieźnieńskiego. Od tej pory młoda Jadwiga i Władysław (imię to przyjął podczas chrztu w Polsce) mieli równe prawa do rządzenia królestwem, choć wielu historyków uważa, że urodzona dyplomatka i polityczka miała większą siłę przebicia niż jej mąż. Królewska para długo oczekiwała potomka, który zostanie następcą tronu. W roku 1399 Jadwiga urodziła pierwszą (i jedyną) córkę, której nadano imiona Elżbieta Bonifacja. Niestety królowa i jej dziecko zmarli w wyniku komplikacji poporodowych, a Jagiełło został sam na tronie polskim. Istnieją podania, które mówią, iż umierająca Jadwiga wyraziła swą ostatnią wolę, aby jej następczynią była Anna Cylejska. Życzenie to opisywał między innymi Johann von Posigle (proboszcz z Iławy, autor kroniki dokumentującej dzieje Zakonu Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego). Odchodząca Jadwiga uznała, iż tylko Anna Cylejska zdoła zastąpić ją na tronie. Wersja wydarzeń opisywana przez Jana Długosza mówi z kolei, iż rekomendację poślubienia Anny, osoby bliskiej zmarłej Jadwigi, podsunęli Jagielle doradcy, którzy nie chcieli, aby pogrążony w żałobie król opuścił kraj i uciekł na Litwę. Podkreślmy, iż Jadwiga była pierwszą kobietą (właściwie dziewczyną), która samodzielnie zasiadła na polskim tronie, była dobrym politykiem, działaczką charytatywną i niezwykle inteligentną osobą, toteż nic dziwnego, iż nawet po swej śmierci pragnęła mieć jakąś kontrolę nad królestwem. Jadwiga była powszechnie lubiana i szanowana, po latach powstało mnóstwo legend opisujących jej dobroduszność i empatię dla biednych. Jej następczyni już od początku nie miała łatwo – trudno byłoby dorównać osobie, którą wielu uważało za niemal za świętą. (Jadwiga istotnie została beatyfikowana w 1979 roku i kanonizowana dopiero w 1997 roku). Za panowania Jadwigi i Jagiełły w Polsce rozpoczął się okres rozkwitu demokracji szlacheckiej i kultury staropolskiej. Śmierć królowej była ciosem dla całego państwa, a zwłaszcza dla jej męża. Po nagłej śmierci małżonki i ich córki, Jagiełło obawiał się, że zostanie odsunięty od tronu polskiego. Uważa się, że to właśnie Jadwiga była uważana za godną dzierżenia władzy, a nie Władysław. Właśnie dlatego Władysław Jagiełło postanowił spełnić ostatnią wolę swej żony i prędko przystał na propozycję ożenku z Anną Cylejską. Władca spodziewał się męskiego potomka z owego małżeństwa, który ze względu na spokrewnienie z Kazimierzem Wielkim, byłby akceptowany przez polskich panów. Istniała jednak pewna przeszkoda. Anna (przyszła żona) była spokrewniona z Jadwigą (byłą żoną) Władysława Jagiełły, toteż konieczna była papierka dyspensa. Obydwie kobiety były prawnuczkami Władysława Łokietka. Owej dyspensy udzielił papież Bonifacy IX, dnia 23 kwietnia 1401 roku. Również prawny opiekun Anny – hrabia Herman II Cylejski – wyraził zgodę na zamążpójście. Nowa wybranka przybyła do stolicy 16 lipca 1401 roku, przemierzając ze swym orszakiem ziemie węgierskie. Lud, który wciąż pamiętał splendor Kazimierza Wielkiego, powitał przyszłą królową entuzjastycznie, z honorami. Do ślubu nie doszło jednak od razu, gdyż (według doniesień) Władysława nie satysfakcjonowała uroda przyszłej żony. Wiele podań historycznych donosi, iż kobieta była wyjątkowo nieurodziwa, zwłaszcza w porównaniu do swej poprzedniczki, pięknej Jadwigi. Odwlekanie ceremonii Jagiełło tłumaczył jednak tym, że jego przyszła małżonka musi się najpierw nauczyć mówić w języku polskim. Anna Cylejska przebywała przez około osiem miesięcy w klasztorze w Krakowie, gdzie uczono ją języka. Była niepewna swego przyszłego losu. Istniało ryzyko, iż Jagiełło wycofa się z propozycji i zerwie zarę