Koloseum

Koloseum – podstawowe informacje
Koloseum (właściwie to Amfiteatr Flawiuszów) to wielki amfiteatr, w którym odbywały się igrzyska, do których należały zapasy, walki gladiatorów, naumachie i walki ze zwierzętami. Budowla ta została wzniesiona w latach około 70-80 n.e. przez cesarza Wespazjana i jego syna Tytusa.
Lata rozpoczęcia budowy nie są dokładnie jednak znane. Budowę amfiteatru zlecił w latach 70-72 n.e. cesarz Wespazjan – założyciel dynastii Flawiuszów. Chciał on zbudować największy i najbogatszy amfiteatr w Rzymie. Zdecydował się wybudować go na „Domus Aurea” („Złoty Dom”), które należało do cesarza Nerona, za którym lud nie przepadał. Kazał zburzyć ten bogaty pałac i wysuszyć jezioro na terenie posiadłości. To właśnie w miejscu zbiornika wodnego budowano Koloseum. Chciał w ten sposób zyskać względy ludności Rzymu. Nie doczekał on jednak końca budowy, gdyż zmarł w 79 roku. Budowę jednak kontynuował jego syn – Tytus. Amfiteatr był gotowy do otwarcia w 80 r. n.e. Zbudowany był z głównie z trawertynu, tufu i betonu. Liczył około: 188 metrów długości, 156 metrów szerokości i 50 metrów wysokości. W obwodzie miał około 524 metry. Powierzchnia areny natomiast liczyła 3600 metrów kwadratowych, która była wykonana z drewna i pokryta grubą warstwą piasku. Pod areną znajdował się system korytarzy i tuneli, które nazywane były „hypogeum” („podziemie”). Znajdowały się tam klatki ze zwierzętami i gladiatorami. Wypuszczano ich specjalnymi wyjściami na arenę, kiedy nadszedł ich czas walki. Oprócz tego znajdowały się też platformy, które umożliwiały wniesienie większych zwierząt na arenę. Hypogeum było też przepełnione mechanizmami. Umożliwiały one przenoszenie klatek oraz zalewanie wodą areny. Wokół areny rozciągały się miejsca dla widowni, która mogła pomieścić nawet od 45 do 50 tysięcy ludzi. Były one podzielone ze względu na status społeczny w Rzymie. Najbliżej areny znajdował się boks dla cesarza i jego rodziny z tronem dla niego oraz miejsca dla senatorów i westalek. Miejsca senatorów okrążały boks cesarza. Kolejnym poziomem były miejsca dla nobilów i ekwitów. Następnie zasiadali plebejusze (miejsca niżej i bliżej areny dla bogatszych, a miejsca wyżej i dalej dla biedniejszych). Najdalej zasiadały kobiety, niewolnicy i biedota. Istniały także specjalne miejsca dla grup społecznych jak kapłanów, żołnierzy na przepustkach oraz istniały też takie grupy, które nie mogły wchodzić do Koloseum jak grabarze, aktorzy. W razie deszczu lub silnego słońca nad widownią rozciągano wodoodporne płótno.
Z zewnątrz Amfiteatr Flawiuszów był podzielony na cztery kondygnacje. Każda była wykonana w innym porządku: najniższa w porządku toskańskim, kolejna w jońskim, następna w korynckim, a ostatnia stanowiła korynckie pilastry. Trzy pierwsze kondygnacje były zbudowane systemem arkad, czyli dwóch podpór połączonych łukiem u góry. Najwyższa miała jedynie małe okna. Wokół znajdowało się aż 80 wejść do amfiteatru, które umożliwiały szybkie opuszczenie budowli przez widownię (szacuje się, że około 6 minut).
Koloseum było wielkim sukcesem. Zaczął rozwijać się w tym miejscu przemysł. W związku z tym zaczęto budować szkoły gladiatorów, powstały przechowalnie broni i pancerzy, przechowalnie machinerii, szpitale gladiatorów.
Cesarz Wespazjan i jego syn Tytus
Wespazjan był żołnierzem rzymskim, który działał na wojnach w Brytanii, Judei i Germanii. Po śmierci Nerona w Rzymie rozpoczął się chaos. Aby temu zapobiec, Wespazjan zdecydował się przejąć urząd cesarza w 69 roku. Był dobrym cesarzem z poczuciem humoru, który umocnił granice państwa, przeprowadził liczne reformy. Miał trójkę dzieci z Domitillą Starszą: Tytusa Flawiusza, Domitille Młodszą oraz Domicjana. Był pomysłodawcą Koloseum, którym chciał zdobyć przychylność i uznanie obywateli. Po jego śmierci w 79 roku, władzę objął jego najstarszy syn – Tytus Flawiusz w tym samym roku. Kontynuował budowę Amfiteatru Flawiuszów. Tak jak jego ojciec, był uznanym żołnierzem z wieloma osiągnięciami. Był wyrozumiałym i łagodnym władcą. Za jego panowania miały miejsce erupcja wulkanu Wezuwiusz oraz groźny pożar i zaraza w Rzymie. Umarł w rodzinnej posiadłości w Raete po krótkiej chorobie w 81 roku.
Koloseum – skąd ta nazwa?
Koloseum tak naprawdę jest oryginalnie nazwane Amfiteatrem Flawiuszów. Każdy jednak mówi na tę budowlę „Koloseum”. Obok amfiteatru stał niegdyś wielki posąg z pozłacanego brązu, który przedstawiał Kolosa (cesarza Nerona). Po najeździe Gotów na Rzym, posąg zniknął. Od tamtego czasu budynek przyjął nazwę „Koloseum”. Pierwszy raz słowo to pojawiło się w zapisku pewnego mnicha, który stwierdził, że „Dopóty Rzym będzie istniał, dopóki stoi w nim Koloseum”.
Wielkie otwarcie
Wraz z ukończeniem budowy Koloseum pod nadzorem Tytusa, urządził on 100 dni igrzysk na otwarcie, by uczcić pamięć ojca. W Amfiteatrze Flawiuszów odbywały się codziennie walki gladiatorów, egzekucje, naumachie, walki ze zwierzętami. Szacuje się, że podczas tych obchodów otwarcia zginęło ponad milion zwierząt i około pół miliona ludzi.
Koloseum, a chrześcijaństwo
Kiedy Amfiteatr Flawiuszów został już trochę zniszczony przez trzęsienia ziemi, zaczęto używać materiałów z jakich został zbudowany do budowy innych budowli w Rzymie, jak domy, kościoły. Powolne rozbieranie budowli nie podobało się niektórym, dlatego ogłoszono go w 1744 roku miejscem męczeństwa chrześcijan, co skutecznie zapobiegło eksploatacji amfiteatru jako kamieniołomu. Wielu jednak uważa, że przyczyną tego były egzekucje i morfy Żydów na arenie Koloseum, co nie jest w żaden sposób udowodnione. Mimo to odbywa się tam coroczna droga krzyżowa w Wielki Piątek pod przewodnictwem papieża.
Kim był Gladiator?
Gladiator był najczęściej niewolnikiem, który toczył walki na arenach, na przykład w Koloseum. Wywodzili się oni często z jeńców wojennych (Trakowie, Galowie, Germanowie), jednak nie zawsze. Do szkół gladiatorów trafiali także przestępcy w ramach kary, czy zwykli ludzie zmuszeni przez swoje zadłużenie lub nędzę oraz tacy, którzy dobrowolnie się zgodzili i popisali specjalny kontrakt. Nie mieli oni żadnych praw, dlatego byli oni na równi z niewolnikami, czy przestępcami. Wielu gladiatorów należało do bogatych Rzymian, którzy ich wystawiali do walk dla rozrywki i decydowali o ich życiu. Płacili oni duże sumy pieniędzy za szkolenie swoich wojowników, co przekładało się na duże umiejętności w walce. Po zwycięskim starciu na arenie otrzymywali wynagrodzenie, które mogli przeznaczyć na rozrywkę lub inne potrzeby. Gladiatorami byli głównie mężczyźni, jednak zdarzały się także walki kobiet. Nie były one tak częste jak walki mężczyzn, jednak cieszyły się dużą popularnością. Mimo to następni cesarze wprowadzali przepis zakazujące walk kobiet. Poległym na arenie nie urządzano pochówku, chyba że ktoś zażądał tego.
Gladiatorzy byli szkoleni w szkołach gladiatorów. Były to zamknięte koszary z placem do ćwiczeń, w których trenowano z drewnianymi mieczami. Broń ostrą zdobywali jedynie przy samym wejściu na arenę, kiedy mieli walczyć. Zespół gladiatorów z jednej szkoły był odsprzedawany lub wypożyczany osobie organizującej walki. W szkołach gladiatorów trenowali ciężko. Karano tam nawet za drobne rzeczy jak mrużenie oczu przy wymachiwaniu mieczem przed jego twarzą. Pomimo surowej dyscypliny i okrutnych kar, szkoły miały zapewnioną dobrą opiekę lekarską, mieszkanie i wyżywienie. Ponadto właściciele zapewniali swoim wychowankom sprzęt, wygody czy kochanki. Uczono się tam prawidłowego władania bronią w zależności od specjalizacji wychowanka oraz przyjmowania śmierci z godnością. Pod koniec kilkumiesięcznego treningu przyszły gladiator podchodził do sprawdzia