Królowa Jadwiga

Królowa Jadwiga, czyli Jadwiga Andegaweńska to postać bardzo ważna dla historii Polski. Została koronowana jako dziecko i zmarła bardzo młodo. Żona Władysława II Jagiełły jest uważana obecnie za świętą patronkę Polski oraz apostołkę Litwy. Pradziadkiem Jadwigi był sam Władysław Łokietek. Działaczka charytatywna umiłowana przez poddanych, patronka rodzin, krzewicielka religii chrześcijańskiej, bardzo dobra dyplomatka, osoba empatyczna i serdeczna. Śmierć młodej królowej, obdarzonej tak licznymi zaletami, była wielkim ciosem na zjednoczonego królestwa. Poznajmy życie legendarnej i świętej Królowej Jadwigi.

Dokładna data urodzenia Jadwigi Andegaweńskiej nie jest znana. Historycy, opierając się na danych pośrednich, szacują, że było to pomiędzy 3 października 1373 a 18 lutego 1374. Miejscem narodzin z kolei był (również prawdopodobnie) zamek wyszehradzki lub zamek budziński. Wywodziła się z dynastii Andegawenów, która była boczną linią francuskiej dynastii Kapetyngów. Ojcem Jadwigi był Ludwik Węgierski, zwany też Ludwikiem I Wielkim – król Węgier (1342-1382), a także król Polski (1370-1382). Matka to Elżbieta Bośniaczka, królowa węgierska i niekoronowana królowa polska. Królewska para miała trzy córki, Jadwigę, Katarzynę (1370-1378, zmarła mając zaledwie osiem lat) i Marię (1371-1395). Jadwiga była najmłodsza. Rodzice nadali jej takie imię na cześć Jadwigi Śląskiej, która była świętą Kościoła katolickiego oraz księżną. Inne źródła podają, że imię Jadwiga odziedziczyła po swej prababce. W dawnych kronikach imię to było zapisywane jako Adviga, Hedviga, Hedvigis, Hedwig. Dzieciństwo przyszłej królowej przygotowywało ją do pełnienia owej funkcji w przyszłości. Dziewczynka otrzymała bardzo dobre wykształcenie, potrafiła władać językami obcymi (łaciński, niemiecki, francuski oraz podstawy polskiego), lubiła książki, muzykę i sztukę. Miejscem pobytu małej Jadwigi był dwór w Budzie (obecnie Budapeszt). Dnia 15 czerwca 1378 odbyła się uroczystość, na której młodą Jadwigę zaręczono z Wilhelmem z dynastii Habsburgów (który miał wówczas osiem lat). Jadwiga miała wówczas tylko cztery lata, jednak jej przyszłość została starannie zaplanowana. Niestety plany skomplikowała śmierć ojca dziewczynki. Ludwik Węgierski zmarł 10 września 1382, kiedy Jadwiga była jeszcze dzieckiem (miała osiem lub dziewięć lat). Po śmierci króla postanowiono właśnie najmłodszą córkę uczynić królową Polski (decyzja zapadła na zjeździe rycerstwa w Radomsku, 25 listopada 1382 roku). Uroczysta koronacja odbyła się 13 października 1384, na Wawelu w Polsce. Pełen tytuł nowej królowej brzmiał: Jadwiga z Bożej łaski królowa Polski, a także pani i dziedziczka ziem krakowskiej, sandomierskiej, sieradzkiej, łęczyckiej, kujawskiej i pomorskiej. Młoda królowa musiała odnaleźć się w obcym państwie i zmierzyć się z zawiłymi decyzjami politycznymi. Oczywiście faktyczną władzę posiadali wówczas możnowładcy małopolscy, którzy w ważnych kwestiach kontaktowali się z matką dziewczynki. Ciekawostką jest fakt, że w przypadku Jadwigi nie powołano regenta (jest to uprawniona osoba sprawująca władzę w imieniu monarchy). Uznano, że młoda dziewczyna jest nad wyraz dojrzała i dobrze wykształcona, toteż zrezygnowano z przydzielenia oficjalnego „pomocnika”. Plany matrymonialne wobec królowej uległy zmianie, jej doradcy chcieli połączyć Polskę z Litwą, dlatego wybrano księcia litewskiego – Władysława Jagiełłę, który miał przyjąć chrzest wraz ze swym państwem (stanowił o tym akt zwany Unią w Krewie, wydany 14 sierpnia 1385 roku). Podobno nie spodobało się to bardzo dziewczynie, która była zakochana w przyrzeczonym wcześniej Wilhelmie. Próbowała nawet uciec ze swoim wybrankiem (pisał o tym kronikarz Jan Długosz). Polityka i dalekosiężne plany były jednak nieubłagane wobec młodych serc. Jagiełło przyjął chrzest w Krakowie, 15 lutego 1386 roku, a trzy dni później zawarł akt małżeński z królową Jadwigą. Już 4 marca odbyła się koronacja Władysława Jagiełły na króla Polski. Pomiędzy małżonkami istniała spora różnica wieku, Jadwiga miała około dwanaście lat, z kolei Władysław był niemal trzydziestoletnim mężczyzną. Poza tym parę dzieliła różnica kultur, ceremoniał dworski, obyczaje i poziom wykształcenia (Jagiełło był niepiśmienny). Można powiedzieć, że był to tak naprawdę związek państw, a nie ludzi. Polska i Litwa, niegdyś nastawione do siebie wrogo, podjęły współpracę i stały się jednym królestwem. Wspólnym groźnym wrogiem dla obydwu państw był wówczas Zakon Krzyżacki. Zaledwie rok później młoda królowa stanęła na czele wyprawy rycerstwa polskiego. Celem było odzyskanie Rusi Czerwonej, zajętej przez Węgrów. Królowej hołd oddał Piotr I Muszatowicz (hospodar mołdawski). Po śmierci swej siostry, Marii (1395 rok) Jadwiga postanowiła zrezygnować z tytułu królowej Węgier, na rzecz szwagra, choć ostatecznie się go nie zrzekła. Zygmunt Luksemburski (mąż zmarłej Marii) odstąpił królewskiej parze prawa do Rusi Halickiej, a następnie podpisano układ pokojowy, który miał obowiązywać przez szesnaście lat. Próbowano również odzyskać prawo do ziemi dobrzyńskiej, jednak Krzyżacy, na czele ze słynnym mistrzem Konradem von Jungingenem, odmówili i zachowali ów teren. Jak już wspomniano, młoda królowa była bardzo dobrze wykształcona. Toteż skupiła się na elicie intelektualnej Polski. Na dworze przebywali między innymi: biskup Piotr Wysz Radoliński, profesor teologii i scholastyk Mateusz z Krakowa oraz Hieronim z Pragi – czeski teolog. Jadwiga zleciła uczonym tłumaczenie Księgi Psalmów na język polski. Królowa była fundatorką kościołów i klasztorów, opiekowała się szpitalami. Ufundowała między innymi szpital w Bieczu, doposażyła szpitale w Sandomierzu. Jako że od najmłodszych lat Jaswigę wychowywano w duchu miłości do Boga i ojczyzny, była bardzo religijna i pobożna. Uważano nawet, że dokonywała samoumartwienia ciała. Jej „duchowym przewodnikiem” był dominikanin i teolog, Henryk Bitterfeld. W roku 1397 założyła bursę dla studentów przy Uniwersytecie Karola w Pradze. Uzyskała również zgodę na utworzenie fakultetu teologii na Akademii Krakowskiej. Działalność Jadwigi z pewnością przyniosłaby kolejne korzyści dla religii i nauki, niestety los zadecydował, że zmarła bardzo młodo. Obrała sobie za misję krzewienie wiary chrześcijańskiej na Litwie.

Władysław Jagiełło i Jadwiga długo czekali na swego potomka, przyszłego dziedzica tronu. W roku 1398 królowa zaszła w ciążę, co bardzo uradowało jej męża. Córka królewskiej pary urodziła się 22 czerwca 1399 roku. Nadano jej imię Elżbieta Bonifacja. Niestety poród był bardzo trudny, pojawiły się komplikacje. Jadwiga zachorowała na tak zwaną „gorączkę połogową” (zakażenie połogowe). Niemowlę zmarło 13 lipca, a jej matka 17 lipca. Na znak żałoby złamano królewską koronę. 19 lipca 1399 roku Jadwiga została pochowana w katedrze wawelskiej. Akademia Krakowska otrzymała cały majątek w testamencie. Przez ponad dwa wieki płyta nagrobna miejsca pochówu Królowej Jadwigi była bardzo skromna. Na grobie widniało epitafium o treści: „Gwiazda Polaków, tu spoczywa Jadwiga ich Królowa” („Sidus Polonorum, hic iacet Hedvigis eorum Regina”). Podczas przebudowy katedry w pierwszej połowie XVII wieku wapienna płyta grobowca została zniszczona. W roku 1634 na polecenie fundacji biskupa Piotra Gembickiego wykonano nową płytę (z czarnego marmuru) i zamieszczono też nową inskrypcję. Grobowiec królowej był wielokrotnie otwierany, między innymi w roku 1887 na prośbę Jana Matejki, który miał przygotować portret królowej. Kolejny raz (w roku 1949) naukowcy otworzyli trumnę Jadwigi, gdyż chcieli ustalić dokładniej jej wygląd. Uznano wówc