Krucjaty

Krucjaty od łac. Crux = krzyż, były to zbrojne wyprawy, które podejmowano na wezwanie papieża przez europejskie rycerstwo głównie w epoce średniowiecza. Wyprawy były prowadzone najczęściej przeciw muzułmanom (Maurowie, Turcy, Arabowie, Seldżukidzi) ale również przeciw poganom (Litwini, Prusowie, Połabianie) a zdarzały się wypadki, kiedy krucjaty prowadzono przeciw chrześcijanom (Husyci, Katarzy). Powody tych wypraw były głównie religijne, ale czasem związane były również z czynnikami ekonomicznymi bądź politycznymi. Uczestników wypraw krzyżowych nazywano krzyżowcami.
Jeśli chodzi o wyprawy krzyżowe przeciw muzułmanom to historycy zaliczają do nich siedem dużych krucjat i kilkanaście pomniejszych, które zostały zorganizowane w latach 1095-1291 (od synodu w Clermont do zdobycia Akki). Głównym celem pierwszych wypraw krzyżowych było odzyskanie Ziemi Świętej a przede wszystkim Jerozolimy. Większość XIII-wiecznych krucjat była kierowana przeciwko muzułmanom w Egipcie i Tunisie. Na przykład IV wprawa krzyżowa została skierowana przeciw Konstantynopolowi, mimo że pierwotnie celem miała być Palestyna. Papież potępił tę krucjatę. Po 1291 roku wyprawy krzyżowe zaczęły stopniowo znikać, chociaż mianem „krucjata” w dalszym ciągu określano akcje zbrojne przeciw muzułmanom (np. Krucjata nikopolitańska lub krucjata aleksandryńska).
W średniowieczu ogromne poruszenie w świecie chrześcijańskim wywołało zdobycie Jerozolimy przez muzułmanów w 638 roku, a później przez Turków w 1072 roku. Wskutek tego wiele cennych relikwii chrześcijańskich trafiło w posiadanie innowierców i przewieziono je w głąb Persji. Papież zadeklarował jako oficjalny cel wypraw krzyżowych właśnie odbicie Jerozolimy, w której znajdowały się najważniejsze dla Chrześcijan miejsca kultu religijnego. Jednak w rzeczywistości, kiedy rozpoczęto krucjaty, Jerozolima znajdowała się w rękach muzułmańskich władców od ponad czterystu lat. Sam islam i chrześcijaństwo współistniał w mieście we względnej równowadze i pokoju. Europejscy pielgrzymi skarżyli się czasem, że robiono im trudności w Jerozolimie. Jednak były to marginalne sprawy. Na początku XI wieku bazylika Świętego Grobu została częściowo zburzona przez chorego psychicznie Al-Hakima, władcę, kalifa (później uzyskał on przydomek „Szalony”). Kalifa obalono, kiedy ogłosił się bogiem i zaczął prześladować zarówno muzułmanów, jak i chrześcijan.
Przyczyny wypraw krzyżowych:
• Polityczne
o Na prośbę cesarza Aleksego udzielenie pomocy Cesarstwu Bizantyjskiemu
o Miasta włoskie dążyły do ożywienia handlu z krajami Bliskiego Wschodu
• Religijne
o Pragnienie odbicia Jerozolimy z rąk muzułmanów (odzyskanie miejsc kultu religijnego – Świętego Pańskiego Grobu, Ziemi Świętej) a docelowo ułatwienie dostępu dla pielgrzymów
o Odpuszczenie kary za doczesne grzechy oraz błogosławieństwo w zamian za wzięcie udziału w krucjacie
Wyprawy krzyżowe (rycerskie) w latach 1095 – 1291
I wyprawa krzyżowa (1096 – 1099) – bezpośrednia odpowiedź na wezwanie papieża Urbana II, który ową prośbę skierował do rycerstwa podczas synodu w Clermont. W skład członków wyprawy weszli rycerze lotaryńscy (Bizancjum, Bliski Wschód, których nazwano Frankami) oraz Prowansalczycy i Normanowie. Krzyżowcy zdobyli w trakcie trwania krucjaty – Antiochię, Ma’arrat an-Numan, Niceę. Pierwsza krucjata rozpoczęła się dzięki cesarzowi bizantyńskiemu Alsemu I Komenowi i jego apelu który wystosował do Kościoła rzymskiego i zachodniego rycerstwa o pomoc w walce z Turkami o odzyskanie utraconych ziemi w Anatolii. Zarówno rycerstwo i chłopstwo masowo migrowało z wielu zakątków Europy Zachodniej – lądem i drogą morską ku Jerozolimie. Ostatecznie zdobyli ją 15 lipca 1099 roku, ustanowili Królestwo Jerozolimskie. Pierwsza wyprawa była punktem zwrotnym w czasie ekspansji zachodniej cywilizacji oraz pierwszym poważnym krokiem, aby upadło cesarstwo zachodniorzymskie. Była to pierwsza i jedyna wyprawa zakończona pełnym sukcesem.
o Krucjata w 1101 – mniejsza wyprawa, która miała za cel wsparcie państw krzyżowych. Seldżukowie pokonali wojska krucjaty na terenie Anatolii.
o Krucjata norweska w latach 1107-1110 – również pomniejsza wyprawa, aby wesprzeć państwa krzyżowe. Pierwsza którą dowodził Sigurd I Krzyżowiec. Krzyżowcom udało się wówczas zdobyć Sydon.
o II wyprawa krzyżowa w latach 1147 – 1149 – krucjata którą zorganizowano w odpowiedzi na zdobycie hrabstwa Edessy przez muzułmanów. Wyprawa była dowodzona przez króla Francji – Ludwika VII i cesarza Konrada III. W bitwie pod Doryleum Krzyżowcy ponieśli porażkę, a następnie przestali oblegać Damaszek.
o III wyprawa krzyżowa (1189-1192) – zorganizowana w odpowiedzi na zdobycie przez wojska Saladyna – Jerozolimy. Wyprawa dowodzona przez Fryderyka I Barbarossę, króla Francji Filipa II Augusta oraz króla Anglii Ryszarda I Lwie Serce. Zdobyli Akkę, pokonali wojska Saladyna (bitwa pod Arsuf i Jafa). Ryszard Lwie Serce zdecydował się na zawarcie z Saladynem ugody, nie odważył się na oblężenie Jerozolimy.
o IV wyprawa krzyżowa (1202 – 1204) – wsparcie państw łacińskich na Bliskim Wschodzie. Krzyżowcy zdecydowali się na atak Bizancjum, zdobyli Zadar i Konstantynopol. Utworzyli państwo i nazwali je Cesarstwem Łacińskim.
o V wyprawa krzyżowa (1217-1221) – dowodzona przez króla Węgier Andrzeja II, księcia Antiochii Boemunda IV oraz króla Cypru Hugo I Cypryjskiego przeciwko Egiptowi.
o Wyprawa Fryderyka II (1228 – 1229) zorganizowana przez Fryderyka II, była misją dyplomatyczną, aby odzyskać Jerozolimę (a także Nazaret i Betlejem).
o VI wyprawa krzyżowa (1248 – 1254) – zorganizowana na wieść o zdobyciu Jerozolimy przez Chrezmijczyków w 1244 roku (przez króla Francji Ludwika IX).
o VII wyprawa krzyżowa (1270) – krucjata zorganizowana przez Ludwika IX, który zaatakował Tunis, aby zmusić jego władcę do przejścia na chrześcijaństwo. Oblężenie nie udało się, w obozie krzyżowców wybuchła dżuma, z powodu której król zmarł. Po śmierci Ludwika IX wojska wróciły do Europy.
o Wyprawa Edwarda I (1271-1272) – Edward I zorganizował wyprawę wraz z Ludwikiem IX, gdy Ludwik IX umarł w Tunisie, Edward udał się do Palestyny i odniósł zwycięstwo nad Bajbarsem. W 1272 wrócił do Angli i objął tron po swoim ojcu.
Wyprawy ludowe w latach 1095-1291
Obok oficjalnych wypraw krzyżowych były organizowane tak zwane „wyprawy ludowe”. Uczestniczyły w nich tłumy biedoty, chłopów, pospolitych przestępców, którzy często podróżowali całymi rodzinami. Wszystkie zakończyły się potępieniem uczestników przez urzędujących papieży i masakrami.
I wyprawa ludowa – 1096, wyprawa poprzedzająca I wyprawę krzyżową, prowadził ją kaznodzieja Piotr z Amins. Dokonano kilku masowych rzezi ludności żydowskiej z Nadrenii. Gdy wkroczyli o Azji Mniejszej zostali zmasakrowani przez oddziały sułtana w bitwie pod Civetot.
II wyprawa ludowa (1147) – towarzyszyła II wyprawie krzyżowej, podzieliła losy poprzedniczki, zakończyła się krwawymi masakrami i potępieniem ze strony papieża.
Krucjata dziecięca – 1212 poprowadzona przez francuskich i włoskich kaznodziejów ludowych, którzy zgromadzili kilkadziesiąt tysięcy dzieci. Załadowano je na okręty weneckie i genueńskie – zginęły głownie z głodu na okrętach, reszta została sprzedana w niewolę. Krucjata dziecięca budziła ogromne emocje, krążą opowieści, że dziesiątki tysięcy dzieci uwierzyły, że ich niewinność i brak grzechu doprowadzi do uwolnienia Ziemi Świętej. Udały się do portów włoskich, aby dopłynąć do Jerozolimy. Dwaj kupcy, wzięli je na pokład swoich statków i zawieźli na muzułmański targ niewolników. W rzeczywistości te wydarzenia nigdy nie miały miejsca. W 1212 doszło po prostu do dwóch dużych wypraw do Palestyny – z Niemiec do Włoch przez alpejskie przełęcze. Większość pielgrzymów zmarła podczas podróży, a pozostałych papież odesłał do domu. We Francji dwunastolatek twierdził, że ma list od