Nowożytność

Nowożytność-jest to epoka historyczna trwająca od końca XV wieku. Za jej rozpoczęcie uznaje się upadek Konstantynopola (i cywilizacji bizantyjskiej) lub odkrycie Ameryki przez Krzysztofa Kolumba. Data końcowa jest jednak trudna do ustalenia. Zazwyczaj uznaje się ją jako wybuch rewolucji francuskiej (1789 rok), a czasami jako kongres wiedeński (1814-1815 rok). W przypadku Polski trwała ona do trzeciego rozbioru Rzeczypospolitej (1795 rok).

Nowożytność mówiąc o sztuce dzielimy na:
-Renesans (1450/1453/1492 – 1545 r.) – nazwa epoki odnosi się do odrodzenia po ciemnych wiekach (średniowieczu). Rozpoczął się we Włoszech. Powrócono do tradycji i stawiano człowieka na pierwszym miejscu (antropocentryzm). Twórcy tamtych lat to między innymi: Jan Kochanowski, Mikołaj Rej, Piotr Skarga, William Szekspir.

-Barok (1545 r. – XVII w.) – w tej epoce człowiek stracił wiarę w poprzednie ideał. Ludzie byli rozdarci i zagubieni. W poezji barokowej występują nurty: dworki, ziemiański (sarmacki) oraz metafizyczny). Twórcy tamtych lat to między innymi: Wacław Potocki, Daniel Naborowski, Jan Andrzej Morsztyn, Jan Chryzosom Pasek, Jean Baptiste Poquelin Molier.

-Oświecenie (XVII w. – 1789) – nazywane jest wiekiem rozumu lub wiekiem filozofów. Pojawiły się nurty myślowe takie jak: ateizm, liberalizm, materializm, immoralizm, deizm. Ludzie byli przekonani o sile własnego rozumu. Twórcy tamtych lat to między innymi: Franciszek Karpiński, Julian Ursyn Niemcewicz, Ignacy Krasicki.

-Romantyzm (1789 – 1848) – przed rozumem zaczęto stawiać serce. Za najważniejsze cechy uważano spontaniczność i indywidualizm. Bardzo często w utworach romantycznych występuje bohater romantyczny- człowiek zmagający się z przeciwnościami losu, wykazujący się niezwykłą wrażliwością i gotowego do poświęceń. Twórcy tamtych lat to między innymi: Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Zygmunt Krasiński.

-Pozytywizm (1848 – koniec XIX w.) – jest epoką wynalazców i naukowców. Zaczęto zwracać uwagę na najniższe warstwy społeczeństwa. Wśród prądów literackich tej epoki najczęstszymi są realizm (stawia na realne odwzorowywanie rzeczywistości, bez upiększania jej) i naturalizm (podobnie jak realizm, jednak dąży do jak najdokładniejszego ukazywania wszystkich szczegółów, zwłaszcza tych tragicznych). Twórcy tamtych lat to między innymi: Henryk Sienkiewicz, Honoriusz Balzak, Bolesław Prus, Eliza Orzeszkowa.

-Modernizm (koniec XIX w. – 1918) – epoka pełna niepokoju i pesymizmu. Nastąpił gwałtowny wzrost liczby ludności, co doprowadziło do powiększenia się warstwy społecznej nazywanej proletariatem. W tym czasie powstaje kabaret, dramat symboliczny oraz dramat realistyczno-naturalistyczny. Twórcy tamtych lat to między innymi: Stanisław Wyspiański, Władysław Reymont, Joseph Conrad, Leopold Staff, Jan Kasprowicz, Kazimierz Przerwa- Tetmajer.

Najważniejsze daty w epoce nowożytnej:
-ok.1440 rok- wynalezienie druku przez Jana Gutenberga.- ten wynalazek zrewolucjonizował dostęp do książek i prasy co doprowadziło do zmiany poziomu świadomości ludzi.
-1453 rok- zdobycie Konstantynopola przez Turków- we wtorek 29 maja 1453 roku Konstantynopol został zajęty przez wojska Imperium Osmańskiego.
-1492 rok- odkrycie Ameryki przez Krzysztofa Kolumba- podczas wyprawy morskiej Krzysztof Kolumb odkrył Amerykę myśląc, że dopłynął do Indii. Z tego powodu nazwał tamtejszych mieszkańców Indianami. Dopiero po jego śmierci zajęto się opisywaniem i poznawaniem nowego kontynentu.
-1517 rok- reformacja Marcina Lutra- mający na celu odnowę chrześcijaństwa ruch religijno-polityczno-społeczny. W wyniku jego działalności wyłoniły się następujące odłamy chrześcijaństwa; anglikanizm, luteranizm, kalwinizm oraz nowożytny antytrynitaryzm.
– 1525 – hołd pruski- po zawarciu traktatu między królem Zygmuntem I Starym i Albrechtem Hohenzollernem. W Krakowie zawarto akt, w którego wyniku Prusy Zakonne zostały przekształcone w Księstwo Pruskie jako lenno Polski.
– 1545 – 1563 – Sobór Trydencki- odpowiedź Kościoła na wynikającą z reformacji Marcina Lutra potrzebę zmian w Kościele Katolickim. Zwołał go papież Paweł III.
– 1572 – noc św. Bartłomieja- wydarzenia w nocy z 23 na 24 sierpnia 1572 roku, które powiązane były z pogromem hugenotów w Paryżu.
– 1573 rok – konfederacja warszawska, pierwsza wolna elekcja w Rzeczypospolitej Polskiej- ustanowienie dokumentu gwarantującego wolność religijną i wybór monarchy przez ludność, a nie za pomocą dziedziczenia władzy.
– 1605 rok – bitwa pod Kircholmem- bitwa stoczona w czasie polsko-szwedzkiej wojny o Inflanty. Walczono o dominium Maris Baltici.
– 1610 rok – bitwa pod Kłuszynem- przez nieudany manewr (karakol) zostaje złamany szyk wojska moskiewskiego, co prowadzi do zwycięstwa strony polskiej.
– 1618 rok – wybuch wojny trzydziestoletniej- toczyła się pomiędzy częścią państw Rzeszy niemieckiej wspieranych przez inne państwa europejskie a katolicką dynastią Habsburgów.
Została ona podzielona na cztery okresy:
– okres czesko-palatynacki (1618–1623)
– okres duński (1625–1629)
– okres szwedzki (1630–1635)
– okres francusko-szwedzki (1635–1648)
Wojnę zwyciężyła strona protestancka.
– 1621 rok – bitwa pod Chocimiem- Polacy ze wsparciem Kozaków walczyli z Tatarami. Doprowadziła do podpisania honorowego pokoju.
– 1648 rok – zniesienie monarchii w Anglii- po skazaniu Karola I na karę śmierci ogłoszono zniesienie monarchii w Anglii.
– 1655 – 1660 rok – potop szwedzki- jest to szwedzki najazd na Polskę. Doprowadził do ogromnych strat materialnych, ludnościowych i kulturowych.
– 1683 rok- odsiecz wiedeńska- bitwa stoczona pomiędzy wojskami polsko-austriacko-niemieckimi, a armią turecką. Zakończyła się przegraną Turcji, która poniosła ogromną klęskę.
– 1772 rok – pierwszy rozbiór Rzeczypospolitej- Rosja zagarnęła wschodnie obszary Polski, Prusy zabrały Pomorze Gdańskie i Warmię, a Austria południową Małopolskę.
– 1789 rok – rewolucja francuska- okres we Francji w którym obalono monarchię Burbonów.
– 1791 rok – uchwalenie Konstytucji 3 Maja- przekształcała Polskę w monarchię konstytucyjną i dała początek zasadzie trójpodziału władzy.
– 1793 rok – drugi rozbiór Rzeczypospolitej- wojska pruskie zajęły ziemie do linii Częstochowa-Sochaczew-Działdowo, wraz z Toruniem i Gdańskiem,a Rosja zgarnęła województwa kijowskie, bracławskie, podolskie i mińskie oraz część wołyńskiego, brzesko-litewskiego i wileńskiego.
– 1795 rok – trzeci rozbiór Rzeczypospolitej- Rosja zajęła wszystkie ziemie na wschód od Niemna i Bugu. Austria zgarnęła Lubelszczyznę, resztę Małopolski z Krakowem, część Podlasia i Mazowsza, a Prusy część województwa Olsztyńskiego, Mazowsza z Warszawą i Żmudzi oraz ponad 2300 kilometrów kwadratowych województwa krakowskiego.

Odkrycia epoki nowożytnej:
-1514 rok – teoria heliocentryczna – Mikołaj Kopernik
-1582 rok – wprowadzenie kalendarza gregoriańskiego – Grzegorz XIII
-1590 rok – mikroskop – Z. Janssen
-1609 rok – określenie elipsoidalnego kształtu orbit planetarnych – J. Kepler
-1609 rok – luneta astronomiczna – Galileusz
-1610 rok – księżyce Jowisza – Galileusz
-1621 rok – prawo załamania światła – S. van Royen
-1648 rok – prawo Pascala – B. Pascal
-1666 rok – koncepcja powszechnego ciążenia – I. Newton
-1712 rok – silnik parowy – T. Newcomen
-1714 rok – termometr – D. Fahrenheit
-1735 rok – systematyka roślin – K. Linneusz
-1752 rok – piorunochron – B. Franklin
-1772 rok – odkrycie tlenu – K. Scheele
-1783 rok – balon na ogrzane powietrze -bracia Mongolfier
-1784 rok – spadochron – J. Blanchard
-1800 rok – pierwszy funkcjonalny parowiec – R. Fulton
-1804 rok – lokomotywa jeżdżąca po torach kolejowych – R. Trevithick
-1811 rok – prawo Avogadra – A. Avogadro
-1833 rok – alfabet Morse&#