Sarmatyzm

Sarmatyzmem nazywamy postawę propagowaną przez szlachtę polską. Postawa ta opierała się na przekonaniu, że szlachta pochodzi od starożytnego ludu Sarmatów, zamieszkującego tereny między Dolną Wołgą a Donem. Wierzono, że po Sarmatach szlachta polska odziedziczyła waleczność, odwagę i miłość do ojczyzny. Rozwój twierdzenia szczególnie widoczny jest między wiekiem XV a XVIII.

##Aspekt historyczny ludu Sarmatów.
Sarmaci to nazwa irańskich ludów koczowniczo-pasterskich. Byli oni spokrewnieni ze Scytami. Pierwsze napomknienia o Sarmatach pojawiają się w IV wieku przed naszą erą. Wówczas to krzyżowali się oni z ludnością napływającą ze wschodu. Zamieszkiwali między Donem i Morzem Czarnym. W czasie podróży na zachód wyparli Scytów, docierając w I wieku przed naszą erą do Dunaju, gdzie mieli do czynienia z Imperium Rzymskim. Życie Sarmatów opierało się na chowie zwierząt. Nie zakładali oni osad, ale żyli na wozach mieszkalnych pasąc bydło.

Sarmaci byli wyśmienitymi wojownikami. Uczono ich walki już od najmłodszych lat. Ich działania zbrojne opierały się na działaniach lekkozbrojnych łuczników konnych. Społeczeństwo Sarmatów posiadało ustrój bardzo podobny do Społeczeństwa scytyjskiego. Po okresie podbojów wydzieliła się warstwa arystokracji. Istotną rolę w społeczeństwie sarmackim posiadały kobiety, czego dowodem są liczne groby uzbrojonych kobiet.

Sarmaci tworzyli związek plemion, w którego skład wchodziły ludy: Alanów, Aorsów, Roksolanów, Jazygów i Syraków. W roku około 600 przed naszą erą Sarmaci zasiedlili dorzecze dolnej Wołgi. Koczowniczy tryb życia zmuszał ich do sezonowych wędrówek (na tereny współczesnej Ukrainy, Mołdawii, Morza Czarnego, Kazachstanu i Syberii). Po wojnach z Rzymem zakończonych niepowodzeniem część Sarmatów została zaciągnięta do armii rzymskiej.

Języki poszczególnych plemion ludu Sarmatów różniły się.Naukowcy twierdzą, że starożytny dialekt sarmacko-alańskiego dał początek dzisiejszemu językowi Osetyńców kaukaskich.

##Legenda o ludu Sarmatów a dzieje Polski w okresie baroku.
Wiele lat temu rycerskie plemię Sarmatów zdecydowało się opuścić stepy czarnomorskie. Przebyli długą drogę, aż dotarli do pięknych terenów, które przejęli. Ludność, która zamieszkiwała podbite tereny stała się ludem niewolniczym. Sarmaci nazywali ich plebejuszami, a siebie określili mianem szlachty. W ten sposób jedynie ród szlachecki może określać siebie mianem potomków Sarmatów i do nich powinna należeć wyłączna władza w państwie. Idealizacja przeszłości wojowników sarmackich przez szlachtę skutkowała konserwatyzmem przejawiającym się w wielu dziedzinach życia szlachciców.

Nie tylko naród Polski odnosił się do mitów na temat początkowych lat istnienia społeczeństwa. W ówczesnych latach legendy takie były bardzo powszechne, przykładowo w innych krajach Europy:
– Francja – gallikanizm
– Skandynawia – gotyzm lub nordyzm
– Węgry – scytyzm

##Założenia Sarmatyzmu, czyli w jakie wartości wierzyła szlachta polska.
Ideologia ta propagowała hegemonię szlachty nad pozostałymi warstwami społeczeństwa polskiego. Szlachcice uznawali się za grupę etnicznie i narodowo odmienną niż chłopi i mieszczaństwo oraz uznając siebie za jedynych, godnych obywateli, którzy mają prawo do kształtowania narodowości polskiej. Nie dostrzegali oni jednak problemów gospodarczych obecnych w Rzeczpospolitej Obojga Narodów.

Sarmatyzm głosił wolność rodu szlacheckiego od obowiązków wobec państwa, przywiązanie do wartości życia wiejskiego oraz partykularyzm światopoglądowy. Ponadto odegrał on istotną rolę w kształtowaniu obyczajowości i umysłowości polskiej szlachty nakłaniając do zgłębiania wiedzy historycznej, tradycji oraz szukania swego miejsca wśród narodów. Ten początkowo dający możliwość rozwoju nurt w epoce baroku przekształcił się w synonim zacofania.

##Wiadomości ogólne – geneza określenia „sarmatyzm”.
Już w X wieku francuski kronikarz Flodoard określał Słowian mianem Sarmatów. Pierwsze wzmianki o pochodzeniu szlachty polskiej od starożytnego ludu pochodzą z kronik Wincentego Kadłubka. Kulturę Sarmatów rozpowszechnił w Polsce Alessandro Guagnini za pośrednictwem książki „Sarmatiae Europeae descriptio” wydanej w 1578 roku w Krakowie. Opisywała ona tezę, iż nie ma możliwości, aby udowodnić źródła łacińskich opisów krajów Europy Wschodniej, jej historii, geografii, religii i tradycji.

Sarmatyzm łączył w sobie tradycje Zachodu, Wschodu i polskie. Miał duży wpływ na próby tworzenia w XIX wieku polskiego stylu narodowego, jako polska forma malarstwa sarmackiego. Kultura sarmacka, która kształtowała się w okresie baroku, upadła w czasie rządów Sasów, kiedy to zostało wydane dzieło Andrzeja Maksymiliana Fredry. Bronił on kultury sarmackiej postulując kultywowanie sarmackich obyczajów oraz odcięcie się od nowości płynących z Europy Zachodniej.

Za rządów Stanisława Augusta Poniatowskiego postawa sarmatyzmu zaczęła być kojarzona z ciągle pijanym, ograniczonym umysłowo szlachcicem, blokującym wszelkie reformy, bo zagrażały one jego prywatnym interesom. Nie zwracali oni uwagi na dobro państwa. Postawa taka stało się podstawą krytyki dla szukających powodów upadku państwa.

Sarmaci wierzyli w szczególną rolę Polski, która miała charakteryzować się złotą wolnością, w zestawieniu z otaczającymi Polskę państwami absolutystycznymi. Nierozłączną częścią sarmatyzmu były: praworządność, tolerancja religijna, samorządność i wybieralność urzędników. Ustrój Rzeczypospolitej uważano za najlepszy w obrębie całego świata, a polski Sejm obwieszczano najstarszym. Porównywano go do ustroju republikańskiego Rzymu. Podstawą działalności Rzeczypospolitej były prawa kardynalne (Artykuły henrykowskie oraz pacta conventa, później również liberum veto). Każdą próbę naruszenia tych podstawowych praw traktowano jako najwyższą zbrodnię i podejmowano działania w celu odwołania króla, który sprzeciwił się szlacheckim obwieszczeniom.

Sarmatyzm wymagał od szlachty podtrzymania tradycji i udziału w walkach o ojczyznę. Istotnym elementem stroju była szabla. Szlachta trenowała walkę poprzez rzemiosło wojenne i polowanie. Najwcześniej od sarmackiego stylu myślenia odeszła magnateria. Krytykowała ona ustrój Rzeczypospolitej i wyróżniała się dużą aktywnością pod względem pisarstwa historyczno-politycznego.

##Religia i wiara w Polsce w okresie baroku.
Rzeczpospolita, w porównaniu do pozostałych krajów Europy, szczyciła się tolerancją religijną. W celu równouprawnienia w zakresie wyznawanej religii podpisana została w 1570 roku zgoda sandomierska podpisana między przedstawicielami protestanckimi. Doprowadziło to do dalszej liberalizacji prawa i przyznania całkowitej swobody wyznawanej religii w Polsce. Wolność wyznaniową zagwarantował obywatelom Rzeczypospolitej Akt Konfederacji Warszawskiej (28 stycznia 1573 roku). Jest to początek gwarantowanej prawnie tolerancji religijnej w Polsce, co skłoniło wielu prześladowanych w innych krajach do masowej emigracji do Polski. Sytuacja zmieniła się po potopie szwedzkim, kiedy to zaczęto obawiać się wszystkiego, co obce, co wiązało się poparciem protestantów dla Szwedów w trakcie najazdu. Ponownie wzrosła rola katolicyzmu, a w 1733 odebrano różnowiercom prawo sprawowania urzędów.

##Szlacheckie nazwiska. Zwyczaje i obrzędy szlachty polskiej.
Szlachta polska używała w swych nazwiskach końcówki -ski. Była ona tak samo charakterystycznym wyznacznikiem pozycji w społeczności jak w innych krajach zwroty tytularne, na przykład w Niemczech von lub we Francji de. Polska końcówka była charakterystyczna dla nazwisk pochodzących od miejscowości lub tworzonych od majątków ich właścicieli. Pierwsze nazwiska