Stanisław Leszczyński

Stanisław Leszczyński

Stanisław Bogusław Leszczyński urodził się 20 października 1677 roku we Lwowie. Był synem podskarbiego wielkiego koronnego Rafała Leszczyńskiego i Anny z rodziny Jabłonowskich. Uczył się w domu z pomocą sprowadzanych z zagranicy nauczycieli. Następnie uczęszczał do protestanckiego gimnazjum w Lesznie. Znał język francuski, niemiecki, włoski oraz łacinę. W latach 1695-96 odbył podróż po Europie odwiedzając dwory: cesarski w Wiedniu, królewski w Wersalu czy nawet papieski. Wrócił do kraju na wieść o śmierci króla Jana III Sobieskiego. Z delegacją z Wielkopolski składał kondolencje królowej Marysieńce Sobieskiej.
Za życia ojca pozostawał w jego cieniu. W 1696 roku objął starostwo niegrodowe odolanowskie z woli ojca. Na sejmie elekcyjnym w 1697 roku tak jak nakazał ojciec poparł kandydaturę zmarłego króla, Jakuba Sobieskiego. Ostatecznie poparł jednak Augusta II Mocnego za co z wdzięczności dostał stanowisko podczaszego wielkiego koronnego. W roku 1698 ożenił się z Katarzyną Opalińską, uzyskując spory posag. W 1699 roku został wojewodą poznańskim.
Na początku XVIII wieku losy Polski były bardzo skomplikowane. Toczyła się wojna północna pustosząc kraj i siejąc niezadowolenie wśród szlachty. W 1703 roku zawiązała ona koalicję antykrólewską a na styczeń 1704 roku prymas Michał Radziejowski zwołał zjazd szlachty do Warszawy. W połowie lutego zawiązano na nim konfederację generalną i ogłoszono detronizację Augusta II oraz bezkrólewie. Rozpoczęły się wyborcze zmagania.
Karol XII, król Szwedzki, chciał mieć wpływ na to, kto obejmie polski tron. Wskazał początkowo Jakuba Sobieskiego. Zanim zdążył on jednak zaangażować się w rozgrywkę o tron, został aresztowany i uwięziony przez Saksończyków. Szwecki król szybko wskazał nowego kandydata, którym został 28-letni Stanisław Leszczyński. Leszczyński zdobył przychylność szwedzkiego monarchy w bezpośrednich kontaktach w trakcie rokowań w Lidzbarku Warmińskim oraz w prowadzonej z nim korespondencji. Wskazanie przez Karola młodego wojewody poznańskiego do tronu Polski nie było więc jakimś wielkim zaskoczeniem, ale rozbiło jedność konfederatów. Nie poparł tej kandydatury ani hetman Lubomirski, ani prymas Radziejowski. Leszczyński przejął się tym rozłamem obiecał więc, że koronę przyjmie jedynie jako depozyt o odda ją Jakubowi Sobieskiemu, kiedy ten wyjdzie z więzienia.
12 lipca 1704 roku przy asyście szwedzkich żołnierzy i nielicznym gronie szlachty, niejednomyślną decyzją wybrano Stanisława Leszczyńskiego na króla Polski. Prymas Radziejowski zbojkotował te pseudowybory i nominację Stanisława ogłosił w jego zastępstwie biskup poznański Mikołaj Święcicki. Pierwszy raz w dziejach zdarzyło się, że to de facto obcy monarcha osadził na polskim tronie swojego kandydata. 4 października odbyła się koronacja Stanisława Leszczyńskiego, a następnie rękami żołnierzy szwedzkich wymuszano na polskim społeczeństwie posłuszeństwo nowemu królowi. Polska stała się wasalem Szwecji.
Koronacja Stanisława i Katarzyny odbyła się nie w katedrze na Wawelu jak wszystkie dotychczas a w kolegiacie św. Jana w Warszawie. Nie dokonał jej także prymas, ale arcybiskup ze Lwowa Konstanty Zieliński, łamiąc w ten sposób zakaz Stolicy Apostolskiej. Nie użyto także tradycyjnych insygniów koronacyjnych, gdyż zagarnęli je przeciwnicy Stanisława Leszczyńskiego. Nowe insygnia wraz z karocą ufundował Karol XII.
Leszczyński liczył, iż z pomocą szwedzkich wojsk uda mu się scentralizować władzę w kraju. Szwedom nie udało się spacyfikować Rzeczypospolitej rozpętali jednak w kraju chaos wojny domowej. Siali spustoszenie grabiąc ludność i pobierając kontrybucje. Aby bronić integralności państwa jeszcze przed koronacją zawiązała się w Sandomierzu konfederacja generalna pod wodzą Stanisława Denhoffa. Jej członkowie opowiedzieli się po stronie Augusta II i zyskali dzięki temu wsparcie cara Rosji Piotra I. Wsparcie to nie było jednak na tyle mocne, żeby powstrzymać wojska szwedzkie. W październiku 1706 roku August II ostatecznie zrezygnował z tronu polskiego.
Leszczyński u boku Karola rozpoczął zabiegi dyplomatyczne na dworach europejskich i w państwach muzułmańskich o uznanie jego królewskiej godności. Nie odniósł jednak wielkich sukcesów. Udało mu się pozyskać jedynie przychylność hetmana kozackiego Mazepy, który przystał na współprace w zamian za utrzymanie autonomii Kozaków, którą chciał zlikwidować car Rosji Piotr I. W 1707 roku Leszczyński wrócił do kraju, konfederaci zmęczeni opieką carską zaproponowali królowi rozejm. Ten jednak, kierując się jedynie lojalnością wobec Karola XII odmówił pojednania z sandomierzanami. Gdy król szwedzki wyruszył na wielką wyprawę na Moskwę, Leszczyńskiemu nakazał zostać i rozprawić się z konfederacją, której wojska odnosiły coraz większe sukcesu. Sandomierzanie dalej proponowali królowi porozumienie, ten nie potrafił się jednak zdecydować. W międzyczasie ruszył ze swoim wojskiem na pomoc Karolowi XII, jednak nie zdążył i wojska szwedzkie zostały rozgromione przez Rosjan pod Połtawą 18 lipca 1709 roku. Król szwedzki wraz z hetmanem Mazepą schronili się w Turcji.
August II Mocny wykorzystując ten moment ogłosił swoją abdykację za nieważną i wrócił do kraju. Od wschodu wkroczyli Rosjanie z carem Piotrem I i wyparli wojska szwedzkie. Wraz z nimi emigrował Stanisław Leszczyński ze swoimi poplecznikami. Schronili się w Szczecinie. Teraz to Piotr I czuł się panem Rzeczpospolitej. Mianował najwyższych urzędników i narzucał swoje decyzje Augustowi II.
Oddziały Stefana podejmowały co jakiś czas partyzanckie akcje w celu odzyskania przez niego korony, na niewiele się one jednak zdały. Pod koniec 1712 roku w Rybniku Stanisław Leszczyński zawarł ugodę z r