Sumerowie

Lud Sumerów to pierwsza znana ukształtowania cywilizacja ludzkości. Sumerowie zamieszkiwali ziemię południowej Mezopotamii już około drugiej połowy czwartego tysiąclecia p.n.e. Stworzyli prężnie rozwijającą się kulturę i pozostawili po sobie i wiele wytworów, do dziś odszukiwanych i analizowanych przez archeologów. Ich historia jest trudna do odtworzenia i pozostawia wiele pytań bez odpowiedzi, co sprawia, że Sumerowie stają się jeszcze bardziej fascynujący.

Właściwie nie wiadomo, skąd dokładnie Sumerowie przybyli i czym zajmowali się przed dotarciem do Dolnej Mezopotamii. Sami siebie opisywali jako „przybyłych ze wschodu”. Badacze wysnuwają różne teorie, wiążąc Sumerów z ludami Tybetu, północnej Afryki czy Indii, nie ma wśród nich jednak zgodności. Próbowano także badać ubiór ludu i zauważono podobieństwa stosowanych na nich liściastych wzorów z takimi, jakie były popularne w ówczesnej Indonezji i Polinezji. Natomiast sumeryjski sposób tworzenia narzędzi i broni przypominał taki, jaki dominował w Himalajach. Dzięki badaniu języka wysunięto hipotezę, że lud ten pochodził z gór, ponieważ słowo „góra” i słowo „kraj” były do siebie podobne.

Historycy przypuszczają, że jako ludność napływowa Sumerowie zdominowali autochtonów. Nie wyparli ich jednak, lecz zasymilowali, dzięki czemu państwo mogło szybko rozwinąć się w potęgę i nie było niszczone przez wieloletnie konflikty i wojny. Na terenie Mezopotamii, w dorzeczu Tygrysu i Eufratu panowały dogodne warunki do osiedlenia się na stałe – żyzna gleba, dostęp do wody oraz sprzyjający klimat sprawił, że szybko doszło do rozkwitu cywilizacji. Poprzednio zamieszkujące tam społeczności wykazywały spory poziom zorganizowania, a Sumerowie kontynuowali ich dzieło, przejęli to, co zastali i rozpoczęli modernizację.

Cywilizacja nie stworzyła jednego dużego i potężnego państwa, lecz niezależne od siebie miasta-państwa, które były ufortyfikowane i otoczone murami. W skład takiego miasta-państwa wchodził sam ośrodek miejski oraz tereny położone w jego okolicy, pozostające pod jego kontrolą. Między poszczególnymi miastami-państwami dochodziło do konfliktów, przede wszystkim wynikających z dążenia do zdobycia surowców naturalnych. Zawierano również sojusze i pokoje.
Miasta Sumerów, takie jak Ur, Uruk, Nippur, Lagasz, Kisz i Eridu miały ogromne powierzchnie. Osady w czasach świetności liczyły po kilkadziesiąt tysięcy ludzi i szybko się rozwijały. Wznoszone w ich ramach imponujące budynki wskazywały na zaawansowane technologie budownicze.

Świątynie, nazywane zikkuratami, były zbudowane z charakterystycznych pięter, tarasów, na które prowadziły schody. Powstawały najczęściej z suszonej cegły glinianej, która nie jest zbyt trwałym materiałem, w związku z czym większość zabudowy szybko niszczała. Na szczycie zikkuratów znajdowały się świątynie, w których składano bogom ofiary. Były one położone wysoko, co świadczyło o tym, że Sumerowie uważali, że bogowie mieszkają u szczytów gór, blisko nieba.
Zikkuraty stanowiły miejsca kultu religijnego, ale także wymiany kulturalnej – odbywał się tam handel. Świątynie były także spichlerzami, w których przechowywano zboże w razie wystąpienia trudnych czasów, takich jak susza czy powódź. W zikkuratach wydawano mieszkańcom żywność.

Społeczeństwo było zhierarchizowane. Wysoką pozycję mieli kapłani, którzy jako łącznicy ludu z bogami mieli w społeczeństwie należny szacunek i władzę. Organizowali kult religijny i gromadzili pokaźne majątki świątynne (mieli wiele pól uprawnych czy zakładów rzemieślniczych), często zajmowali się także handlem. Z początku to właśnie kapłani rządzili miastami-państwami, później jednak funkcję tę przejął król, który był jednocześnie odpowiedzialny za armię i sprawował funkcję najwyższego kapłana. W rękach rządzącego znajdowała się cała władza wojskowa i polityczna, a jego działania nie były przez nikogo ograniczane i kontrolowane. Władca sprawował także sądy i nadzór nad administracją danych terenów. Jego siła zależała głównie od tego, jak sprawne było wojsko, którym dysponował.

Władców grzebano wraz z cennymi przedmiotami w pięknych grobowcach. W jednym z takich grobowców znaleziono najbardziej rozpoznawalny obecnie przedmiot, będący dziełem Sumerów – sztandar z Ur. To płyta wykonana z drewna i pokryta z obu stron mozaikami, które przedstawiają historię wojny oraz świętowania po odniesionym zwycięstwie.

Sumerowie znani są z tego, że posługiwali się zaawansowanym na tamte czasy pismem. Powstało ono pierwotnie po to, aby spisywać nadwyżki żywności i żywy inwentarz. Z początku były to piktogramy, stopniowo jednak wprowadzono uproszczony zapis i wykształcono pismo klinowe. Zaczęto również spisywać literaturę i poezję. Nastąpiło zatem przejście od wykorzystywania pisma jedynie do celów praktycznych, administracyjnych, do tworzenia dzieł literackich. Do zabytków literatury sumeryjskiej należy „Epos o Gilgameszu”, w którym znajduje się opis potopu, który uważany jest za prototyp potopu opisanego później w Biblii.
Umiejętność czytania i pisania nie by