Wódz Zulusów

"; vu. W początkowym okresie swych rządów, Dingane dbał o to, żeby stosunki z Europejczykami były bardzo dobre. Pięter Retief, przywódca Burów, otrzymał propozycję otrzymania wielkiej ilości ziem od Dingane. Następca Zulusa Czaki potrzebował Burów, żeby pomogli mu odzyskać ukradzione bydło, kiedy to się już stało, nie wykazał się lojalnością, zamiast tego wydał im wojnę. Burowie, którzy nie mogli się pogodzić z tym w jaki sposób zostali potraktowani, wydali wojnę Zulusom. Przełomowym momentem była bitwa nad Krwawą Rzeką, gdzie Zulusi ponieśli bolesną porażkę, która przyczyniła się do ich rychłego upadku. Korzystając z sytuacji, że Dingane został pobity, sięgnąć po władzę postanowił teraz Mpande, który zawarł sojusz z Burami. Dingane musiał salwować się ucieczką, uciekł więc do Suazi/Eswatini, gdzie poniósł śmierć. Mpande był synem Senzangakhona, w początkowym etapie panowania Zulusa Czaki należał do jego sprzymierzeńców. Mpande z racji, że potrafił układać się politycznie, sprawował władzę przez najdłuższy okres ze wszystkich zuluskich królów. W bitwie pod Magongo, Mpande wraz z Burami zdecydowanie pokonał Dingane. Mpande postanowił odstąpić Burom wszystkie ziemie, które znajdowały się na południe od rzeki Tugela. Mbulazi i Cetshwayo, którzy byli synami władcy pod koniec jego rządów stoczyli krwawy bój o to, kto ostatecznie sięgnie po władzę. Cetshwayo wygrał tę rywalizację, był to ostatni przywódca niepodległych Zulusów. Ojciec Dinuzulu oraz bratanek Czaki u steru rządów był w latach 1872- 1879. Można o nim powiedzieć, że był świetnym, mężnym, odważnym władcą, który doskonale sobie radził. Król ten potrafił przez długi czas opierać się skutecznie Transwalczykom oraz Brytyjczykom. W 1877 r. Brytyjczycy przejęli Transwal, podjęli też starania, by opanować plemię Zulusów. Skuteczny odpór przeciwko Brytyjczykom, pomimo początkowych sukcesów, był tak naprawdę niemożliwy. Cetshwayo został wysłany do Kapsztadu, natomiast jego państwo rozbito teraz na trzynaście niezależnych wodzostw. Cetshwayo potrafił przekonać Brytyjczyków, że jest im przychylny, co spowodowało, że w 1883 r. został przywrócony na tron. Arbitralna decyzja liberałów zasiadających w Westminsterze nie spodobała się Brytyjczykom z południa Afryki co doprowadziło do krwawej wojny domowej. Cetshwayo, przeciwko któremu walczyli również niezależni wodzowie zuluscy, został pokonany i zmuszony do ucieczki do Natalu. Właśnie tam Cetshwayo poniósł śmierć, której przyczyną był zawał serca. Śmierć Cetshwayo nastąpiła 8 lutego 1884 r.