Wojna Trzynastoletnia
Zamień czytanie na oglądanie!
i ucz się szybciej!
PRZYCZYNY KONFLIKTU1) Konflikt polsko-krzyżacki o PomorzeW XIII wieku zakon krzyżacki, rozbudowując swoje posiadłości w Prusach, opanował prawy dolny brzeg Wisły, zakładając tam nowe miasta, takie jak Toruń, Elbląg, Królewiec i Chełmno. Dodatkowo zajął Gdańsk, tym samym zmuszając polskie statki do płacenia cła. Ogłosił Malbork swoją stolicą.Te działania wywołały 5-letnią wojnę krzyżacko-polską, która rozpoczęła się w 1327 roku. Zakończyła się ona podpisaniem w 1343 roku pokoju w Kaliszu, na mocy którego Polska uznała rozłączenie z Pomorzem. Zakon z kolei uznał Kazimierza Wielkiego za króla polskiego, a jego następców za fundatorów tychże ziem. Pozwalało to Królestwu mieć roszczenia terytorialne wobec pozostałych ziem. W 1366 roku obie strony potwierdziły, że nie są zainteresowane konfliktem zbrojnym. Polska była zbyt słaba, a zakon chciał opanować Pomorze i ponownie połączyć swoje posiadłości w Prusach i Inflantach. W tym samym czasie intensywnie rozwijał się Gdańsk, który wkrótce stał się największym portem na ziemiach zakonnych.2) Unia polsko-litewskaPo zawarciu ślubu przez Władysława Jagiełłę i Jadwigę Polska i Litwa zostały połączone unią personalną. Dokonano też chrztu pogańskiej Litwy, a więc teoretycznie Krzyżacy nie mieli prawa już napadać na ten kraj. Wzmocnione państwa zaczęły dążyć do odzyskania Pomorza Gdańskiego i Żmudzi. Dodatkowo zakon musiał zwrócić Danii wyspę Gotlandię, aby w razie ewentualnego konfliktu nie walczyć na dwa fronty.3) Kryzys państwa po poprzedniej wojnieNa początku XV wieku siły zakonne poniosły druzgocącą klęskę w bitwach pod Grunwaldem i Koronowem. Zginęła w nich większość wysokich dostojników Zakonu. Dodatkowo utrata Żmudzi ponownie rozdzieliła państwo na dwie posiadłości – w Prusach i na Inflantach.4) Opozycja na ziemiach zakonnychPierwszym ruchem opozycyjnym było Towarzystwo Jaszczurcze (Związek Jaszczurczy), mające na celu chronienie członków przed uciskiem ze strony zakonu, nie licząc wielkiego mistrza. Rzekomo tajnym celem organizacji miało być oderwanie ziemi chełmińskiej i oddanie jej Polsce. Została ona rozbita po 1410 roku, lecz musiano użyć do tego najemników, których usługi coraz bardziej drożały. Dodatkowo po wojnie z Polską zostały spustoszone ziemie zakonu. Chcąc uzyskać zasoby, rycerze zakonni zaczęli jeszcze bardziej uciskać miasta i szlachtę, co skutkowało z kolei spowolnieniem rozwoju handlu. Miejscowa ludność odnosiła się do Krzyżaków z coraz większą niechęcią.Dodatkowo zakon nakładał duże cła na płynące przez Wisłę okręty polskie i mazowieckie. Handel dla mieszczan i drobniejszej szlachty stawał się więc coraz mniej korzystny.Reagując na politykę Malborka, szlachta pruska założyła Związek Pruski. Była to organizacja propolska, mająca na celu przyłączenie ziem zakonnych do Królestwa. Możnych skłaniały do tego niższe podatki i łagodniejsza polityka królewska.Krzyżakom (jak łatwo można się domyślić) ten Związek się nie spodobał. Zaczęli dążyć do rozbicia go, zwłaszcza po objęciu urzędu wielkiego mistrza przez Ludwiga von Erlichshausena. Wniesiono skargę na organizację do papieża. Ostatecznie w 1453 roku wydano nakaz rozwiązania Związku pod groźbą represji. Oburzeni tym związkowcy rozpoczęli zbrojenia i zwrócili się o pomoc do króla Kazimierza Jagiellończyka.5) Powstanie w Prusacha) Wybuch powstania i walki w pierwszych dniachZdania po stronie polskiej były podzielone. Z jednej strony większość osób piastujących wysokie stanowiska była skłonna poprzeć powstanie. Jednakże kardynał Zbigniew Oleśnicki był przeciwny wojnie, gdyż nie chciał dopuścić do porozumienia między królem i szlachtą średnią. Król nie zdążył się ostatecznie opowiedzieć po żadnej ze stron, gdy 3 lutego 1454 roku wybuchło powstanie.Rozpoczęto od uwięzienia w Chełmży dostojników zakonnych, zmierzających na spotkanie z przywództwem Związku. Jeszcze tego samego dnia rozpoczęto ataki na zamek krzyżacki w Toruniu. Ten, ostrzeliwany przez artylerię i odcięty od zaopatrzenia, poddał się po trzech dniach. 5 lutego mieszkańcy Gdańska zajęli Wielki Młyn, zdobywając artylerię. Do Krakowa przyjechał podskarbi zakonny z zamiarem przekupienia dowódców Związku. Nie udało mu się to jednak i ostatecznie wyjechał do Saksonii, werbując za te pieniądze najemników.8 lutego upadły zamki w Grudziądzu, Gniewie, Starogrodzie i zamek Bierzgłowski. Szlachta toruńska opanowała twierdzę w Papowie Biskupim. Dzięki temu mogła wesprzeć oblężenia zamków w Radzyniu, Świeciu i Golubiu. Atakowana twierdza w Brodnicy poddała się wojewodzie inowrocławskiemu.Zamek w Gdańsku poddał się bez walki 11 lutego. Tamtejsza szlachta i mieszczaństwo mogli więc udzielić wsparcia powstańcom oblegającym okoliczne twierdze. 13 lutego wygnano Krzyżaków z Bytowa. Powstańcy wkroczyli do Tczewa i Kościerzyny. Następnie uderzono na Czarne, Debrzno, Hel, Puck, Lębork i Łebę.Załoga zamku w Elblągu poddała się dopiero 12 lutego, razem z Pasłękiem. Po ośmiu dniach powstania Związek podporządkował sobie siedemnaście najważniejszych zamków na Powiślu. W Gdańsku, Toruniu i Elblągu zniszczono twierdze, aby uniemożliwić powstanie niezależnej od rady miasta władzy.Walki na Pomorzu zakończono poprzez zdobycie Człuchowa 26 lutego i zwycięstwo nad Krzyżakami w bitwie pod Chojnicami.b) Walki o Żuławy WiślaneŻuławy Wiślane były najbardziej żyzną ziemią krzyżacką. Stanowiły jakby spichlerz całego Zakonu. Powstańcy opanowali Nowy Staw, Pasłęk, Dzierzgoń i Miłomłyn, przejmując kontrolę nad większością ich obszaru. Następnie upadły twierdze w: Braniewie, Lidzbarku Welskim, Ostródzie, Królewcu, Labiawie, Regnecie, Krzyżborku, Sęgopolu i Barcianach. Komturzy zamków przebywali na naradzie w Malborku, a większość rycerzy z zajętych terytoriów uciekła do Niemiec. Ci, którzy wpadli w ręce powstańców, byli zabijani. Poniektórzy Krzyżacy próbowali dostać się do Malborka, a część z nich, nie mogąc się tam przedrzeć, schroniła się w twierdzy w Sztumie.17 lutego rozpoczęto blokadę Malborka. Odcięto dostojników krzyżackich od świata zewnętrznego.Po długich negocjacjach z przedstawicielami powstańców król Kazimierz IV Jagiellończyk wydał akt inkorporacji (przyłączenia do państwa) Prus.23 marca zaciągnięci w Rzeszy najemnicy odbili Chojnice, łącząc się z niedobitkami załóg krzyżackich.SIŁY ANTYKRZYŻACKIE1) Królestwo PolskieSystem militarny ukształtowany za Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego przetrwał bez większych zmian do tych czasów. Podstawą wojsk polskich było pospolite ruszenie właścicieli ziemskich, z których każdy musiał stawić się razem z pachołkami i taborem. Duchowni natomiast nie mieli obowiązku stawienia się w określone miejsce, lecz finansowali wojska. Taki system był jednak powolny, dodatkowo często szlachta żądała nowych przywilejów za cenę wyruszenia do boju. Ciężka kawaleria nie mogło brać udziału w oblężeniach miast bądź obronie szlaków handlowych.Siły zaciężne (w tym artyleria) uzależnione były od stanu skarbu królewskiego. Pod koniec panowania Władysława Jagiełły nie powodziło mu się jednak najlepiej. Sytuacja pogorszyła się jeszcze po przegranej jego następcy w bitwie pod Warną. W pierwszych latach wojny Kazimierz IV Jagiellończyk nie był w stanie zaciągnąć najemników. Dopiero w drugiej jej połowie uchwalono podatki na rzecz działań zbrojnych i umożliwiono wystawienie skutecznej i nowoczesnej armii. Królestwo nie posiadało doświadczonych i zdolnych dowódców wojskowych.2) Związek PruskiPoczątkowe sukcesy odniesiono w dużej mierze dzięki zaskoczeniu. Główne siedziby Związku były dobrze ufortyfikowane.Oblężenia miast i eskortę f
W tej chwili widzisz tylko 50% opracowania
by czytać dalej, podaj adres e-mail!Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!