Zygmunt III Waza
Zygmunt II Waza
Zygmunt III Waza urodził się 20 czerwca 1566 r. w Gripsholmie k. Sztokholmu. Był synem Jana Wazy, księcia finlandzkiego, od 1569 r. króla szwedzkiego, i Katarzyny Jagiellonki, córki Zygmunta I Starego i Bony Sforzy. Małżeństwo jego rodziców zostało zawarte w 1562 roku za sprawą brata Katarzyny – króla Polski i Litwy Zygmunta II Augusta oraz brata Jana – Eryka XIV. Alias polsko-szwedzki miał duże znaczenie polityczne w związku z Inflantami. Po rozwiązaniu zakonu Kawalerów Mieczowych część ziem na Inflantach została bezpośrednio włączona do Polski. Car moskiewski Iwan IV Groźny nie zamierzał jednak biernie przyglądać się tym wydarzeniom. Posiadanie Infalnt dałoby Moskwie okno na świat Zachodu. Królowi Szwecji Erykowi XIV także zależało na zdobyciu tych terenów. Do rywalizacji o Inflanty dołączyła także Dania i Lubeka. Konflikt o Inflanty rozgorzała w 1563 roku przyćmiewając już rok wcześniej ślub Katarzyny Jagiellonki i Jana Wazy. Król Szwecji Eryk XIV nie pojawił się na ślubie, gdyż z powodu Inflant zmienił zdanie w sprawie ożenku brata. Z pomocą Iwana Groźnego próbowali nie dopuścić do połączenia rodu Jagiellonów i Wazów. Jan Waza pozostał nieugięty i mimo wszelkich trudności poślubił swoją wybrankę, za co przyszło mu później zapłacić licznymi problemami.
Eryk osadził młode małżeństwo na wyspie na jeziorze Malarm, ich los był niepewny. Urodziła im się córka Izabela, która wkrótce zmarła. Gdy Zygmunt w 1566 roku przyszedł na świat, do lęku o losy męża Katarzyna musiała dodać drugi – o syna. Dodatkowo o rękę Katarzyny Jagiellonki zaczął zabiegać Iwan IV Groźny, argumentując to niespełnioną obietnicą jej brata Zygmunta Augusta. Szalony król Eryk był skłonny spełnić żądania cara, jednak przez różne zawirowania spowodowane przez jego szalone uczynki do przekazania Katarzyny Iwanowi nigdy nie doszło. Pozostała przy mężu, który w 1569 roku zasiadł na tronie Szwecji.
Tym sposobem królewicz Zygmunt, z krwi Jagiellonów i Wazów, został kandydatem do 2 koron. Z myślą o tym wychowywano go zarówno w katolicyzmie – religii matki, oraz luteranizmie – religii ojca. Zygmunt z pasją grywał w piłkę, parał się złotnictwem, lubił też polowania, mógł rozwijać swoje zainteresowania. Wybrał drogę życia opartą na szacunku do jasno określonych wartości, ugruntowując się w ten sposób w jednym wyznaniu – katolicyzmie. Z tego powodu miał bardzo złe stosunki z ojcem, zagorzałym luteraninem i nie miał szans wdrożyć się w stosunki państwowe. Te doświadczenia musiał zdobywać sam już jako dojrzały mężczyzna.
Gdy zmarł drugi polski król elekcyjny Stefan Batory, dzięki przychylności jego żony Anny Jagiellonki, przeforsowana została kandydatura jej siostrzeńca, Zygmunta na tron Polski. Poparło ją stronnictwo Jana Zamoyskiego i 19 sierpnia 1587 roku przeprowadzono elekcję Zygmunta na króla Polski. Jednak żeby zdobyć koronę musiał wygrać wyścig na Wawel obwołanym królem przez Zborowskich arcyksięciem Maksymilianem Habsburgiem. Gdy pokonał swego kontrkandydata 27 grudnia 1587 roku został koronowany w wawelskiej katedrze na króla Polski jako Zygmunt III Waza. Mimo to arcyksiąże Maksymilian jeszcze przez 10 lat rościł sobie prawo do polskiej korony.
W roku 1592 Zygmunt III Waza poślubił arcyksiężniczkę Anne Habsburżankę. Gdy 6 lat później owdowiał, w 1605 roku pojął za żonę jej siostrę Konstancję.
Gdy w 1592 roku zmarł ojciec Zygmunta Jan, król Szwecji, Zygmunt III Waza udał się do swojego ojczystego kraju i w roku 1594 został koronowany na Króla Szwecji. Ster rządów w Szwecji przekazał jako swemu pełnomocnikowi bratu ojca, Karolowi Sudermańskiemu a sam powrócił do Polski. Stryj okazał się jednak mało lojalny i niezbyt samodzielny. Bardzo szybko zaczął dążyć do zerwania unii personalnej między Polską a Szwecją. Z tego powodu Zygmunt III Waza w 1598 roku zdecydował się zbrojną interwencją przywołać stryja do porządku. Po pierwszych sukcesach poniósł jednak sromotną porażkę i został zmuszony podjąć rokowania, w których warunki dyktował Karol Sudermański. W sierpniu 1599 roku parlament szwedzki zdetronizował Zygmunta Wazę. Zaproponowano mu jedynie, że może przekazać koronę Szwecji swojemu 4-letniemu synowi Władysławowi, pod warunkiem, że zostanie wychowany na luteranina. Zygmunt nie przystał na to rozwiązanie. Rządy szwedzkie zostały w rękach Karola, który w 1604 roku założył koronę szwedzką jako Karol IX. Jeszcze w 1600 roku Karol podbił wiele zamków w Inflantach, w odwecie Zygmunt wcielił do ziem polskich obiecaną wcześniej Estonię. W ten sposób rozpoczął się ciąg wojen między Polską a Szwecją.
Zygmunt III Waza jako król Polski nie był władcą potulnym. Dążył do wzmocnienia pozycji monarchy wobec szlachty, czym narażał się na zarzut dążenia do posiadania władzy absolutnej. W 1605 roku w czasie obrad sejmu, największy ówczesny autorytet Jan Zamoyski, mocno skrytykował króla za sympatie prohabsburskie i stanowisko w kwestii tzw. dymitriady. Szlachta protestancka narzekała na dyskryminację poprzez utrudniony dostęp do urzędów. Rok później doszło do rokoszu szlachty w Sandomierzu. Postulaty szlachty koncentrowały się wokół reformy państwa i rozluźnienia związków z Habsburgami. 24 czerwca 1607 roku, szlachta niezadowolona z postanowień sejmu, wypowiedziała posłuszeństwo królowi. Siły rokoszan zostały rozgromione przez wojska króla pod dowództwem hetmanów Jana Karola Chodkiewicza i Stanisława Żółkiewskiego. Postęp rebelii został w ten sposób zahamowany. Rokosz sandomierski, zwany też rokoszem Zebrzydowskiego, był największym wystąpieniem szlachty przeciwko królowi w dziejach Rzeczypospolitej. Mimo wszystko król darował winę wszystkim rokoszanom a sejm zatwierdził ich amnestię. Król Zygmunt pokazał tym samym, że potrafi wybaczać i iść na ugodę.
Zarówno w sprawach politycznych, jak i kościelnych Zygmunt III Waza często szedł na kompromis. Takim
W tej chwili widzisz tylko 50% opracowania
by czytać dalej, podaj adres e-mail!Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!