3 forma czasownika

3 forma czasownika to angielski imiesłów bierny (past participle): regularne czasowniki przybierają końcówkę -ed, nieregularne mają odrębne kształty; używamy jej z have/has/had w czasach Perfect, z be w stronie biernej oraz jako przymiotnik (a broken window), np. I’ve seen, it was built, well-cooked vegetables

Rozpoznać bezokolicznik czasownika
Sprawdzić w słowniku, czy czasownik jest regularny, czy nieregularny
Utworzyć -ed zgodnie z regułami ortografii lub wybrać formę nieregularną
Połączyć z have/has/had lub be w odpowiedniej konstrukcji
Zweryfikować pisownię, wymowę i ewentualną funkcję przymiotnikową

Reguły -ed i zestaw 20 najczęstszych nieregularnych przyśpieszają opanowanie 3 forma czasownika. Mini-kontrast: learned vs learnt oraz praktyczne rozróżnienie been/gone w angielszczyźnie brytyjskiej.

Czym właściwie jest trzecia forma i gdzie ją spotykasz najczęściej?

Trzecia forma w angielskim to past participle, czyli imiesłów bierny: składnik czasów Perfect, strony biernej i przymiotników pochodzących od czasowników. Dla czasowników regularnych kończy się na -ed (work → worked), a dla nieregularnych bywa nieprzewidywalna (write → written). W polskiej edukacji szkolnej pojawia się od szkoły podstawowej, a na maturze i egzaminie ósmoklasisty jest kluczowa do budowania poprawnych zdań z Present Perfect i Passivem.

Definicja: past participle (trzecia forma) to nieodmienna forma czasownika używana z have/has/had (Perfect), z be (strona bierna) oraz jako przymiotnik (np. broken, tired, cooked).

Jak rozpoznać past participle w praktyce?

Najprościej: jeśli czasownik jest regularny, do tematu dodaj -ed. Jeżeli końcówka wywołuje zmiany w pisowni, zastosuj odpowiednie reguły. Dla nieregularnych formy trzeba znać lub sprawdzić w tabeli. Rozpoznasz je też w roli przymiotników: a closed door, a written report.

Reguła tworzenia -ed	Przykład
Końcowe -e → dodaj -d	live → lived
Spółgłoska + -y → zamień y na i, dodaj -ed	study → studied
Wzorzec CVC (krótka samogłoska) → podwój końcową spółgłoskę + -ed	stop → stopped; plan → planned
Akcent nie na ostatnią sylabę → zwykle bez podwojenia	visit → visited; open → opened
Ang. brytyjski vs amerykański (niektóre podwojenia)	travel → travelled (BrE) / traveled (AmE)

Przykłady w zdaniu: They have finished; The cake was baked; freshly ground coffee; a well-written essay.

Kiedy używać trzeciej formy, aby brzmieć naturalnie?

Jak działają czasy Perfect i co z nimi komunikuje 3. forma?

Perfecty łączą skutek z doświadczeniem lub momentem wcześniejszym. Konstrukcja to have + past participle (właśnie trzecia forma).

Present Perfect: have/has + V3 → doświadczenie lub skutek teraz: She has finished the report
Present Perfect Continuous: have/has been + V-ing → nacisk na czas trwania; been jest V3 od be: He has been studying for hours
Past Perfect: had + V3 → „przed przeszłością”: They had left before we arrived
Future Perfect: will have + V3 → skutek „przed przyszłością”: By 8 p.m. we will have eaten
Modal Perfect: modal + have + V3 (must/should/might) → wnioski lub ocena przeszłości: You should have called

🧠 Zapamiętaj: W Perfect Continuous zawsze pojawia się been (V3) + czasownik z -ing: has been working, had been waiting. To właśnie been jest trzecia forma be.

Strona bierna bez tajemnic: jak zbudować poprawnie Passiva?

Strona bierna (be + V3) przenosi uwagę z wykonawcy na skutek/działanie. Czas gramatyczny wyraża forma be, a znaczenie leksykalne — trzecia forma głównego czasownika.

Czas	Aktywne	Bierne
Present Simple	They make cars	Cars are made
Past Simple	They built a bridge	A bridge was built
Present Perfect	They have announced results	Results have been announced
Future with will	They will publish data	Data will be published
Modal	They must complete the task	The task must be completed

Ważna uwaga: W biernej stronie czasowniki nieprzechodnie zwykle nie pasują (brak dopełnienia), np. „arrive” → brak sensownego „is arrived” w tym znaczeniu; zamiast tego stosuj konstrukcje osobne (The guests have arrived).

Najczęstsze nieregularne: co musisz mieć w małym palcu?

Które 3. formy nieregularne pojawiają się najczęściej na egzaminach?

Na maturze i w praktycznej komunikacji regularnie przewijają się poniższe pary. Zapamiętuj je w trójkach: bezokolicznik – Past Simple – Past Participle.

Bezokolicznik	Past Simple	Past Participle (V3)
be	was/were	been
begin	began	begun
break	broke	broken
bring	brought	brought
build	built	built
do	did	done
eat	ate	eaten
go	went	gone
have	had	had
see	saw	seen
take	took	taken
write	wrote	written
give	gave	given
find	found	found
tell	told	told

💡 Ciekawostka: W wielu czasownikach istnieją dwie akceptowalne trzecie formy — częściej brytyjska vs amerykańska: burned/burnt, learned/learnt, dreamed/dreamt. W mowie akademickiej i urzędowej zwykle preferuje się -ed (burned, learned).

Użycia przymiotnikowe: czy „-ed” zawsze znaczy to samo?

Jak odróżnić trzecią formę jako przymiotnik od formy czasownikowej?

Ta sama forma -ed może pełnić dwie role. Jako czasownik tworzy Perfect lub Passiv: has closed, was closed. Jako przymiotnik opisuje cechę: a closed door (zamknięte drzwi – wynik czynności), a tired student (zmęczony uczeń). Kontekst składniowy mówi, z czym mamy do czynienia: po be + V3 bez dopełnienia to zwykle bierna, przed rzeczownikiem lub po czasownikach łącznikowych (be, seem) – przymiotnik.

Kontrasty:

The shop was closed at 8 p.m. (strona bierna, wynik zamykania)
a closed shop (przymiotnik, cecha obiektu)
He has tired me (czasownik); I feel tired (przymiotnik)

Najczęstsze błędy i szybkie korekty

Jak nie mylić Past Simple z trzecią formą w Perfect?

W Present Perfect czasownik główny musi być w V3, a nie w formie Past Simple. Błąd: I have went → Poprawnie: I have gone. Podobnie: She has did → She has done. Zwracaj uwagę na „have/has/had” + V3 bez wyjątków.

Kiedy użyć been, a kiedy gone?

Been oznacza „bywać/odwiedzić i wrócić”: I have been to London (doświadczenie). Gone to znaczy „udać się i (często) nadal być w drodze/na miejscu”: She has gone to London (nie ma jej tu). Obie formy są V3, ale niosą inne informacje pragmatyczne.

Co z modalami i przeszłą oceną zdarzeń?

Po modalach w ocenie przeszłości użyj have + V3: must have left (na pewno wyszedł), might have forgotten (mógł zapomnieć), should have called (powinien był zadzwonić). Konstrukcje typu „must did” są niepoprawne.

Jak poprawnie dodać -ed: podwojenia i wyjątki?

Podwojenie spółgłoski dotyczy krótkich, jednosylabowych rdzeni z akcentem na końcu (stop → stopped). Dłuższe słowa z akcentem na pierwszą sylabę nie podwajają (open → opened). W BrE częściej podwaja się -l (travel → travelled), w AmE częściej pojedyncze -l (traveled).

Ważna uwaga: Czasowniki zakończone na -c w brytyjskim piśmie przed -ed dodają -k (panic → panicked). Wymowa -ed bywa /ɪd/ (wanted), /d/ (played) lub /t/ (washed) — to ważne przy egzaminach ustnych.

Strategie nauki, które naprawdę działają

Jak uczyć się trzeciej formy bez „wkuwania na sucho”?

Grupuj czasowniki semantycznie (ruch: go, come, leave; tworzenie: make, build, write), ucz się w zdaniach (chunks), dodawaj obraz i kontekst. Regularnie powtarzaj etykiety V1–V2–V3, nagrywaj siebie i weryfikuj wymowę końcówek -ed. Dla matury przygotuj pakiet 50–80 najczęstszych czasowników użytych w zdaniach egzaminacyjnych.

Jak wpleść V3 w mówienie na co dzień?

Wprowadzaj „kotwice” w dialogu: I’ve just finished, I’ve never tried it, It’s already been done. Dzięki nim naturalnie utrwalisz Perfect i Passiv, a trzecia forma przestanie brzmieć sztucznie.

Najczęściej zadawane pytania

Czy trzecia forma to to samo co 3. osoba liczby pojedynczej (he/she/it)?

Nie. 3. osoba to odmiana orzeczenia w Present Simple (he writes), a trzecia forma to past participle (written). Te kategorie nie mają ze sobą nic wspólnego poza nazwą „trzecia”.

Czy trzecia forma występuje tylko w Present Perfect?

Nie. Past participle pojawia się we wszystkich Perfectach (past, present, future), w stronie biernej oraz w konstrukcjach modal perfect (must/should/might have done), a także jako przymiotnik (broken glass).

Czy zawsze mogę dodać -ed, żeby utworzyć V3?

Tylko dla czasowników regularnych. Dla nieregularnych musisz znać osobne formy (np. take → taken). W razie wątpliwości sprawdź w słowniku z tabelą czasowników.

Present Perfect w brytyjskim i amerykańskim — czy są różnice użycia?

W AmE częściej używa się Past Simple z określeniami czasu „just/already/yet” niż w BrE (I just ate vs I’ve just eaten), ale zasada formy V3 w Perfect pozostaje niezmienna.

Mity i fakty o trzeciej formie

MIT:

Tylko nieregularne czasowniki mają trzecią formę.

FAKT:

Każdy czasownik ma V3. Dla regularnych to -ed (work → worked), dla nieregularnych osobna forma (see → seen).

MIT:

Trzecia forma to po prostu Past Simple „z -ed”.

FAKT:

Regularne Past Simple i V3 często wyglądają identycznie (worked), ale pełnią inne role: Past Simple to czas przeszły orzeczenia, a V3 jest składnikiem Perfectu i Passiva lub przymiotnikiem.

Słowniczek pojęć

Past participle (V3)

Trzecia forma czasownika używana w Perfect, w stronie biernej i jako przymiotnik (np. taken, written, cooked).

Czasowniki regularne

Tworzą V3 przez dodanie -ed z uwzględnieniem reguł pisowni (studied, stopped).

Czasowniki nieregularne

Mają osobne formy V2 i V3 wymagające zapamiętania (go–went–gone).

Strona bierna (Passive)

Konstrukcja be + V3 (was built, is made), w której wykonawca może być pominięty.

Perfect

Grupa czasów łącząca momenty w czasie: have/has/had + V3 (has finished, had seen).

Szybka ściąga do plecaka: najważniejsze punkty

Trzecia forma (V3) to past participle: regularne -ed, nieregularne osobne kształty
Perfect = have/has/had + V3; Passiv = be + V3
Been to ↔ gone to: „był i wrócił” vs „poszedł i nie ma go”
Końcówka -ed: /ɪd/, /d/ lub /t/; podwajanie spółgłoski w CVC
Regularne V2 i V3 wyglądają tak samo (worked), ale funkcje różnią się
Po modalach w przeszłości: modal + have + V3 (should have done)
W BrE częściej learnt, burnt; w AmE learned, burned

Pytania do przemyślenia:

Które trzy nieregularne V3 sprawiają Ci najwięcej kłopotu i jak wpleciesz je w swoje codzienne zdania?
W jakich sytuacjach mówienia Passiv ułatwi Ci przekaz, a kiedy lepiej pozostać przy stronie czynnej?
Jaką własną metodę powtórkową wdrożysz, żeby utrwalić wymowę -ed w trzech wariantach?

Sprawdź również: