Defining relative clauses
Defining relative clauses to podrzędne zdania przydawkowe, które identyfikują rzeczownik tak, by słuchacz wiedział, o którym obiekcie mowa; wprowadzają je who/which/that/whose/where/when, często bez przecinków, a zaimek bywa pomijany w funkcji dopełnienia, np. The person I met lives next door in London.
- Zidentyfikować rzeczownik, który wymaga doprecyzowania
- Wybrać właściwy zaimek względny (who/which/that/whose/where/when)
- Określić funkcję zaimka (podmiot czy dopełnienie) i ewentualnie go pominąć
- Ułożyć część podrzędną w szyku SVO bez przecinka
- Zdecydować o pozycji przyimka (na końcu lub przed which/whom)
- Sprawdzić, czy nie powtórzono podmiotu oraz czy sens jest jednoznaczny
Defining relative clauses pomagają precyzyjnie wskazać rzeczownik bez przecinków; dobierz who/which/that/whose/where/when i zdecyduj o opuszczeniu zaimka, np. The car that broke down was new; w angielskim brytyjskim which w restrykcyjnych bywa rzadsze niż that.
Precyzja, która ratuje sens zdania
Zdania względne definiujące to narzędzie, dzięki któremu wskazujesz dokładnie tę osobę, rzecz, miejsce lub czas, o które chodzi. Bez nich wiele komunikatów byłoby jak strzał w próżnię. Różnica między informacją konieczną a dodatkową decyduje o obecności przecinków, doborze zaimka i finalnym znaczeniu wypowiedzi.
Na czym polega „definiowanie” w praktyce?
„Definiowanie” oznacza zawężenie odniesienia rzeczownika do konkretnego egzemplarza lub podzbioru. Jeśli mówisz teachers who care, nie chodzi o wszystkich nauczycieli, lecz o tych konkretnych, którzy się troszczą. Ta część zdania jest niezbędna dla zrozumienia, o kim mowa, dlatego nie oddziela się jej przecinkami.
Kiedy brak przecinków zmienia znaczenie?
W angielszczyźnie brak przecinków przy klauzuli definiującej sygnalizuje, że informacja jest konieczna: The guests who arrived early got seats. Dodanie przecinków (The guests, who arrived early, …) sugerowałoby, że wszyscy goście przyszli wcześnie, a informacja jest tylko dopowiedzeniem. To fundamentalny kontrast znaczeniowy.
Dobór zaimka i budowa klauzuli
Wybór zaimka zależy od tego, do czego się odnosisz (osoba, rzecz, miejsce, czas, posiadanie) i jaką funkcję pełni zaimek w zdaniu podrzędnym (podmiot czy dopełnienie). W wielu sytuacjach istnieją warianty równoważne stylistycznie, ale niektóre rozwiązania są preferowane w określonych rejestrach lub odmianach języka.
Jak wybrać who, which, that, whose, where, when?
Who odnosi się przede wszystkim do osób (The nurse who helped me), which do rzeczy i zwierząt (The method which we used), that bywa neutralnym zamiennikiem w klauzulach definiujących i może odnosić się do osób i rzeczy (The team that won; The book that changed me). Whose wyraża relację posiadania (A scientist whose work matters). Where i when skracają odpowiednio „in/on/at which” i „on/in which” w odniesieniu do miejsca i czasu (The year when I graduated = The year in which I graduated). Gdy brak jasnego rzeczownika „miejsca” lub „czasu”, używaj raczej konstrukcji z przyimkiem + which.
Czy można pominąć zaimek względny?
Można, gdy zaimek pełni funkcję dopełnienia, a nie podmiotu: The idea (that) we discussed; I know the person (who/that) you called. Gdy zaimek jest podmiotem, nie da się go pominąć: The person who called left no message. Ominięcie poprawia płynność, ale nie może prowadzić do dwuznaczności lub zderzenia przyimków.
Gdzie umieścić przyimek: na końcu czy przed which/whom?
Angielski współczesny preferuje końcową pozycję przyimka w mowie potocznej: The colleague I spoke to. W piśmie formalnym częste jest przeniesienie przyimka przed which/whom: The colleague to whom I spoke. Jeśli używasz that, przyimek na początku jest niegramatyczny: The policy to which we adhere / The policy that we adhere to.
Szyk, zgoda i unikanie powtórzeń
Sercem poprawnej klauzuli jest przejrzysty szyk i brak zbędnych duplikatów. W klauzuli używaj pełnych zdań (SVO), a element względny zastępuje powtórzony składnik z poprzedniej frazy rzeczownikowej.
Jak uniknąć błędu z podwójnym podmiotem?
Nie powtarzaj tego, co zastępuje zaimek względny. Błędnie: The engineer who he designed the bridge. Poprawnie: The engineer who designed the bridge. Zaimka nie zastępuj dodatkowym it/they w klauzuli; to najczęstsza interferencja u osób uczących się.
Kiedy wybrać that zamiast which?
W stylu amerykańskim powszechna zasada brzmi: w klauzulach definiujących preferowane jest that (The report that changed the policy), a which rezerwuje się dla klauzul niedefiniujących z przecinkami. W brytyjskim angielskim which bywa akceptowane także w restrykcyjnych, choć that często brzmi zwięźlej i bardziej konwersacyjnie. Konsekwencja stylistyczna jest ważniejsza niż „żelazna” reguła.
Kontrasty znaczeń: minimalne pary, maksymalna jasność
Najlepiej widać rolę klauzul definiujących na parach zdań, które różnią się jedynie przecinkami lub zaimkiem. Taka analiza trenuje „intuicję interpunkcyjną” oraz świadomy dobór formy.
Jak różni się sens z przecinkiem i bez?
The players who train daily start on Saturday — mowa o podzbiorze graczy. The players, who train daily, start on Saturday — sugeruje, że wszyscy trenują codziennie; informacja jest uboczna. W polskim często obie wersje tłumaczymy podobnie, ale w angielskim zmiana przecinków realnie zmienia sens.
Jak szybko zdecydować, czy klauzula jest definiująca?
Zadaj dwa pytania: 1) Czy bez tej informacji nie wiadomo, o kim/czym mowa? 2) Czy rzeczownik odnosi się do szerokiej klasy, z której wybierasz podzbiór? Jeśli tak, użyj klauzuli definiującej: bez przecinków, z that/who/which według funkcji, z możliwością opuszczenia zaimka w pozycji dopełnienia.
Przegląd funkcji i przykładów
Poniższa tabela porządkuje typowe wybory zaimków i pokazuje, kiedy można pominąć wyraz względny. Przykłady są celowo krótkie i komunikacyjne.
| Rodzaj odniesienia | Zaimki | Można pominąć? | Przykład |
|---|---|---|---|
| Osoba (podmiot) | who | Nie | The doctor who treats me is brilliant |
| Osoba (dopełnienie) | who/that | Tak | The mentor (who) I trust supports me |
| Rzecz/zwierzę (podmiot) | which/that | Nie | The tool that saves time is pricey |
| Rzecz/zwierzę (dopełnienie) | which/that | Tak | The plan (which) we approved works |
| Posiadanie | whose | Nie | An author whose ideas inspire readers |
| Miejsce | where / in which | Nie | The city where we met feels like home |
| Czas | when / on which | Nie | The morning when we left was foggy |
Najczęstsze potknięcia i jak ich uniknąć
Poniższe punkty odpowiadają na błędy utrwalone przez kalki z języka polskiego oraz na typowe nieporozumienia dotyczące zaimków względnych.
Czy można użyć what zamiast which/that?
Nie w klasycznych klauzulach definiujących. What tworzy własną strukturę znaczącą „to, co”: I liked what you said (nie: the thing what you said). Gdy odnosisz się do wcześniej nazwanej rzeczy, użyj which lub that: The point that you made was valid.
Who czy whom – czy to jeszcze ma znaczenie?
Whom to forma dopełnieniowa, dziś rzadziej używana w mowie potocznej. Nadal bywa preferowana po przyimku na początku klauzuli: the colleague to whom I wrote. W innych pozycjach who jest szeroko akceptowane: the colleague who I wrote to. W tekstach bardzo formalnych trzymaj klasyczne rozróżnienie.
Where i when — kiedy działają, a kiedy lepiej użyć przyimka?
Gdy masz wyraźny rzeczownik miejsca/czasu (place, city, day, year), where/when skraca konstrukcję z przyimkiem: the day when we met. Jeśli rzeczownik jest abstrakcyjny lub nietypowy (situation, context), przejrzyściej bywa in which/under which: the conditions under which we operate.
Mity i fakty o zdaniach względnych definiujących
That jest niepoprawne lub „zbyt potoczne” w klauzulach definiujących.
That jest neutralne i często preferowane szczególnie w stylu amerykańskim; czytelnie sygnalizuje informację konieczną.
Przecinki przy względnych to kwestia „oddechu” i można je dodawać wedle uznania.
W definiujących przecinków nie ma; ich dodanie zmienia znaczenie na niedefiniujące i może odwrócić sens.
Whose dotyczy tylko ludzi.
Whose może odnosić się także do rzeczy i organizacji: a company whose branches operate globally.
Ćwiczenie sterowane: od frazy do klauzuli
Szybka procedura tworzenia klauzuli definiującej utrwala automatyzm i porządkuje wybory gramatyczne.
Jak w 5 krokach zbudować poprawną klauzulę definiującą?
Weź parę prostych zdań i połącz je, redukując powtórzenia.
1) I’m reading a book. It explains quantum bits. → I’m reading a book that explains quantum bits.
2) She met a designer. You recommended him. → She met a designer (who) you recommended.
3) This is the café. We worked there last year. → This is the café where we worked last year. / … in which we worked last year.
4) They launched a product. Its price surprised analysts. → They launched a product whose price surprised analysts.
W każdym kroku sprawdź: czy zaimek jest potrzebny (podmiot vs dopełnienie), czy nie warto go pominąć, i czy pozycja przyimka nie tworzy sztucznego rejestru w danym kontekście.
Najczęściej zadawane pytania
Czy po nazwach własnych również stosuje się klauzule definiujące?
Czy mogę użyć both of whom / many of which w klauzuli definiującej?
Czy that może poprzedzać przecinek?
Ścieżka mistrzowska: mikrodecyzje stylu
Kiedy mechanika jest opanowana, różnicę robi styl: naturalność szyku, rejestr i konsekwencja. W CV i tekstach technicznych krótkie klauzule z that brzmią precyzyjnie; w esejach akademickich dopuszczalne są bardziej formalne warianty z which/whom i przyimkiem na początku, gdy poprawiają klarowność odniesień.
Czy długość klauzuli ma znaczenie dla czytelności?
Tak. Długie, rozgałęzione klauzule definiujące męczą czytelnika. Jeśli fragment przekracza 12–15 słów lub zawiera kolejne wtrącenia, rozważ podział na dwa zdania lub użycie imiesłowu: the data that were collected in three phases → the data collected in three phases, jeśli brak ryzyka dwuznaczności.
Ważna uwaga: Redukcja do imiesłowu (participle clause) jest możliwa tylko wtedy, gdy klauzula odnosi się do podmiotu i nie zmienia znaczenia definicyjnego. Nie redukuj, jeśli klauzula zawiera własny czasownik modalny, negację lub kluczowy przyimek, którego opuszczenie wprowadza błąd.
Esencja na jednej kartce
- Klauzule definiujące zawężają sens rzeczownika; dlatego nie stosuje się przecinków
- Who dla osób, which dla rzeczy, that neutralnie w restrykcyjnych; whose dla posiadania; where/when przy rzeczownikach miejsca/czasu
- Zaimka nie pomijasz, gdy pełni funkcję podmiotu; jako dopełnienie bywa zbędny
- Przyimek zwykle na końcu w rejestrze neutralnym; przed which/whom w stylu formalnym
- W stylu amerykańskim that częściej w restrykcyjnych; which preferowane w niedefiniujących
- What nie zastępuje which/that w klauzulach definiujących; tworzy konstrukcję „to, co”
- Uważaj na długość i kaskady wtrąceń; gdy trzeba, upraszczaj lub dziel zdania
Pytania do refleksji nad własnym stylem
– W którym miejscu Twoje zdania najbardziej korzystają na skróceniu klauzuli do imiesłowu, a gdzie grozi to utratą precyzji?
– Czy stosujesz konsekwentny kontrast that vs which zgodnie z wybranym rejestrem?
– Jakie dwa zdania z ostatnich tekstów zyskałyby na przeniesieniu przyimka przed which/whom (i dlaczego)?
Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!