Preposition

Czym właściwie jest przyimek i dlaczego ma tyle znaczeń?

Przyimek to niesamodzielna część mowy w języku angielskim, która wprowadza wyrażenia rzeczownikowe lub formy gerundialne (-ing) i określa relacje: przestrzenne (in the box), czasowe (at noon), kierunku (into the room), sposobu (with care), przyczyny (for fear of), narzędzia (by hand) czy podmiotu w stronie biernej (by John). Przyimków nie odmienia się, mają stałą formę i często tworzą silne kolokacje z określonymi czasownikami i przymiotnikami.

Jak szybko rozpoznać przyimek w zdaniu?

Istnieje kilka prostych testów, które ułatwiają rozpoznanie przyimków nawet w złożonych zdaniach.

Jakie testy pomagają odróżnić przyimek od przysłówka?

– Wprowadza rzeczownik lub -ing: after work, before leaving. Jeśli po słowie nie da się wstawić dopełnienia (np. go out), to zwykle przysłówek lub część czasownika frazowego.

– Daje się zastąpić frazą of: the roof of the house ≈ the house’s roof; w wielu konstrukcjach relacja własności łączy się z przyimkiem.

– Tworzy całość semantyczną z czasownikiem: depend on, insist on, apply for, belong to — tutaj przyimek jest wymagany wzorcem leksykalnym.

– Po przyimku nie występuje bezokolicznik: po każdym przyimku używamy formy -ing, np. after reading, without saying.

Przyimki czasu i miejsca: w które pole trafi in, on, at?

Triada in–on–at odpowiada za różne poziomy precyzji: od ogólnego (in) przez pośredni (on) do bardzo konkretnego (at). Ten sam schemat działa w czasie i przestrzeni.

Jak zapamiętać in–on–at dla czasu?

– in + miesiące, lata, pory dnia/roku i długie odcinki: in June, in 2023, in the morning, in winter, in two weeks (za dwa tygodnie)

– on + dni i daty: on Monday, on 14 May, on my birthday

– at + punkty w czasie i święta bez „day”: at 7 am, at noon, at night, at Christmas

Jak używać in–on–at dla miejsca?

– in + przestrzeń zamknięta/obszar: in a box, in London, in the garden

– on + powierzchnia/linia: on the table, on the wall, on a bus route

– at + punkt: at the door, at the station, at home

Ruch i kierunek: kiedy to/into, a kiedy in?

Angielski odróżnia stan od ruchu. In/out opisuje położenie, into/out of ruch z/do wnętrza, a to wskazuje na cel bez podkreślania przekroczenia granicy.

Jak rozróżnić to vs. into oraz on vs. onto?

– to + cel: go to school, drive to the office (bez akcentu na przekraczanie progu)

– into + ruch do środka: run into the house (akcent na wejście do wnętrza)

– on + stan na powierzchni: sit on the floor

– onto + ruch na powierzchnię: jump onto the stage

For czy since? By czy with? Precyzyjne kontrasty

Różnice znaczeniowe między parami przyimków to typowe źródło błędów. Zestawienie kontrastów ułatwia wybór w locie.

Kiedy użyć for, a kiedy since?

– for + okres trwania: for three hours, for a long time

– since + punkt startowy: since 2019, since Monday

By, with czy using – co wybrać dla narzędzia i sprawcy?

– by + sprawca w stronie biernej: The window was broken by the kids

– with + narzędzie/material: cut with a knife, filled with water

– by + środek transportu/komunikacji: go by train, pay by card

– using + środek jako czynność: solve the task using Python

Of czy from – kiedy źródło, a kiedy przynależność?

– of + przynależność/opis: the color of the sky, a cup of tea

– from + pochodzenie/źródło: come from Spain, a letter from Anna

Przyimki po czasownikach i przymiotnikach: które wzorce są obowiązkowe?

Wzorce leksykalne to twarde reguły: określony czasownik lub przymiotnik „wymaga” przyimka, czasem innego niż w polskim.

Jakie czasowniki najczęściej wymagają przyimka?

– depend on, rely on, insist on, focus on

– look at (patrzeć na), look for (szukać), look after (opiekować się)

– agree with sb (zgadzać się z kimś), agree on sth (uzgadniać coś), agree to sth (przystać na coś)

– apply for (aplikować o), pay for, wait for

– belong to, refer to, lead to

– apologize for, accuse of, protect from/against

Jakie przymiotniki łączą się z przyimkami?

– interested in, good at, bad at, afraid of, proud of, responsible for, similar to, keen on, familiar with, satisfied with

Gdzie stoi przyimek w pytaniach i zdaniach względnych?

Angielski dopuszcza dwa ustawienia: naturalne (na końcu) oraz formalne (przed zaimkiem pytającym/względnym).

Czy naprawdę można kończyć zdanie przyimkiem?

Tak. W języku współczesnym to neutralne: Who are you talking to?; That’s the person I was speaking with. W rejestrze bardzo formalnym możliwe jest podniesienie przyimka: To whom are you talking?; With whom was the meeting?

Kiedy angielski stosuje zero preposition?

Niektóre polskie konstrukcje wymagają przyimka, a angielskie — nie. Warto je zapamiętać jako wzorce.

Jakie są najczęstsze przypadki braku przyimka?

– miejsca docelowe domyślne: go home (nie: to home), come back home

– czasu z określeniami typu last/next/this/every: last year, next week, this morning

– niektóre czasowniki przejmują dopełnienie bez przyimka: enter the room, approach the door, discuss the plan

– konstrukcje czas + each/every/all day: I worked all day (bez „for”)

Gerund po przyimkach: dlaczego -ing jest obowiązkowe?

Po każdym przyimku używamy formy -ing, ponieważ przyimek wymaga rzeczownika lub rzeczownikowej funkcji, a gerund ją spełnia.

Jak wygląda to w praktyce i czy są wyjątki?

– after finishing, without saying, by working, in doing so

Wyjątki nie dotyczą przyimków, lecz spójników: before/after mogą być spójnikami z pełnym zdaniem (before we start). Gdy before/after działają jako przyimki, po nich stoi -ing (before starting).

Różnice brytyjskie i amerykańskie: na co uważać?

Warianty językowe mają kilka stabilnych różnic przyimkowych.

Które konstrukcje różnią się między BrE i AmE?

– at the weekend (BrE) vs on the weekend (AmE)

– in the street (BrE) vs on the street (AmE)

– Monday to Friday (BrE) vs Monday through Friday (AmE)

– different to/from (BrE) vs different from/than (AmE, potocznie)

Najczęstsze błędy polskich uczniów i szybkie poprawki

Źródłem błędów bywa interferencja z polszczyzny. Poniżej skondensowane korekty.

Jak uniknąć typowych potknięć?

– „depend of” ➝ depend on

– „ask to help” (prosić o) ➝ ask for help

– „discuss about the plan” ➝ discuss the plan

– „enter to the room” ➝ enter the room

– „in Monday” ➝ on Monday; „in 7 pm” ➝ at 7 pm

– „since two years” ➝ for two years; „for 2019” ➝ since 2019

– „married with” (z kim) ➝ married to

– „responsible of” ➝ responsible for

Mini‑praktyka: szybkie decyzje przyimkowe

Wdrożenie reguł w kontekście przyspiesza automatyzację wyborów.

Jak dobrać przyimek w 5 krokach?

– Ustal kategorię relacji: czas, miejsce, kierunek, sposób, przyczyna

– Określ poziom precyzji (ogólnie/konkretnie): in → on → at

– Sprawdź, czy to wzorzec leksykalny (czasownik/przymiotnik + przyimek)

– Jeśli występuje ruch/przekraczanie granicy, rozważ into/onto

– Po przyimku wstaw rzeczownik lub -ing; unikaj bezokolicznika

Kompas do przyimków: esencja do powtórki

– Przyimki tworzą relacje i wymagają rzeczownika lub -ing

– in/on/at porządkują ogólność vs konkret w czasie i przestrzeni

– to/into/onto rozróżniają cel od przekroczenia granicy

– since odnosi się do punktu startowego, for do długości trwania

– by oznacza sprawcę w stronie biernej i środek (by car), with narzędzie/materiał

– Kolokacje verb/adjective + preposition są obowiązkowe i nie zawsze tłumaczą się dosłownie

– Po przyimkach stoi -ing; zero preposition w stałych konstrukcjach (go home, next week)

– Kończenie zdania przyimkiem jest poprawne w codziennym rejestrze

Pytania do przemyślenia

– Które trzy pary przyimków najczęściej mylą się w Twojej praktyce i jakim kontrastem je odróżnisz?

– Jakie pięć kolokacji verb/adjective + preposition są kluczowe w Twojej branży i jak je utrwalisz w notatkach?

– W których zdaniach możesz naturalnie zastosować preposition stranding, aby brzmieć bardziej idiomatycznie?