Reported speech
Reported speech to sposób przekazywania cudzych słów w formie zależnej: zmieniamy czas gramatyczny (często o krok wstecz), zaimki oraz określenia czasu i miejsca, a w pytaniach i rozkazach stosujemy szyk oznajmujący lub bezokolicznik; kluczem jest zgodność czasu, osoby i kontekstu.
- Określ czas i osobę w zdaniu źródłowym
- Wybierz czas po czasowniku raportującym (say, tell, ask)
- Przestaw zaimki i określenia czasu/miejsca
- Zmień szyk na oznajmujący w pytaniach lub użyj to-infinitive w poleceniach
- Sprawdź zgodność znaczenia z kontekstem
Opanuj Reported speech w 6 krokach: dobierz czas, zmień zaimki, dostosuj okoliczniki, przestaw szyk w pytaniach, użyj to‑infinitive w poleceniach, sprawdź kontekst. Np. She has left → He said she had left — różnica jednego czasu.
Reported speech – mowa zależna w praktyce
Mowa zależna to narzędzie, które pozwala referować cudze wypowiedzi bez cytowania słowo w słowo. W angielskim wymaga to spójności czasów, konsekwentnej zmiany perspektywy (zaimki) oraz dopasowania okoliczników. Dla uczniów przygotowujących się do matury, egzaminu ósmoklasisty czy certyfikatów B2/C1 to jedna z kluczowych umiejętności komunikacyjnych.
Na czym polega mowa zależna i kiedy jej używać?
Używamy jej, gdy relacjonujemy treść wypowiedzi, a nie cytujemy dokładnej formy. Zamiast przytaczać bezpośrednio, tworzymy zdanie wprowadzane przez czasownik raportujący (say, tell, claim, admit, ask itp.) i dopasowujemy czas, osoby oraz okoliczności do bieżącego kontekstu mówienia lub pisania. Najczęściej pojawia się w relacjach, artykułach, opowiadaniach, mowie akademickiej i codziennych rozmowach.
Jak krok po kroku przekształcać zdania oznajmujące?
Podstawowy schemat to: czasownik raportujący + (that) + zdanie podrzędne w odpowiednim czasie. Spójnik that bywa opcjonalny, zwłaszcza w mowie potocznej. Po czasowniku w czasie przeszłym zwykle cofamy czas o jeden „krok”. Po czasowniku w teraźniejszości backshift nie jest konieczny.
- Direct: I work here → He said (that) he worked there.
- Direct: She is tired → They said she was tired.
- Direct: We finished the task → She said they had finished the task.
- Bez backshiftu (gdy reporting verb w teraźniejszości): He says he works here.
Jakie są typowe przesunięcia czasów (backshift)?
Gdy czasownik raportujący jest w czasie przeszłym (said, told, asked), zwykle przesuwamy czas o krok wstecz. Tabela zbiera najczęstsze pary:
Czas w mowie niezależnej | Czas w mowie zależnej | Przykład transformacji |
---|---|---|
Present Simple | Past Simple | He says: I like it → He said he liked it |
Present Continuous | Past Continuous | I am reading → She said she was reading |
Present Perfect | Past Perfect | They have arrived → He said they had arrived |
Past Simple | Past Perfect | We bought it → She said they had bought it |
Past Continuous | Past Perfect Continuous | I was waiting → He said he had been waiting |
Future (will) | would | I will call → She said she would call |
Czy zawsze trzeba cofać czas?
Nie zawsze. Gdy czasownik raportujący jest w teraźniejszości (He says, She tells me) lub gdy wypowiedź dotyczy wciąż aktualnych faktów czy praw uniwersalnych, backshift bywa zbędny lub opcjonalny.
- Fakt wciąż aktualny: The Earth orbits the Sun → The teacher said the Earth orbits the Sun.
- Aktualność zachowana: She moved to Paris and still lives there → He said she lives in Paris.
- Styl formalny dopuszcza oba warianty: He said she is/was the best candidate (zależnie od intencji).
Jak raportować pytania „tak/nie” i pytania szczegółowe?
Pytania w mowie zależnej nie zachowują inwersji. Używamy szyku oznajmującego i wprowadzamy zdanie przez if/whether (dla pytań „tak/nie”) lub przez słowo pytające (who, where, why…). Znak zapytania znika, bo powstaje zdanie oznajmujące.
- Do you like coffee? → He asked if I liked coffee.
- Where are you going? → She asked where I was going.
- Who called you? → He asked who had called me.
Jak przekazać rozkazy, prośby i rady?
Rozkazy i prośby przekształcamy na konstrukcję z bezokolicznikiem: tell/ask/order/advise + dopełnienie + to-infinitive. W zdaniach przeczących stosujemy not to + bezokolicznik. Rady często wyrażamy przez advise (sb) to lub suggest + -ing/that…
- Don’t touch it! → She told me not to touch it.
- Please, open the window → He asked me to open the window.
- You should see a doctor → She advised me to see a doctor.
- I suggest waiting → He suggested waiting.
Say czy tell – gdzie jest granica?
Say rzadko łączy się z dopełnieniem osobowym (say something to someone), natomiast tell wymaga dopełnienia osobowego (tell someone something). W mowie zależnej łatwo o błąd „said me”. Pamiętaj o właściwym doborze rekcji.
- He said (that) he was ready.
- He said to me that he was ready.
- He told me that he was ready.
- Niepoprawne: He said me that…
Modalne w mowie zależnej: które się zmieniają, które nie?
Nie wszystkie czasowniki modalne podlegają backshiftowi. Część pozostaje niezmieniona, część ma formę „o krok wstecz”. Kluczowe pary i wyjątki:
- will → would: I will help → He said he would help
- can → could: I can swim → She said she could swim
- may → might: We may leave → They said they might leave
- must → had to (obowiązek): I must go → He said he had to go
- must (wnioskowanie) często bez zmiany: It must be true → He said it must be true
- should, might, could, would zwykle bez zmiany (już „cofnięte”)
- shall → would/should zależnie od znaczenia (oferta/propozycja vs obowiązek)
Jak zmieniać określenia czasu, miejsca i wskazujące?
Oprócz czasów i zaimków trzeba dostosować okoliczniki. Najczęstsze zamiany:
Wyrażenie w mowie niezależnej | W mowie zależnej | Przykład |
---|---|---|
now | then/at that time | It’s cold now → He said it was cold then |
today/tonight | that day/that night | I’m busy today → She said she was busy that day |
yesterday | the day before | We met yesterday → He said they had met the day before |
tomorrow | the next/following day | I’ll call you tomorrow → She said she would call the next day |
last week | the previous week | I moved last week → He said he had moved the previous week |
next year | the following year | We’ll travel next year → They said they would travel the following year |
here | there | I live here → She said she lived there |
this/these | that/those | This book is great → He said that book was great |
ago | before | I met her two years ago → He said he had met her two years before |
Jak zachować sens przy parafrazie – cytat częściowy czy pełna zmiana?
Parafrazując, skup się na intencji: informacja, prośba, obietnica, groźba, sugestia. Dopuszczalne jest zachowanie krótkiego cytatu w cudzysłowie dla słów-kluczy, ale rdzeń wypowiedzi powinien być osadzony w strukturze zależnej. Unikaj dosłownego tłumaczenia polskich kalk – postaw na naturalny angielski szyk i kolokacje.
- „I’m broke,” he admitted → He admitted that he was broke.
- „Promise you’ll come,” she said → She asked me to promise I would come.
- „Let’s go out,” he said → He suggested going out.
Najczęstsze błędy polskich uczniów – jak ich uniknąć?
Lista pułapek, które regularnie obniżają ocenę na maturze i w zadaniach transformacyjnych:
- Brak backshiftu po said/told w czasie przeszłym (np. He said she is zamiast was)
- Błędne zaimki: zmieniaj perspektywę zgodnie z mówcą i adresatem (my → they, you → I/we/they)
- Zachowanie szyku pytajnego w reported questions (Are you…? → She asked if I was…, nie She asked if was I)
- „Said me” zamiast tell me; „told to me” w zdaniu z dopełnieniem to zbędne „to”
- Brak to w prośbach/rozkazach typu ask/tell somebody to do
- Niezmienione okoliczniki czasu/miejsca (yesterday → the day before)
- Nadmierne użycie that; w mowie potocznej bywa pomijane, ale w piśmie formalnym utrzymane
Praktyka egzaminacyjna i szybkie strategie
Na maturze i w zadaniach typu Use of English liczy się precyzja i tempo. Oto strategie, które działają pod presją czasu.
Jak szybko ustalić poprawny czas po said/told?
Sprawdź czas zdania źródłowego i przesuń go „o jeden wstecz”: Present → Past, Past → Past Perfect, will → would. Gdy pojawia się Perfect lub Continuous, zachowaj te cechy także po przesunięciu.
Jak bezbłędnie raportować pytania w 30 sekund?
Ustal typ pytania: yes/no czy wh-. Wybierz if/whether albo właściwy wyraz pytający. Zlikwiduj inwersję i dostosuj czasy. Na końcu przestaw zaimki i okoliczniki.
Jak notować na słuch (listening) i nie gubić informacji?
Wyłap słowa sygnałowe: said, told, asked, wondered, advised, suggested. Zapisuj hasłowo: osoba → czasownik raportujący → klucz treści + markery czasu/miejsca. Później składasz to w pełne zdanie zależne.
FAQ – realne pytania kursantów
Najczęściej zadawane pytania
Czy „that” jest obowiązkowe po say/tell?
Jak raportować okresy warunkowe?
Co z cytowaniem zdań z „let’s”?
Czy mogę używać present po „said”, gdy fakt jest nadal prawdziwy?
Jak raportować „Why don’t we…?”
Mity i fakty o mowie zależnej
Zawsze musisz cofać czas po „said”.
Backshift jest regułą, ale istnieją wyjątki: prawdy ogólne, wciąż aktualne fakty, reporting verb w teraźniejszości.
„Tell” i „say” można stosować wymiennie.
„Tell” wymaga dopełnienia osobowego (tell someone), „say” zwykle nie (say something, say to someone).
W pytaniach zawsze używa się „if”.
„If/whether” tylko dla pytań „tak/nie”. Przy wh-questions zachowujemy wyraz pytający i stosujemy szyk oznajmujący.
Esencja na wynos – checklista i refleksja
Skondensowane punkty kontrolne do natychmiastowego zastosowania.
- Dobierz czas raportujący i zdecyduj o backshifcie
- Zmieniaj zaimki zgodnie z nową perspektywą
- Dopasuj okoliczniki czasu i miejsca (yesterday → the day before)
- W pytaniach usuń inwersję, użyj if/whether lub wh-word
- W rozkazach/prośbach używaj tell/ask + somebody + to/not to
- Kontroluj modalne: will→would, can→could, may→might, must→had to (obowiązek)
- Rozważ aktualność faktów – nie każdy przypadek wymaga backshiftu
- Pamiętaj o różnicy say vs tell i poprawnej rekcji
Pytania do przemyślenia:
- Kiedy brak backshiftu lepiej odda intencję i aktualność informacji niż formalne cofnięcie czasu?
- Jakie strategie skracają czas transformacji pytań bez utraty poprawności?
- W których gatunkach tekstów (np. newsy, opowiadania, eseje) styl z backshiftem brzmi naturalniej?
Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!