Stanisław Barańczak

„Życie i twórczość Stanisława Barańczaka”

Stanisław Barańczak urodził się w Poznaniu 13 listopada 1946 roku, zmarł 26 grudnia 2014 roku w Newtonville pod Bostonem. Uznawany jest za jednego z najwybitniejszych polskich poetów powojennych, był wybitnym tłumaczem,
eteistą, krytykiem literackim, teoretykiem literatury oraz wykładowcą.
Urodził się w rodzinie inteligenckiej, jego rodzice byli lekarzami, jego wujem był beatyfikowany w 1999 roku przez Jana Pawła II ks. Marian Konopiński. Jego starsza siostra Małgorzata, która w 1968 roku przejęła nazwisko po mężu Bolesławie Musierowicz, jest znaną autorką powieści dla dzieci i młodzieży.
Będąc młodym człowiekiem doświadczył sytuacji, które ukierunkowały go swiatopoglądowo, zobaczył rzeczy, o których nie chciał i nie mógł zapomnieć i które odbiły się na jego późniejszym życiu i twórczości. 28 czerwca 1956 roku, w czwartek wybuchło powstanie poznańskie przeciw reżimowi stalinowskiemu, 30 czerwca zostało krwawo stłumione przez wojsko. Zginęło 57 osób, wiele zostało rannych, a dla młodych ludzi takich jak Staś Barańczak było to przełomowe wydarzenie, które ich ukształtowało. Ze wspomnień Joanny Szczęsnej, działaczki opozycji demokratycznej w czasach PRL-u, możemy się dowiedzieć, że dom Barańczaków stał w centrum tych wydarzeń, że z balkonu można było dostrzec czołgi i ludzi uciekających po dachach, że rodzice Stasia i Gosi musieli iść na dyżur do szpitala, że dzieci miały zakaz wychodzenia i zbliżania się do okien, że chłopiec rano z gazety dowiedział się o śmierci kolegi z podwórka, Romka Strzałkowskiego.
Bardzo istotna w jego życiu była edukacja oraz walka o przekonania i o wolność. Po ukończeniu I liceum Ogólnokształcącego w Poznaniu, kontynuował naukę na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Adama Mickiewicza. Został kierownikiem literackim Studenckiego Teatru Ósmego Dnia, oraz należał do grupy poetyckiej „Próby”, która należała do Nowej Fali, czyli środowiska literackiego skupiającego autorów buntujących się przeciw temu jaką literaturę dane im było zastać. Napisał manifest pokoleniowy pisarzy debiutujących po 1968 roku pt. „Nieufni i zadufani”.
Jako poeta zadebiutował w pierwszym numerze miesięcznika „Odra” w 1965 roku wierszem „Przyczyny zgonu”. Nieformalnie rok wcześniej w nakładzie czterech egzemplarzy wydał tomik „Na wznak w lesie”. W 1968 roku wydał tomik poezji „Korekta twarzy”. Rok później odszedł z PZPR, którego był członkiem od 1967 roku. W 1968 roku ożenił się z polonistką Anną Bryłką. W marcu tego roku miał miejsce kryzys polityczny zapoczątkowany demonstracjami młodych ludzi przeciw antysemityzmowi, działaniom przeciw inteligencji, cenzurze, zaostrzeniu polityki wewnętrznej PRL. Doświadczenia z tego okresu poeta przekazuje nam m.in. w wierszu „U końca wojny dwudziestodwuletniej”. Barańczak kształcił się nadal i zdobył doktorat pięć lat później dzięki rozprawie o twórczości Mirona Białoszewskiego, którego wierszami był zafascynowany. Napisał ją pod opieką profesora Jerzego Ziomka i zatytuował „Język poetycki Mirona Białoszewskiego”. Pracował naukowo na Uniwersyteckie Adama Mickiewicza do roku 1977, gdy zwolniono go dyscyplinarnie. Wykładał również na Uniwersytecie Latającym w Krakowie i Poznaniu, w 1978 roku organizował Towarzystwo Kursów Naukowych. Przez ten okres był bardzo zaangażowany w działalność opozycyjną. Należał do sygnatariuszy „Listu 59”, protestował przeciwko zmianom w Konstytucji PRL, przede wszystkim tej która miała dać kierownictwo PZPR oraz tej, która zakładała wieczny sojusz z ZSRR. Przystąpił do Komitetu Obrony Robotników, a w 1976 roku współtworzył „Zapis”. W pierwszym numerze tego czasopisma napisał, że władza totalitarne próbuje przejąć kontrolę umysłową nad nimi i nie mogą na to pozwolić. W kilka miesięcy później wziął udział w głodówce protestacyjnej w kościele św. Marcina w Warszawie, domagając się uwolnienia więźniów politycznych. Tymi działaniami, zaangażowaniem politycznym doprowadził do represji jakimi było wyrzucenie z Uczelni, przeprowadzenie sfingowanego procesu o przekupstwo, zakończonego dla niego wyrokiem skazującym jednego roku w zawieszeniu, oraz objęciem go zakazem publikacji. Mimo, że studenci pisali petycje z prośbą o przewrócenie go na Uczelnie, to wrócił dopiero w 1980 roku dzięki interwencji „Solidarności”, w której ruch się zaangażował. Odzyskał wtedy również prawo do publikacji. Od marca 1981 roku przebywał wraz z żoną na emigracji w Stanach Zjedniczonych, gdzie otrzymał ofertę pracy. Wykładał na Harvard University na katedrze Literatury Polskiej wydziału slawistyki, gdzie jego poprzednikiem był Wiktor Weintraub. Należał do Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie. Mimo, że w wyniku wybuch stanu wojennego jego emigracja się utrwaliła, nie zapomniał o kulturze swojej ojczyzny. Jego teksty wydawano m.in. w „Aneksi