Franciszek Ksawery Dmochowski

„Franciszek Ksawery Dmochowski – życiorys i twórczość artysty”.
Życiorys.
Franciszek Ksawery Dmochowski urodził się 2 grudnia 1762 roku w miejscowości Oprawczyki leżącej na Podlasiu. Jego rodzina należała do drobnej szlachty i pieczętowała się herbem Pobóg (z przydomkiem Warda).
Młody Franciszek początkowo naukę pobierał u jezuitów, następnie w kolegium pijarów w Drohiczynie. Od 1778 roku uczęszczał do szkoły w Podolińcu na Spiszu. Po ukończeniu nowicjatu, który przygotowywał do życia we wspólnocie zakonnej, został przyjęty do pijarów. Zaczął nauczać w należącym do zakonu kolegium w Radomiu, a po siedmiu latach, w 1785 roku przeniesiono go do Warszawy. Tam pracował na stanowisku podprefekta. Od 1786 roku przez rok wykładał łacinę w kolegium w Łomży, przez kolejny rok nauczał jej w kolegium radomskim. W tym czasie zabiegał o katedrę literatury w Szkole Głównej Koronnej, obecnie znanej jako Uniwersytet Jagielloński, jednak bezskutecznie. W 1789 roku pijar Domachowski przyjął posadę nauczyciela w Szkole Wydziałowej w Warszawie. W tym okresie zbliżył się do Hugona Kołłątaja i dzięki jego protekcji został zwolniony z obowiązków zakonnych. Dmochowski należał do grupy działaczy społecznych i politycznych oraz literatów z okresu Sejmu Czteroletniego, skupionych wokół osoby Kołłątaja. Została ona nazwana przez przeciwników Kuźnią Kołłątaja, a jej głównymi działaniami było organizowanie propagandy politycznej, głoszenie haseł rewolucji francuskiej, wspieranie obozu reformatorskiego. Franciszek Ksawery Dmochowski razem z Hugonem Kołłątajem podejmował próby stworzenia zespołu publicystycznego, a pierwszą z nich było założenie Towarzystwa Krytycznego. W 1971 roku, po dwóch latach działalności stowarzyszenia zmarł Franciszek Salezy Jazierski, znany jako „Wulkan gromów Kuźnicy”, najbardziej aktywny i radykalny działacz. Jego stanowisko przejął Dmochowski, został
osobistym sekretarzem Kołłątaja i jego najbliższym współpracownikiem politycznym. W 1871 roku zyskał również probostwo parafii Podwyższenia Krzyża Świętego w Kole, które sprawował przez dwa kolejne lata. Gdy władzę w Rzeczypospolitej przejęła konfederacja targowicka, Domachowski wyemigrował do Saksonii za swoim zwierzchnikiem. Tam zajmował się organizacją kampanii publicystycznej wymierzonej przeciw Targowicy oraz przygotowaniami do powstania kościuszkowskiego. Podczas insurekcji porzucił stan duchowny, został kierownikiem Wydziału Instrukcji w powołanej przez Tadeusza Kościuszkę Radzie Najwyższej Narodowej. Podległy mu wydział miał za zadanie nadzorować szkoły, organizować propagandę powstańczą, inspirować gazety, wpływać na kościoły. W tym celu Domachowski zaczął wydawać „Gazetę Rządową”. Był jej redaktorem naczelnym, publikował w niej przede wszystkim oficjalne odezwy i manifesty rządu powstańczego, na czele z Najwyższym Naczelnikiem Siły Zbrojnej Narodowej. Współredagował również z księdzem Franciszkiem Siarczyńskim „Gazetę Wolną Warszawską”. 16 listopada 1794 roku powstanie kościuszkowskie upadło, po tym wydarzeniu Dmochowski wyjechał do Wenecji, a stamtąd w 1795 roku do Paryża. Tam przewodniczył „Deputacji Polskiej”, czyli organizacji niepodległościowej, głoszącej hasła równości wszystkich stanów i dążącej do nadania wolności osobistej chłopom. Wskutek starań Ignacego Krasic