Guy De Maupassant

Kim był Guy de Maupassant i dlaczego zmienił oblicze nowelistyki?

Gdy wymienia się największych mistrzów krótkiej formy literackiej, nazwisko Henriego René Alberta Guy’a de Maupassanta pojawia się zawsze w pierwszym rzędzie. Ten francuski pisarz, który w zaledwie dekadę stworzył ponad 300 nowel i 6 powieści, pozostawił po sobie dziedzictwo porównywalne z Balzakiem czy Flaubertem. Jego życie – pełne literackich triumfów i osobistych dramatów – stanowi fascynujące studium związku między geniuszem a obsesją.

Jak normańskie dzieciństwo ukształtowało przyszłego pisarza?

Urodzony 5 sierpnia 1850 roku w zamku Miromesnil w Normandii, Maupassant wychowywał się w rodzinie o mieszczańsko-szlacheckich korzeniach. Rozstanie rodziców w 1860 roku głęboko wpłynęło na wrażliwego chłopca. Matka, Laura Le Poittevin – intelektualistka zafascynowana Szekspirem – wprowadziła go w świat literatury, zaś normandzka prowincja stała się później tłem wielu jego opowiadań. W listach do przyjaciela wspominał: „Te wiejskie pejzaże, chłopi przy pracy, zapach morskiej bryzy – to wszystko noszę w sobie jak żywe archiwum”.

Dlaczego Flaubert nazywał go swoim „duchowym synem”?

Kluczowym momentem w życiu Maupassanta było spotkanie Gustawa Flauberta, przyjaciela rodziny. Ten mistrz realizmu stał się jego mentorem, redaktorem i surowym krytykiem. Przez 7 lat Flaubert uczył go „patrzeć na świat przez pryzmat prawdy”, odrzucając romantyczne upiększenia. To pod jego wpływem młody pisarz porzucił pracę urzędnika w ministerstwie marynarki, by poświęcić się literaturze. W jednym z listów Flaubert pisał: „Ten chłopak ma oczy myśliwego – widzi to, czego inni nie dostrzegają”.

W jaki sposób wojna francusko-pruska wpłynęła na jego twórczość?

Doświadczenie wojny 1870-1871, w której Maupassant służył jako ochotnik, stało się katalizatorem jego pisarstwa. Nowele takie jak „Baryłeczka” czy „Dwie przyjaciółki” demaskują hipokryzję społeczeństwa wobec przemocy. W przeciwieństwie do heroicznych opisów współczesnych mu autorów, Maupassant pokazywał wojnę jako absurdalną rzeźnię niszczącą ludzką godność. Jego relacje z frontu pełne są drastycznych szczegółów: „Widok rozprutych brzuchów i twarzy pozbawionych szczęk nauczył mnie więcej o naturze człowieka niż wszystkie książki” – zapisał w dzienniku.

Czy sukces literacki może być przekleństwem?

Po oszałamiającym debiucie „Baryłeczką” w 1880 roku, Maupassant stał się gwiazdą paryskich salonów. Jego roczne zarobki sięgały 60 000 franków (równowartość ok. 250 000 euro dzisiaj). Jednak hedonistyczny tryb życia – liczne romanse (m.in. z hrabiną Emmanuelle Potocką), ekstrawaganckie wyprawy jachtem „Bel-Ami” – maskował postępującą chorobę. Kiła, na którą zapadł w młodości, zaczęła niszczyć jego układ nerwowy, prowadząc do halucynacji i paranoi. W 1891 roku pisał: „Czuję, jak obcy byt przejmuje kontrolę nad moim umysłem. Słowa wymykają mi się spod kontroli”.

Jakie techniki narracyjne uczyniły go mistrzem noweli?

Maupassant perfekcyjnie opanował sztukę „jednego efektu” – konstruowania opowieści zmierzającej do zaskakującego punktu kulminacyjnego. Analizując jego metody, warto zwrócić uwagę na:

• Ekonomię słowa – w „Porcji słoniny” cała historia wojenna zostaje opowiedziana przez pryzmat kłótni o kawałek wędzonej słoniny
• Obiektywną narrację – w „Naszyjniku” narrator nie ocenia Matyldy Loisel, pozwalając czytelnikowi samodzielnie wyciągać wnioski
• Symbole – parasol w „Porcji słoniny” staje się metaforą ludzkiej chciwości

„Życie, widziane z bliska, jest tragedią, ale obserwowane z dystansu – komedią.”
– Guy de Maupassant, „Bel-Ami”

Czy „Horla” zapowiadała literacki modernizm?

W ostatnich latach życia Maupassant coraz częściej sięgał po motywy fantastyczne. „Horla” (1887) – opowiadanie o niewidzialnym bycie dręczącym narratora – wykorzystuje technikę strumienia świadomości i kwestionuje racjonalne postrzeganie rzeczywistości. Badacze literatury wskazują na podobieństwa między tą nowelą a późniejszymi dziełami Kafki czy Lovecrafta. Sam autor w przedmowie przyznał: „Stworzyłem ten potwór, by uciec od prawdziwych demonów, które mnie prześladują”.

Jakie dziedzictwo pozostawił po sobie Maupassant?

Wpływ autora „Bel-Ami” na literaturę światową jest nie do przecenienia. Jego uczniami nazywali się Anton Czechow i O. Henry. Techniki narracyjne Maupassanta można odnaleźć w:

1. Amerykańskim realizmie (Henry James i jego „Portret damy”)
2. Francuskim egzystencjalizmie (Sartre’owska analiza „Bycia i nicości” nawiązuje do koncepcji absurdalności życia z „Horli”)
3. Współczesnym reportażu literackim (Ryszard Kapuściński przyznawał się do inspiracji jego precyzją obserwacji)

Dlaczego warto czytać Maupassanta w XXI wieku?

Jego diagnozy społeczne – hipokryzja elit, alienacja jednostki, korupcja władzy – brzmią zaskakująco aktualnie. W dobie fake newsów i influencerów „Bel-Ami” o karierze pozbawionego skrupułów dziennikarza mogłoby być współczesnym bestsellerem. Pisarz przewidział także:

• Kryzys ekologiczny („Ziemia” z 1887 roku opisuje wyzysk przyrody)
• Problem wykluczenia społecznego („Dziewczyna” – historia nielegalnej aborcji)
• Manipulacje mediami („Pan Parent” – satyra na reklamę)

Pytania do refleksji:

• Czy obsesja na punkcie realizmu może prowadzić do wypaczenia prawdy artystycznej?
• Jak współczesna psychiatria zdiagnozowałaby chorobę Maupassanta?
• Dlaczego krótkie formy literackie zyskują na popularności w erze cyfrowej?
• Czy „Horla” może być interpretowana jako metafora traumy wojennej?