James Matthew Barrie
Kim był James Matthew Barrie i dlaczego stworzył wieczne dziecko?
W historii literatury niewielu autorów potrafiło uchwycić esencję dzieciństwa z taką przenikliwością i jednoczesną melancholią jak James Matthew Barrie. Twórca Piotrusia Pana – chłopca, który nie chciał dorosnąć – przelał na karty powieści własne traumy i filozoficzne rozważania o czasie, śmierci i utracie niewinności. Barrie, mierzący zaledwie 147 cm wzrostu, stał się żywym paradoksem: dorosłym kronikarzem dziecięcej niewinności, który sam nigdy nie doświadczył pełni rodzicielstwa.
Sir James Matthew Barrie (1860-1937) – szkocki pisarz, który przemienił osobisty dramat w uniwersalną opowieść o tęsknocie za wieczną młodością. Jego najsłynniejsze dzieło, początkowo wystawione jako sztuka teatralna w 1904 roku, stało się fenomenem popkultury, inspirując setki adaptacji. Choć stworzył jedną z najbardziej radosnych postaci literackich, jego życie naznaczone było tragedią: śmiercią rodzeństwa, nieudanym małżeństwem i społecznym wykluczeniem z powodu niskiego wzrostu. W testamencie przekazał prawa autorskie do Piotrusia Pana szpitalowi dziecięcemu, czyniąc z niego pierwsze w historii dzieło charytatywne.
Jak wiktoriańska szkocka prowincja ukształtowała wyobraźnię Barriego?
Urodzony 9 maja 1860 roku w Kirriemuir, małym miasteczku w hrabstwie Angus, Barrie wychował się w cieniu rodzinnej tragedii. Jego ojciec David był tkaczem, a matka Margaret – dominującą postacią, która po śmierci 13-letniego syna Davida (brata Jamesa) pogrążyła się w żałobie. Młody James próbował zastąpić zmarłego brata, nawet naśladując jego gwizdanie – ten traumatyczny epizod stał się zalążkiem koncepcji Nibylandii, krainy gdzie czas się zatrzymuje.
Dlaczego dorosły mężczyzna stał się kronikarzem dziecięcych przygód?
Barrie jako dziewiąte z dziesięciorga dzieci rozwijał wyobraźnię, organizując teatralne przedstawienia w stodole. Po studiach na Uniwersytecie Edynburskim rozpoczął karierę dziennikarską w Nottingham, a później w Londynie. Jego pierwsze sukcesy literackie przyszły z powieściami o życiu szkockiej prowincji, ale prawdziwy przełom nastąpił, gdy skierował się ku tematyce dziecięcej.
Czy przyjaźń z dziećmi stała się literackim paliwem?
W 1897 roku Barrie poznał w londyńskim Kensington Garden braci Llewelyn Davies: George’a, Jacka, Petera, Michaela i Nicholasa. Relacja z chłopcami (których rodzice zmarli kolejno w 1907 i 1910 roku) przerodziła się w quasi-rodzinną więź. Wieczorne opowieści snute dla chłopców dały początek Piotrusiowi Panowi. Barrie dokumentował te sesje w notatniku zatytułowanym „The Boy Castaways”, zawierającym 35 fotografii i opisów wymyślonych przygód.
| Okres | Wydarzenia | Dzieła |
|---|---|---|
| 1860-1885 | Dzieciństwo w Kirriemuir, śmierć brata (1866), studia w Edynburgu (1878-1882) | Wczesne opowiadania w „Edinburgh Evening Courant” |
| 1885-1902 | Małżeństwo z Mary Ansell (1894), kariera w londyńskich teatrach | „The Little Minister” (1891), „Quality Street” (1901) |
| 1902-1937 | Przyjaźń z rodziną Llewelyn Davies, rozwód (1909), tytuł szlachecki (1913) | „Piotruś Pan” (1904), „Peter and Wendy” (1911), „Dear Brutus” (1917) |
Jak „Piotruś Pan” zmienił światową literaturę dziecięcą?
Premiera sztuki Piotruś Pan, czyli chłopiec, który nie chciał dorosnąć 27 grudnia 1904 roku w Duke of York’s Theatre wyznaczyła nowy kierunek w literaturze. Barrie odrzucił wiktoriański dydaktyzm, tworząc postać zbuntowaną przeciwko konwenansom. W przeciwieństwie do współczesnych mu utworów jak Alicja w Krainie Czarów, jego bohaterowie byli psychologicznie złożeni:
- Piotruś Pan – ucieleśnienie wiecznego dzieciństwa, ale też samotności
- Wendy – pomost między światem dzieci i dorosłych
- Kapitan Hak – dandysowski antagonista z kompleksem wieku
„Gdybyście byli wyjątkowo bystrzy, zauważylibyście, że Piotruś wcale nie był szczególnie miły. Uwielbiał po prostu mieć przygody, a czasem wybierał tę, która wydawała się najciekawsza w danym momencie. Miał w sobie coś z ptaka, którego błysk piór przyciąga, ale który zawsze ucieka, gdy próbujesz go dotknąć.”
– J.M. Barrie, „Peter and Wendy”
Mity i fakty o Jamesie Matthew Barrie
Barrie wykorzystywał chłopców Llewelyn Davies do celów seksualnych
Biograf Andrew Birkin, po przeanalizowaniu 3000 listów, nie znalazł dowodów na nadużycia. Barrie pełnił rolę opiekuna prawnego, finansując edukację chłopców i pozostając z nimi w kontakcie aż do swej śmierci.
„Piotruś Pan” to lekka opowieść dla dzieci
W oryginalnej sztuce Piotruś mówi: „Umrzeć byłoby ogromną przygodą”. Barrie, który stracił rodzeństwo, często eksplorował temat śmierci. W jednej z wersji scenariusza Wendy dorasta, a Piotruś zapomina o niej – to metafora przemijania.
Jakie inne dzieła Barriego zasługują na uwagę?
- „The Admirable Crichton”<
W tej chwili widzisz tylko 50% opracowania
by czytać dalej, podaj adres e-mail!Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!