Transakcja wojny chocimskiej – Problematyka

„Transakcja wojny chocimskiej” to jeden z najbardziej znanych utworów Wacława Potockiego. Pierwsza wersja utworu pochodzi z 1670 roku, kolejna z 1675 roku. Utwór ukazał się drukiem dopiero w 1850 roku, a jego autorstwo przypisano Andrzejowi Lipskiemu. Przyczyną takiej sytuacji był fakt, że znaleziony rękopis nie posiadał pierwszej strony, a wydawcy zasugerowali się dedykacją.
Treść utworu opowiada o przebiegu wyprawy chocimskiej, która miała miejsce w 1621 roku. W jej trakcie polskie wojsko wraz z oddziałami Kozaków doprowadziło do klęski trzystutysięcznej armii tureckiej. Walki trwały przez pięć tygodni i ostateczni Turcy zostali zmuszeni do zawarcia traktatu pokojowego. Był to niewadliwy sukces, ponieważ w tym czasie Turcy uchodzili za potęgę. Utwór składa się z przedmowy i dziesięciu części, w których autor opowiada o przygotowaniach do walki i o jej przebiegu. Dwie pierwsze części stanowi opis konfliktu, sytuacji historycznej, funkcjonowaniu Kozaków i tatarów na terenie Rzeczypospolitej. Autor sięga do historii, przywołując między innymi bitwę pod Cecorą. Druga część to opis właściwej akcji. Pisarz prezentuje tu, w jaki sposób przygotowywano się do wojny. Opisuje moment gromadzenia się wojsk Lubomirskiego i Chodkiewicza i pierwsze walki z Turkami. Ciekawym momentem jest księga siódma, w której pojawia się opis śmierci Karola Chodkiewicza. W ostatnim fragmencie utworu ma miejsce opis zawartego traktatu pokojowego i moment rozejścia się walczących stron. W „Transakcji wojny chocimskiej” Potocki przedstawia