Mendel Gdański - Mendel Gdański – Maria Konopnicka – Charakterystyka bohaterów

„Mendel Gdański” to opowiadanie Marii Konopnickiej – pozytywistycznej pisarki. Kobieta napisała ten utwór, ponieważ chciała przeciwstawić się fali nienawiści do Żydów, która się wtedy szerzyła. Nowela ta ukazała się po raz pierwszy w „Przeglądzie Literackim” w 1890 roku. Porusza ona problem asymilacji Żydów oraz antysemityzmu. Akcja dzieje się w drugiej połowie dziewiętnastego wieku, w Warszawie, po powstaniu styczniowym. Polska nadal znajduje się wtedy pod zaborami. Mieszkało w niej wtedy bardzo dużo osób narodowości żydowskiej. Czytamy na temat dwuosobowej rodziny, która zmaga się z pewnymi problemami w społeczeństwie.
Głównym bohaterem jest starszy mężczyzna. Jego imię oznacza piętnaście, ponieważ przed nim urodziło się czternaścioro rodzeństwa. Ma sześćdziesiąt siedem lat. Od ponad dwudziestu mieszka w Warszawie. Samotnie wychowuje swojego wnuka Kubusia. Chłopczyk jest synem jego zmarłej córki o imieniu Lija. Mendel oprócz niej miał jeszcze synów i żonę Resię. Teraz jednak został sam z wnuczkiem. Mężczyzna ma siwe włosy oraz brodę. Jego ręce, chodź spracowane, nadal są silne. Mendel jest osobą, która oprawia książki. Owoce jego pracy można znaleźć w szkołach, kościołach. Gdański jest bardzo doświadczony przez życie. Na jego twarzy widnieją ślady zmęczenia. Jest on także poważny, opanowany, trudno go wytrącić z równowagi. Mimo upływu lat potrafi zachować trzeźwość umysłu. Widzimy, że jest bardzo oddany wykonywanemu przez niego zajęciu i przynosi mu to nie tylko zarobek, jak również radość. Jest przykładem wzorowego Żyda. Co piątek siada do uroczystej wieczerzy, przed którą odmawia modlitwę. Człowiek ten był bardzo opiekuńczym i troskliwym dziadkiem. Bardzo dbał o edukacje Kubusia. Kupował mu nowe książki. Pewnego dnia chłopiec wrócił ze szkoły bardzo wystraszony. Nie miał też na głowie czapki. Mendel od razu zainteresował się całą sytuacją. Przeprowadził z chłopcem poważną rozmowę, w której wyjaśnił, że nikt nie ma prawa karać go za to, skąd pochodzi. Uważał takie traktowanie za niesprawiedliwe. O jego zainteresowaniu losami dziecka świadczy też fakt, że od razu kupił chłopcu nową czapkę, aby ten nie musiał marznąć. Mendel był człowiekiem bardzo prostym. Znał wszystkich w swojej okolicy. Działało to w dwie strony, ponieważ on też był bardzo rozpoznawalny. Uważał się za pełnoprawnego obywatela Polski. Tu tutaj się wychował, tu mieszka, wychowuje wnuczka. Uczciwie pracuje i odpowiada za swoje czyny. O przynależności do tego kraju świadczy jego nazwisko. Jak powiedział nazywa się Gdański, a więc pochodzi z Gdańska. Nie z Paryża, czy innego kraju. Nikt nie powinien mu zarzucać inności, czy nieuczciwości. To, że jest Żydem, niczego nie zmienia w postrzeganiu jego osoby.
Kubuś ma dziesięć lat. Ma piwne oczy, długie, ciemnego koloru rzęsy oraz drobne usta. Jest bardzo podobny do matki, drobny i szczupły. Po dziadku odziedziczył nos i wysokie, wąskie czoło. Jest sierotą, ponieważ jego rodzicielka odeszła, kiedy był mały. Wychowuje go tytułowy bohater utworu. Jest bardzo chorowitym dzieckiem. Co chwile kaszle, co powoduje, że jego opiekun cały czas się zamartwia. Chłopczyk chodzi do gimnazjum, gdzie jest nękany przez innych rówieśników. Jest osobą, która nie potrafi się obronić i walczyć o swoje. W relacjach towarzyskich jest strachliwy. Woli siedzieć w domu i odrabiać lekcje, niż bawić się z dziećmi na podwórku. Dziadek jest dla niego autorytetem, wzorcem do naśladowania. Bardzo go kocha i stara się tak postępować, aby mężczyzna był z niego dumny.
Pewnego dnia Mendla odwiedza zegarmistrz. Mężczyzna również jest już starszy. Z wyglądu był gruby. Po sposobie w jaki ten człowiek został opisany (epitety negatywnie nacechowane) można się domyślić, że relacje sąsiadów nie były przyjemne. Zegarmistrz mówił o narodowości Żydów z pogardą. Uważał, że są to osoby obce, które nie powinny się nazywać Polakami, gdyż nie są nimi z krwi i kości. Patrzy on na innych przez pryzmat pochodzenia. Twierdził także, że „każdy Żyd ma swoje wykręty”, co należy rozumieć, że ludzie ci są z natury nieuczciwi. Ten argument znowu odnosi się do stereotypów. Mężczyzna uważa swoje racje za jedyne właściwe i ciężko jest go przekonać do zmiany zdania. Dodatkowo wykazuje postawę pogardy w stosunku do tytułowego bohatera. W trakcie, kiedy Mendel mówi o swojej pracy, przeżyciach czy przywiązaniu do kraju, zegarmistrz tylko bawi się dewizką (łańcuszkiem od zegarka). Z jego zachowania wnioskujemy, że nie był on zainteresowany rozmową.
W utworze pojawia się młody student. Jest on bardzo szczupły i wysoki. Denerwują go ludzie, którzy nie okazują szacunku innym, w głównej mierze Żydom. Wykazał się ogromną odwagą i bohaterstwem. Kiedy pijani ludzie podchodzili pod kamienicę Mendla, chłopak zasłonił jej okno swoim ciałem i nie pozwolił ludziom wejść do środka i niszczyć mienia starszego mężczyzny. Jest oburzony zachowaniem swoich rodaków. Rozumie emocje, które zaczęły zbierać się w Gdańskim, takie jak smutek, czy gniew.
Pojawiają się również takie osoby jak sąsiedzi Mendla, jednak ich nie możemy nic powiedzieć na ich temat pod kątek cech charakteru.