Mendel Gdański - Mendel Gdański – Maria Konopnicka – Najważniejsze informacje

Autorem „Mendla Gdańskiego” jest Maria Konopnicka. Jest to nowela wydana w 1890 roku. Akcja utworu dzieje się w II połowie XIX wieku w zakładzie introligatorskim głównego bohatera. Pracownia umiejscowiona jest w Warszawie, gdzie Mendel mieszkał od urodzenia.
Tytułowy bohater jest sześćdziesięciosiedmioletnim Żydem. Mężczyzna wychowuje syna swojej zmarłej córki, dziesięcioletniego Jakuba. Bardzo kocha chłopca i martwi go jego wątła budowa oraz to, że chłopiec nie lubi chodzić na podwórko z kolegami. Jakub ucieka przed dokuczającym mu chłopcem, który nazywa go Żydem. Chłopiec po drodze gubi czapkę, po którą boi się wrócić. Mendel tłumaczy mu, że nie ma się czego obawiać, bo nie zrobił nic złego, uciekając, przyznaje się do słabości, a Żyd jest jak każdy inny człowiek.
Do Mendla przychodzi zegarmistrz i mówi, że mają bić Żydów w mieście, za to, że są Żydami. Mendel rozpoczyna dyskusję z zegarmistrzem i żąda, aby ludzi sądzono, biorąc pod uwagę czyny i to jakimi są ludźmi, a nie za wiarę czy pochodzenie. Mówi, że całe życie poświęcił temu miastu i ludziom je zamieszkującym. Że on jako człowiek szanuje ludzi wyznających inną wiarę i że Polacy są antysemitami, choć nie pozwala im na to ich chrześcijańska wiara.
Kiedy nadchodzi tłum. Mający na celu zniszczyć witryny należących do Żydów sklepów i zakładów, do Mendla przychodzi student i każe im uciekać. Mendel jednak nie ma zamiaru tego robić. Następne przychodzą sąsiadki. Stróżka Janowa i sklepikarka. Chcą ustawić w domu Mendla chrześcijańskie symbole, aby uchronić jego i jego wnuka. Ten również i tego odmawia, bo nie ma zamiaru wyrzekać się swojej wiary. Mężczyzna staje wraz z wnukiem w oknie zakładu i chce przeciwstawić się oprawcom. Jakub zostaje ranny w głowę. Ostatecznie jednak wyzdrowieje. Zakład introligatorski Mendla Gdańskiego ratuje chudy i ubogi student. Mendel stracił wolę walki i serce do miasta, które tak kochał, ponieważ ludzie, którzy w nim mieszkają, nie zwracają uwagi na to ile zrobił, a na to, że jest Żydem.