Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki - Problematyka

„Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki” to utwór, który powstawał w latach 1774 – 1775. Ukazał się drukiem w 1776 roku w Warszawie. Jest to pierwsza polska powieść nowożytna, która została napisana w formie pamiętnika. Krasicki z pewnością czerpał wzory z innych powieści tego rodzaju, które wówczas powstawały w Europie. Utwór łączy w sobie jednak także cechy powieści satyrycznej, przygodowej i utopijnej. Księga pierwsza to historia młodego Mikołaja, który rozpoczyna edukację. Po jej zakończeniu rzuca się w wir życia. Nie wzbudziło to aprobaty jego wuja, który zakazał mu takiego postępowania. Zatrudniono także korepetytora, który miał uczyć chłopaka języków obcych, a przede wszystkim, dobrych manier.
Kolejny etap życia Mikołaja to podróże. W Paryżu młody człowiek traci majątek i poznaje negatywne aspekty życia. W czasie dalszej podróży trafia na wyspę Nipu, w której poznaje niezwykłą społeczność, która wiedzie idealne życie. Warto zwrócić uwagę, że w języku Nipuańczyków wiele wyrazów po prostu nie istnieje. Nie znają oni pojęć takich jako kłamstwo, zdrada, przestępstwo, zbrodnia. Nipuańczycy nie akceptują także żadnych form przemocy. Nie potrzebują broni ani żadnych innych urządzeń, które byłyby wykorzystywane do stosowania przemocy. Na wsypie w żaden sposób nie zachęca się także do rywalizacji. Choć jest to społeczeństwo niemalże idealne, także w nim pojawiają się konflikty. Nikt jednak nie rozwiązuje ich na własną rękę. W przypadku problemów skonfliktowani udają się do Rady Starszych, która wysłuchuje każdej ze stron, a następnie wskazuje, jako powinni postąpić zwaśnieni. Nipuańczycy nie oskarżają się wzajemnie, nie posługują się manipulacją. Duże znaczenie ma w ich świecie wychowanie młodych pokoleń. Młodzież jest uczona, jak żyć cnotliwie. Poznaje najważniejsze zasady moralne. Młody człowiek, który kończy edukację, powinien kochać mądrość, sprawiedliwość oraz prawdę. Bohater powieści jest zaskoczony, ale też zafascynowany funkcjonowaniem tej społeczności.

Po powrocie do kraju stara się wcielić w życie ideały Nipuańczyków. Chce także zmienić siebie, swoje postępowanie. Chce stać się nowym, innym, odrodzonym człowiekiem. Marzy o tym, aby być idealnym obywatelem. Nie udaje mu się jednak zrealizować tego zamiaru i ostatecznie zamieszkuje w swoim majątku.
Powieść Krasickiego to typowy utwór dydaktyczny. Ostrze krytyki zostało skierowane przeciwko szlachcie, która jest ciemna, zacofana i niedouczona. Pisarz zwraca również uwagę na negatywne aspekty życia społeczno – politycznego i stara się wskazać odpowiednie drogi postępowania w przyszłości. Przedstawiciele tej klasy wykazują skłonności do życia ponad stan. W szczególnie ostry sposób krytykuje sposób edukacji młodego pokolenia. Młodzi ludzie są edukowani przez zagranicznych korepetytorów, którzy wpajają im obce wzorce i przynoszą więcej szkody niż pożytku. Krasicki prezentuje też społeczeństwo idealne, utopijne, w którym ludzie czerpią jak najwięcej z natury, traktują się z szacunkiem, są samowystarczalni.