Gdy brat staje się katem - Problematyka

Problematyka dotyczy wysiedleń ludności polskiej z obszarów Podola i Żytomierszczyzny na teren Wołynia.
Pamiętamy z lekcji historii, że część Podola znalazła się w rękach Polaków w 1920 r., m.in. Czortkowo, Zaleszczyki, jednakże nie całość.
Narratorem opowieści jest mała dziewczynka, Janeczka Lipska, która wraz z rodziną musi opuścić swe rodzinne strony, by przenieść się na obszar Wołynia.
Pisarka przedstawia dramat rodzin, które zostawiły w Żytomierzu oraz na Podolu swe majątki, które następnie dostały się w ręce bolszewików.
Warto powiedzieć kilka słów o autorce książki, którą jest Krystyna Lubieniecka- Baraniak, córka komendanta Straży Granicznej, który brał czynny udział w wojnie polsko- bolszewickiej 1920 r., który został zamordowany w Katyniu. Pisarka wraz z matką oraz rodzeństwem, została zesłana do tajgi archangielskiej.
Celem tej książki, jak też całej twórczości pisarki, jest przedstawianie historii Polski w sposób jak najbardziej rzetelny, wiarygodny, tak jak to miało miejsce w rzeczywistości.
Pisarka kreśli relacje łączące Polaków z Ukraińcami, które jeszcze przed II WŚ, były serdeczne i życzliwe. Stosunek ten zmienił się wraz z rozpoczęciem II WŚ.
Autorka opisuje agonię Polaków mordowanych przez Ukraińców, również losy Janeczki, która wraz z bliskimi wielokrotnie ociera się o śmierć.
Książka wpisuje się w nurt opowieści o masakrze na Polakach, dokonanej przez Ukraińców na Wołyniu. Takich książek powstaje bardzo dużo, chociażby „Masakra w Lipnikach. Wołyn’43” pióra Władysława Hermaszewskiego.
Pozycja ta nie ukazałaby się bez chęci podzielenia się swymi wspomnieniami przez Janinę Lipską, która była świadkiem przewrotu bolszewickiego, wojny 1920 r., lat II WŚ oraz późniejszych. Bardzo ważne jest, że kobieta była naocznym świadkiem tych zdarzeń, przez co jej opowieść nabiera na wiarygodności.
Janina Lipska stara się odpowiedzieć w jaki sposób doszło do tego, że niedawne relacje polsko- ukraińskie, które były dobre nagle stały się tak złe? Jak to możliwe, że w miejsce spokoju, przyjaźni sąsiedzkiej, szczęścia, nagle pojawiły się takie nastroje jak nieufność, agresja, okrucieństwo które wręcz nie mieści się w głowie.
Problematyka książki jest trudna, jednakże cieszy, że pisarka zgłębiła temat, wystawiając właściwą, obiektywną ocenę naszego wspólnego kresowego dziedzictwa.
Książka ta znalazła się na nowej liście lektur, po reformach Ministra Edukacji i Nauki, Przemysława Czarnka. Ważnymi zaletami tej pozycji są pielęgnowanie naszych cech narodowych, religijność, oparcie na wierze katolickiej, która pozwalała przez wieki zachować ducha narodu polskiego.
Należy pozytywnie ocenić fakt, że książka ta znalazła się w nowym kanonie.
Wojciech Smarzowski powiedział kiedyś, że Kresowian zamordowano dwukrotnie, pierwszy raz w 1943 r., następnie przez niepamięć.
Książka „Kiedy brat staje się katem” pozwoli młodemu czytelnikowi odkryć na nowo te traumatyczne wydarzenia, co więcej da możliwość wsłuchania się w słowa świadka tamtej epoki.
„Kiedy brat staje się katem” jest próbą rozliczenia się z tymi traumatycznymi wydarzeniami.