Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki - Geneza utworu i gatunek

#Geneza utworu
Powieść „Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki, przez niegoż samego opisane, na trzy księgi rozdzielone” została ukończona w 1775 roku (powstała nieco wcześniej), a wydana w roku 1776. Pierwotnie miała tytuł „Historia Doświadczyńskiego”. Tematyka utworu związana jest z podejmowanymi w „Monitorze” i w „Uniwersale” (wystosowanym przez Komisję Edukacji Narodowej) kwestiami wychowawczymi. Tytułowy bohater dzieła ma być oświeceniowym wzorcem osobowym, którego postawa i postępowanie uczą. Chodzi między innymi o wskazanie wartości edukacji i spełniania obowiązków politycznych i obywatelskich, ale też o krytykę błędów w wychowaniu, niepotrzebnego wzorowania się na krajach Zachodu i nieprawidłowości w funkcjonowaniu instytucji. Jest to więc powieść odpowiadająca na bieżące problemy i choroby Rzeczpospolitej.
#Gatunek literacki
„Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki, przez niegoż samego opisane, na trzy księgi rozdzielone” to pierwsza polska powieść. Prezentuje losy zwykłego przedstawiciela społeczeństwa, który doświadcza swoistego awansu, zmienia się, rozwija (cecha charakterystyczna oświeceniowych powieści). Jest antyromansem, a zatem utworem odrzucającym konwencję romansu (przez banalność tematów i wydarzeń i mały stopień prawdopodobieństwa perypetii, gdy nie służy to wyższemu celowi). Utwór jest pamiętnikiem – to relacja głównego bohatera. Pojawiają się w nim również inne formy gatunkowe, na przykład list, przemówienie. Autor podkreśla w ten sposób autentyczność tekstu. Utwór łączy w sobie elementy powieści satyryczno-obyczajowej, przygodowej oraz utopijnej. Podzielony jest na trzy części. Pierwsza ma charakter satyryczno – obyczajowy i łączy w sobie elementy powiastki filozoficznej oraz robinsonady. Druga jest przykładem utopii. Trzecia jest połączeniem powieści obyczajowej i przygodowej oraz powiastki filozoficznej.