Faraon

Recenzja książki

Książka pod tytułem “Faraon’ jest dziełem Bolesława Prusa i została ukończona w 1895 roku, a opublikowana w “Tygodniku Ilustrowanym” od października 1895 roku. Bolesław Prus na prawdziwe imię miał Aleksander Głowacki. Był autorem noweli powieści i opowiadań. Urodzony 20 sierpnia 1847 roku w Hrubieszowie, zmarł 19 maja 1912 roku. Niedługo po publikacji “Emancypantek” ”Kurier Codzienny” opublikował informację, według której Prus przymierza się do napisania powieści zatytułowanej Faraon. Faraon należy do Epiki i jest powieścią. Napotkałem na tę książkę w bibliotece. Spodobała mi się, więc ją wypożyczyłem. Po dwóch miesiącach ją przeczytałem. Bardzo spodobało mi się w tej książce to, że jest umieszczona w czasach Starożytnego Egiptu i jej główny bohater to młody Faraon Ramzes trzynasty. W utworze występują ciekawi bohaterowie, tacy jak Ramzes Trzynasty, Herhor, Pentuer, Mefres,Sara i Kama. Ramzes trzynasty to młody faraon, był synem egipskiego faraona Ramzesa dwunastego i królowej Nikotris. Dobrze operował wojskiem i był zwolennikiem reformy państwa egipskiego. Był inteligentny, zdolny i wrażliwy. Czasami popełnia błędy w kierowaniu państwem. Herhor był kapłanem Świątyni Amona w Tebach, był doradcą Ramzesa i ministrem wojny po śmierci Ramzesa trzynastego. Był małomówny, ogolony i dobrze zbudowany. Tak naprawdę to on sprawował rządy w państwie, był mądry, ambitny. Był jednocześnie przebiegły i potrafił wykorzystać zjawiska przyrodnicze do obalenia młodego faraona. Na końcu to on został faraonem i rządzi w państwie. Pentuer był drugim kapłanem świątyni w Tebach. Doradzał Herhorowi, a później Ramzesowi. Pochodzi z chłopskiej rodziny, dlatego namawiał Ramzesa do ulżenia doli chłopów. Był mądry i przenikliwy. Ramzes mu ufał słuchał jego wskazówek i rad. Po śmierci faraona Pentuer prowadzi ubogie życie i nie chce pomagać nowemu władcy. Mefres był arcykapłanem świątyni Ptah w Memfis. Był starszym człowiekiem żądnym władzy, wrogiem Ramzesa, za wszelką cenę próbował usunąć młodego faraona z tronu. Próbuje zaszkodzić młodemu władcy. Krytykuje jego każdą decyzję. Był bardzo pobożny ubierał się na biało i miał białe włosy. Współpracuje z Lykonem. Menes był kapłanem i naukowcem. Posiada dużą wiedzę. To on obliczył kiedy będzie zaćmienie słońca i jego dokładną datę. Bardzo żałuje tego, że Ramzes nie posłuchał się go w sprawie zaćmienia. W rezultacie tego, że Ramzes nie posłuchał się Menesa ponosi klęskę. Sara była żydówką i kochanką Ramzesa, matką ich syna Izaaka. ”Było to istotnie piękne dziewczę z greckimi rysami twarzy i cerą słoniowej kości. Spod welonu na głowie wyglądały ogromne czarne włosy , skręcone w węzeł. Była miła i rozsądna kochała szczerze Ramzesa i jego syna . Jest nieszczęśliwa gdy Ramzes kara ją za nadanie żydowskiego imienia ich synowi. Odtrąca ją i robi z niej służącą dla nowej kochanki czyli Kamy . Jeszcze bardziej cierpi gdy Lykon na zlecenie Kamy zabija jej syna Izaaka. Wówczas z rozpaczy umiera. Kama była kapłanka Astoreth, Fenicjanką, miała 16 lat, była kochanką Ramzesa. Tak naprawdę została podsunięta Ramzesowi przez Felicjan. Jest złośliwa i kapryśna więc postanawia ją zniszczyć. Z jej rozkazu Lykon zabija synka Sary i Ramzesa, nie zna litości. Choruje na trąd, podejrzewa, że to kara za świętokradztwo, zostając kochanką Ramzesa zostaje wydalona na pustynię do kolonii chorujących na nieuleczalną wtedy chorobę trąd. Książki umiejscowiona jest w czasach starożytnego Egiptu u kresu dwudziestej dynastii. Książka posiada wstęp zarysowujący akcję i zakończenie. W książce Bolesława Prusa nie podobało mi się to, jak młody faraon próbuje podjąć walkę o niezależność władzy faraona od kasty kapłańskiej oraz zachowanie Lykona. Podsumowując to co napisałem można wywnioskować, że książka Bolesława Prusa jest ciekawa i można się w nią wciągnąć na dobre i stracić rachubę czasu podczas czytania. Jest bardzo ciekawa i dobrze umila czas. Według mnie warto przeczytać tę książkę, bo potrafi zmienić kąt widzenia na świat i umilić czas.

Streszczenie szczegółowe

Egipt należy do najstarszych cywilizacji na świecie. Leży on w północno-wschodnim terytorium Afryki. Geniusz starożytnych Egipcjan podziwiany jest do dzisiaj. Starożytni Egipcjanie posiadali system kanałów nawadniających, budowali wspaniałe świątynie i grobowce, kapłani egipscy znali wiele tajemnic natury. Początkowo w państwie egipskim powstało mnóstwo drobnych państewek, które z czasem połączyły się w dwa większe, na południu- Egipt Górny, a na północy- Egipt Dolny. W początkach III tysiąclecia p.n.e. obydwa te państwa zostały zjednoczone. Na czele państwa stał faraon. Rządził on państwem przy pomocy stałej milicji, mnóstwa urzędników, z których powoli utworzyła się arystokracja rodowa. Faraon był prawodawcą, naczelnym wodzem, najbogatszym człowiekiem, najważniejszym sędzią, kapłanem, a nawet synem bożym i bogiem. Obok faraonów, a bardzo często ponad nimi stali kapłani- był to zakon mędrców kierujących losami kraju. Kapłani odgrywali bardzo ważną rolę w Egipcie. Byli oni nauczycielami młodych pokoleń, wróżbitami, doradcami dorosłych, sędziami zmarłych. Spełniali nie tylko drobiazgowe obrządki religijne przy bogach i faraonach, ale leczyli chorych jako lekarze, wpływali na bieg robót publicznych jako inżynierowie, tudzież na politykę jako astrologowie. Najczęściej faraonowie ulegali kapłanom, składali bogom hojne ofiary i wznosili świątynie. Byli jednak i tacy faraonowie, którzy sprzeciwiali się woli kapłanów, jak np.: Ramzes XIII- syn Ramzesa XII i królowej Nikotris. Panowanie tych władców było krótkie, znikały nie tylko ich czyny, lecz także nazwiska. Czasami zdarzało się, że upadała dynastia, a kloff- czapkę faraonów otoczoną wężem przywdziewał kapłan.
„Faraon” jest powieścią przedstawiającą nam kulisy życia politycznego i osobistego faraonów oraz kapłanów za panowania Ramzesa XII, a po jego śmierci Ramzesa XIII- jego syna. Był to wiek XI przed Chrystusem. W utworze przedstawiony jest upadek dynastii dwudziestej i wtargnięcie na tron arcykapłana Amona San- amen Herhora. W 33 roku panowania Ramzesa XII Egipt święcił duże uroczystości, mianowicie uzdrowienie królewskiej imieniem Bent- res i wypędzenie złego ducha z rodziny królewskiej przez bożka Chonsu oraz mianowanie syna Ramzesa XII na namiestnika. Po otrzymaniu tytułu erpatra młody książę poprosił ojca o mianowanie go dowódcą korpusu w Memfis. Ramzes XII zgodził się pod warunkiem, że następca tronu złoży dowód, iż potrafi kierować masą wojsk na stopie bojowej. W tym celu minister wojny Herhor, który był arcykapłanem największej świątyni Amona w Tebach zwołał radę, która postanowiła poddać księcia próbie. Książę miał wyruszyć z wojskiem w towarzystwie ministra Herhora, który miał składać raporty faraonowi o przebiegu wypadków. Na pustyni miał być zaskoczony przez pułk naczelnego wodza armii generała Nitagera. W czasie drogi książę wykazywał wielki zapał i znajomość spraw wojskowych. Pewnego razu, gdy oficer Eunane zgodnie z rozkazem księcia jechał na czele oddziału spostrzegł na szosie dwa skarabeusze, zatrzymał pochód i złożył hołd świętym żukom, doniósł o tej wróżbie księciu. Książę nie przywiązywał wielkiej wagi do tej wiadomości i był bardzo niezadowolony z decyzji ministra, który postanowił iść okrężną drogą przez wąwóz, aby nie podeptać świętych żuków. W związku z tą decyzją książę, który stwierdził „że taka przeszkoda nawet osła nie zatrzymałaby w podróży” powierzył przeprowadzenie oddziału przez wąwóz Herhoromi. Stwierdziwszy, iż nie zna się na kapłańskiej taktyce, oddalił się z kuzynem Tutmozisem, wymawiając się chęcią odpoczynku. Był to pierwszy konflikt między Ramzesem a kapłanem. W czasie rozmowy z Tutmozisem książę dał znać o swej niechęci do kapłanów. Rozchodziło mu się bardziej o to, że dowódcą wojsk jest kapłan. Wdrapawszy się na wzgórze zauważyli piękny folwark, a w ogrodzie dziewczynę, która spodobała się Ramzesowi. Była to Sara, córka rządcy folwarcznego, żydówka. Przyjemną rozmowę z Sarą przerwał Ramzesowi głos trąbki. Książę w pośpiechu ofiarował dziewczynie złoty łańcuch i prosił, aby oddała go swojemu ojcu. Po chwili wraz z Tutmozisem pobiegli w stronę głosu trąbki. Po przybyciu na miejsce książę dowiedział się od Herhora, że wojska zostały odcięte przez pułk niezwyciężonego Nitagera. Jak przystało na żołnierza, Ramzes postanowił siłą rozgromić tych, co ośmielili się zastąpić mu drogę. Nitagerowi powstrzymał księcia i wyjaśnił mu, dlaczego wojska jego zostały odcięte. Po krótkiej rozmowie, w której książę wykazał wiele zdrowego rozsądku, manewry zostały uznane za skończone. Następca wysłał Tutmozisa do ojca Sary w celu wykupienia jej, a sam ruszył z wielką świtą w stronę Memfis. Po przybyciu faraon zwołał naradę, na której chciał się dowiedzieć od osób zaufanych czy jego syn będzie dobrym wodzem. Nitager i Herhor stwierdzili, że książę posiada wszelkie zasady wodza. Pomimo tych zalet minister radził nie mianować jeszcze księcia dowódcą korpusu w Memfis. Faraon zgodził się i opuścił zgromadzenie. Nitager był bardzo poruszony słowami Herhora, a przede wszystkim tym, że faraon bez cienia niechęci zgadza się na wolę Herhora. Po otrzymaniu tej wiadomości Ramzes rozpoczął z ojcem zaciętą dyskusję, z której wynikło, że czuje on wielką niechęć do Herhora. Już od tej chwili w sercu młodego księcia rodził się bunt przeciw kapłanom. Pomimo tego książę był w ciężkiej sytuacji finansowej. Obiecał żołnierzom wynagrodzenie i chciał dotrzymać obietnicy. W związku z tym złożył wizytę matce i przedstawił jej swoją prośbę. Matka miała jednak obiekcje do jego przyszłej żony w związku z jej żydowskim pochodzeniem i poradziła, aby Ramzes oddalił od siebie Sarę i zwrócił się o pomoc do kapłanów. Ramzes zrezygnował z propozycji matki i o radę prosi Tutmozisa. Tutmozis przysyła do niego Fenicjanina Dagona, który pożycza księciu potrzebne pieniądze. Przez cały ten czas Sara mieszka w domu wynajętym przez Ramzesa. Sytuacja gospodarcza Egiptu jest bardzo krytyczna. Kapłani wykorzystawszy chwilę, że Nil nie przybiera, zaczęli buntować lud przeciwko Sarze. Rozjuszony lud napłynął na dom Sary. W tej chwili wystąpił kapłan i przemawiając do ludu go uspokoił. Kapłan ten pozostaje przez dłuższy czas nieznany. Ramzesa gnębi to nieprzyjemne zdarzenie. Ramzes, jako przyszły faraon, chciał poznać dokładnie gospodarkę kraju. Im bardziej zagłębiał się w tajniki państwa i poznawał coraz to większe wpływy kapłanów na różne okoliczności, tym bardziej zaczął się przeciw nim buntować. Ramzes został w końcu mianowany namiestnikiem Dolnego Egiptu i pożegnawszy Sarę wyjechał na północ. Pierwsze dni władzy dały mu do zrozumienia, że jest to bardzo ciężka praca. W związku z objęciem władzy Ramzes musiał odbyć szereg podróży służbowych. Powróciwszy do domu, otrzymał radosną wiadomość, że został ojcem. Niedługo jednak cieszył się spokojnym życiem rodzinnym, pociągały go sprawy państwowe. Odbył kilka ważnych powiedzeń, na których rozpatrywano zagrożenie Egiptu od strony Libii. Ramzes od dawna chciał stoczyć walkę z Libią, której zwycięstwa był pewien, ale kapłani nie wyrażali zgody. Pewnej nocy Ramzes, przebywając w świątyni Asoreth, zauważył tam kapłankę Kamę, która bardzo przypadła mu do gustu. Kapłanka ta na odgórny rozkaz demonstrowała mu niektóre triki niby duchów świętych. Ramzes, zapoznawszy się z tym, jeszcze bardziej zaczął pogardzać religią. Postanowił sprowadzić do swego domu Kamę, która było innego wyznania, gdyż była Fenicjanką. Był to czyn bardzo źle widziany przez kapłanów i Greka Lykona- sobowtóra księcia, który kochał się także w Kamie i pragnął ją uprowadzić do swego kraju. Kama miała bardzo wysokie wymagania w stosunku do Ramzesa i swymi grymasami doprowadziła do wielkiego upokorzenia Sary i jej syna. Lykon z zemsty zamordował syna Ramzesa i Sary. Początkowo wszyscy byli pewni, że mordercą jest Ramzes. Jednak policja złapała Lykona i oddała go arcykapłanom, którzy kazali dochować tajemnicy, by użyć Greka do swych celów. Kama zachorowała i musiała być odizolowana od ludzi zdrowych, a Sara umarła w więzieniu, chcąc być lojalną wobec Ramzesa do końca. Sytuacja polityczna Egiptu była nadal zagrożona przez Libijczyków. W końcu Ramzes stoczył zwycięską walkę z Libią. Ramzes, powracając z wojny, dowiedział się o śmierci ojca, co automatycznie wynosiło go na tron faraona. Ramzes XIII zostawszy władcą Egiptu widział lepsze perspektywy walki z kapłanami. W Egipcie coraz częstsze miejsce miały bunty chłopów. Lud podzielił się na dwie grupy: pierwsza- wrogo ustosunkowana do kapłanów; druga- która za sprawą fałszywych wiadomości kapłanów sądziła, że faraon jest obłąkany i wrogo była nastawiona do faraona, a także do Fenicji, z którą faraon utrzymywał kontakty. Taką sytuację wywołał między innymi kryzys skarbca państwowego. Ludziom nie płacono za wykonanie nadprogramowo prac. Faraon, chcąc polepszyć sytuację, planuje co siedem dni pracy zrobić jeden dzień wolny i dać należne im wynagrodzenie. Na to zwrócił mu uwagę już wcześniej kapłan chłopskiego pochodzenia, jego doradcą. W tym celu Ramzes XIII, znający, jak wielkie bogactwa mają w swoich rękach kapłani, zwraca się z legalną prośbą o wspomożenie skarbu państwa z Labiryntu. Zostaje zwołane specjalne posiedzenie. Propozycja Ramzesa upadła i faraonowi nie pozostało nic innego, niż jak to sobie wcześniej zaplanował, obrabować labirynt. Pomocny w tym celu był mu kapłan Sametu, który znał tajemnice Labiryntu. Oprócz zamachu na Labirynt, Ramzes XIII planuje bunt ludu i stoczenie walki z kapłanami. Zamach na Labirynt nie dochodzi jednak do skutku, ponieważ kapłan Sametu zostaje wykryty w jednej z komnat przez dozorców i arcykapłana Mefresa. Sametu, zdając sobie sprawę, że znajduje się w sytuacji bez wyjścia, truje się. Zamach ludu na świątynię również nie dochodzi do skutku, ponieważ w kulminacyjnym następuje zaćmienie słońca, na które lud, a nawet żołnierze faraona nie byli przygotowani. Sytuacja ta sprzyjała kapłanom. Przedstawili oni to jako gniew boski Ozirisa, w związku z czym lud w strachu przed siłą boga stracił zapał do buntu. Sytuacja taka nie miałaby miejsca, gdyby przebieg wydarzeń toczył się według wcześniejszego zaplanowania. Faraon w ostatniej chwili, nie wiedząc nic o mającym nastąpić zaćmieniu słońca, zniecierpliwiony postanawia przyśpieszyć tempo akcji, co przyczyniło się do jego klęski. Otrzymawszy listy, które miały być dowodem zdrady państwa przez arcykapłanów Herhora i Mefresa, wysyła Tutmozisa z ochotniczym wojskiem, aby ogłosił ich jako zdrajców. Tutmozis zostaje na miejscu podstępnie zamordowany przez oficera Eunana, który jak większość ochotników był żołnierzem w służbie kapłanów. Po krótkiej chwili arcykapłan Mefres zostaje jednak i tak zamordowany przez dozorców Labiryntu, którzy mieli obowiązek zabijać wszystkich, którzy znali tajemnicę Labiryntu. W momencie, gdy nastąpiła zdrada faraona i śmierć Tutmozisa, Ramzes XIII składał wizyty żonie Tutmozisa. Wracając od niej w nocy przez ogród zostaje napadnięty i zamordowany przez nasłanego przez arcykapłana Mefresa Greka Lykona. W ten sposób arcykapłan Herhor dzięki doskonałej znajomości polityki i wielkiego sprytu dopiął swego celu i zasiadł na tronie faraona.

Streszczenie

1.Wstęp-Bolesław Prus we wstępie opisuje Egipt, położenie tego kraju na kuli ziemskiej oraz jego specyficzny klimat. Przedstawia wybitne osiągnięcia i wynalazki, takie jak poznanie dziedzin miernictwa, budownictwa. Potem Prus opisuje system kastowy panujący w tym państwie. Wyszczególnieni są tutaj kapłani z ich powinnościami.
2.Rozdział 2- Opisany jest tu trzydziesty trzeci rok panowania władcy egipskiego Ramzesa XII. Ludność świętuje ważne wydarzenie-powrót czczonego przez nich bożka Chonosu. Faraon mianuje na swego następcę swojego młodego, dwudziestodwuletniego syna. Ramzes otrzymuje zaszczytny tytuł erpatra.
3.Rozdział 3-Ramzes czuwa przed bitwą nad powierzonymi mu pułkami. Drogę wojsku zastąpiły dwa skarabeusze, ale Egipcjanie poszli dalej, nie zważając na złe wróżby.
4.Rozdział 4- W wąwozie pochód napotkał problemy w postaci kanału, który został sprawnie zasypany.
5.Rozdział 5- Zostaje tu opisane pierwsze spotkanie Ramzesa z Żydówką Sarą, która spodobała się mężczyźnie.
6.Rozdział 6-Ramzes zwyciężył w bitwie. Odważny młodzieniec z dumą mógł wrócić do Memfis. Udowodnił swoje męstwo i waleczność.
7.Rozdział 7-Ramzes XIII nie może zostać dowódcą korpusu, gdyż główny kapłan Herhor wytknął błędy młodemu dowódcy. Zasmucony Ramzes wydzierżawił kilka folwarków u Dagona. Ofiarował też pierścień Eunanie za to, że ten dostrzegł skarabeusze.
8.Rozdział 8- Sara została oskarżona o zatrzymanie wody Nilu, w jej obronie stanął tajemniczy człowiek. Rzeka znowu zaczęła płynąć i Sara została uratowana.
9.Rozdział 9- Faraon jest wściekły za atak na jego kochankę, wciąż prowadzi przesłuchania. Większość osób jest niewinna, a Ramzes jest strapiony, że nie ma władzy, aby ich ułaskawić.
10.Rozdział 10- Młody Ramzes jest świadkiem brutalnego traktowania chłopów. Obwinia kapłanów za te zło, dzięki swoim podróżom po kraju zyskuje uznanie i rozgłos.
11.Rozdział 11-Podczas nieobecności Ramzesa XII państwem rządzi Herhor. Młody Ramzes XIII jest smutny, że to nie on sprawuje tę funkcję i wyjeżdża do Sary. Przebywa z nią kilka miesięcy. Główny kapłan oznajmia młodzieńcowi, że Sara jest w ciąży i spodziewa się dziecka z Ramzesem.
12.Rozdział 12-Ramzes zostaje wodzem Menfi, a także otrzymuje tytuł namiestnika Dolnego Egiptu. Młodzieniec dochodzi do wniosku, że tylko arystokracja ma zadatki na lojalnych poddanych, ponieważ chłopi to zwykli głupcy.
13.Rozdział 13- Tajniki funkcjonowania państwa przedstawia młodemu Ramzesowi kapłan Pentuer. Nakazuje mu, aby ten nie prowadził wojen i za wszelką cenę unikał Fenicjan.
14.Rozdział 14- Ramzes zostaje przekonany przez kapłanów, że wojna z Syrią jest bardzo nieopłacalna. Udało im się odwieść młodzieńca od tego pomysłu.
15.Rozdział 15-Ramzesowi rodzi się syn. Ten znalazł sobie nową kochankę, Kamę, która jest kapłanką. Gdy mężczyzna dowiaduje się, że jego syn nosi imię Izaak, w przypływie złości oddaje Sarę w niewolę Kamie.
16.Rozdział 16- Ramzes zostaje mianowany najwyższym władcą w prowincji, a także naczelnym wodzem. Na naradzie młody dowódca nieopatrznie obraził kapłanów, przez co ci stali się jego największymi wrogami.
17.Rozdział 17- Lykon zostaje namówiony przed podstępną Kamę do zabójstwa synka Ramzesa, małego Izaaka. Zabójcy niedługo potem zostali odkryci.
18.Rozdział 18- Kama, twórczyni planu zabójstwa Izaaka, zostaje schwytana i wysłana za karę do obozu dla chorych na trąd. Matka Izaaka, Sara, zrozpaczona po stracie dziecka, umiera.
19.Rozdział 19-W tym rozdziale opisana została walka, jaką Ramzes stoczył z Libijczykami. W wojsku faraona zostają zabici też jeńcy, przez co mieszkańcy Libii zaczynają pałać jeszcze większą nienawiścią do młodego Ramzesa.
20.Rozdział 20- Gdy młody Ramzes dociera do Memfis, jego ojciec już nie żyje. Państwo zaczyna przygotowania do przywitania nowego władcy, Ramzesa XIII. Nowy władca chce wprowadzać znaczące zmiany, ale nie spotykają się one z aprobatą i akceptacją kapłanów.
21.Rozdział 21- Nowy władca chce prosić o dostęp do Labiryntu, aby mógł korzystać ze skarbów tam zgromadzonych. Dlatego Pentuer ma za zadanie przygotować specjalne spotkanie, na które mają przybyć przedstawiciele wszystkich stanów. Pentuer chciałby także poprawić życie chłopstwa, gdyż on sam pochodzi właśnie z tej najniższej i uciśnionej przez wszystkich warstwy społecznej.
22.Rozdział 22-Hebron, córka władcy Teb, przygotowuje się do ślubu z Tutmozisem. Hebron wyjawia, że nie chce swego wybranka, gdyż jej serce skłania się ku Ramzesowi, który to także uczestniczy w ślubnych przygotowaniach.
23.Rozdział 23-Wśród ludu szerzy się okropna plotka, jakoby młody Ramzes był szaleńcem. Wszystko przez niecne poczynania kapłanów, którzy wykorzystują Lykona, by kompromitować Ramzesa. Sobowtór faraona biega rozebrany po pałacach, wywołując zgorszenie.
24.Rozdział 24- Ludzie nie ufają młodemu faraonowi, nie przeszedł też pomysł wykorzystania skarbów zgromadzonych w Labiryncie.
25.Rozdział 25-Sprowokowany i znieważony Ramzes dokonuje ataku na świątynię. Główny kapłan dzięki umiejętnemu wykorzystaniu zaćmienia słońca sprawia, że ludzie całkowicie odsuwają się od młodego faraona.
26.Rozdział 26-Tutmozis zostaje zabity. Gdy Ramzes udaje się do chorej matki, jego sobowtór Lykon przebija go sztyletem.
27.Rozdział 27-Po śmierci Ramzesa XIII, władzę przejmuje San-amen-Herhor, główny kapłan. Żeni się z Niktoris i zostaje nowym faraonem.
28.Rozdział 28-Kapłan Pentuer wciąż obwinia się o śmierć Ramzesa XIII. Mens uświadamia mu, że na takiego władcę, jakim był zabity Ramzes-faraona wojennego, Egipt i tak by się nie zgodził.

Plan wydarzeń

Plan wydarzeń – jest to spis najważniejszych, ułożonych chronologicznie wydarzeń zawarty w tekście literackim. Plan wydarzeń można pisać w formie równoważników zdań lub zdań pojedynczych. Sporządzenie planu wydarzeń jest przydatne. Poprzez pisanie planu wydarzeń, przypominamy i utrwalamy sobie treść tekstu. Plan wydarzeń pomaga również w nauce przed sprawdzianem. Ułatwia również prześledzenie konkretnego wątku np. losów konkretnego bohatera, wątku miłosnego, wątku przyjaźni itd. Plan jest naprawdę pomocy przy pisaniu: charakterystyki bohaterów, streszczenia, streszczenia szczegółowego czy recenzji.

„Faraon” Bolesława Prusa – plan wydarzeń:

1. Opis Egiptu:
– położenie Egiptu
– klimat państwa
– struktura społeczna tego państwa

2. Ramzes XIII mianowany następcą tronu

3. Podjęcie decyzji o sprawdzeniu Ramzesa

4. Decyzja Ramzesa o przecięciu drogi skarabeuszom

5. Oddalenie się Ramzesa i Tutmozisa od oddziałów

6. Zasypanie kanału, kopanego przez chłopa 10 lat

7. Poznanie i wykupienie od ojca Sary

8. Porażka oddziałów Nitagera

9. Powrót do Memifs

10. Informacja o popełnieniu samobójstwa przez chłopa

11. Pożyczka u Fenicjanina

12. Niechęć ludności wobec Sary

13. Pomoc i obrona Sary

14. Proces sądowy ludzi, którzy napadli na Sarę

15. Podróż do Teb

16. Informacja o ciąży Sary

17. Znudzenie Sarą

18. Powrót faraona

19. Zawarcie paktu pomiędzy kapłanami a posłem asyryjskim

20. Pobyt w świątynie

21. Ofiarowanie kapłanki księciu

22. Informacja o pochodzeniu następcy tronu

23. Zabójstwo następcy tronu

24. Rozpoczęcie wojny z Libią

25. Śmierć faraona

26. Powrót do Memfis

27. Koronacja nowego faraona

28. Ramzes XIII zostaje faraonem

29. Stopniowe wprowadzanie reform

30. Zgromadzenie ludzi z wszystkich stanów

31. Szaleństwo księcia

32. Planowanie ataku na labirynt i świątynie

33. Zaćmienie słońca, przerażenie ludności

34. Śmierć Tutmozisa

35. Zabójstwo Ramzesa XIII

36. Objęcie władzy przez Herhora

37. Wprowadzenie reform zaplanowanych przez Ramzesa XIII

Streszczenie krótkie

W trzydziestym trzecim roku panowania Ramzesa zostaje mianowany na następcę tronu jego dwudziestodwuletni syn – Cham-semmerer-amen-Ramzes. Prosi ojca o otrzymanie dowództwa nad korpusem Menfi. Aby je otrzymać musi zwyciężyć wojska Nitagera. Zrelacjonuje wszystko faraonowi Herhor – minister wojny. Ramzes skrupulatnie nadzoruje żołnierzy. Podczas pochodu, dalszą drogę uniemożliwiły dwa skarabeusze uważane za święte. Z tego powodu należało wybrać inną drogę na co nie zgadzał się przyszły następca. Mianował zatem Patroklesa do przewodzenia wyprawą, ponieważ nie wierzył w takie wróżby. Wojska dotarły do kanału, który przez 10 lat kopał chłop, aby uzyskać wolność. Nie było mu jednak dane dokończyć dzieła, gdyż pobito go i zakopano kanał, aby wojsko mogło przejść. Ramzes poznaje Sarę, z pochodzenia Żydówkę, która zaczyna mu się podobać, więc oznajmia, że ją wykupi. W tym samym czasie trzy pułki Nitagera odcinają jego wojsko. Ostatecznie zwycięstwo odnosi Ramzes. Po dotarciu do Memfis nagradza swoich żołnierzy. Na nieszczęście chłopaka, nie został mianowany dowódcą, na co wpłynęła opinia Herhora. Ramzes XII planuje wyjazd do Teb, swoje obowiązki powierza Herhorowi. Niepocieszony tym przyszły władca przenosi się do folwarku, gdzie przebywa Sara. Po powrocie, jego ojciec mianuje go dowódcą korpusu Menfi i namiestnikiem Dolnego Egiptu. Wkrótce, Ramzes zostaje ojcem z związku z Sarą. Jednak nie żywi już do niej tak gorących uczuć jak kiedyś, bowiem ma teraz nową kochankę – Kamę. Gdy dowiaduje się, że imię jego syna, Izaak, ma żydowskie korzenie oddaje Sarę jako niewolnicę nowej ulubienicy. Po czasie cofa swoją decyzję na ten temat z powodu złego traktowania dziewczyny. Przyszły faraon zostaje naczelnym wodzem i najwyższą władzą prowincji. Zwołuje naradę wojenną, na której obraża kapłanów, tym samym zyskując poważnych wrogów. Tymczasem Kama namawia Lykona, zakochanego w niej Greka łudząco podobnego do Ramzesa, do zabójstwa Izaaka. Zabija on dziecko, a podejrzenia spadają na młodego faraona. Sara bierze winę na siebie, prawda wychodzi na jaw, a ona zrozpaczona umiera. Ramzes walczy z Libijczykami, planuje ich zepchnąć na pustynię, aby umarli z głodu. Jego doradcą zostaje Pentuer. Nieprzechylny młodemu faraonowi Mefres zabija jeńców z wojska faraona, czym pobudza nienawiść wrogów do niego. Tymczasem Ramzes XII umiera, a jego syn przejmuje tron po siedemdziesięciodniowej żałobie. Rozważa wiele reform, ale skarbiec nie ma wystarczająco pieniędzy, więc zapożycza się u Fenicjan. Planuje zdobyć pieniądze trzymane w skarbcu kapłanów, więc organizuje spotkanie przedstawicieli ze wszystkich stanów. Jego przeciwnicy plotkują o jego rzekomym obłędzie, aby go oczernić. Zgromadzenie nie uchwala otwarcia Labiryntu, więc faraon planuje zdobyć go przemocą. Do wcześniejszej realizacji pomysłu podjudza go Herhor. Faraona za namową Mefresa, godzi sztyletem Lykon. Umiera. Władzę po nim przejmuje Herhor, który bierze ślub z jego matką – Niktoris. Realizuje on reformy, planowane wcześniej przez Ramzesa.

Opracowanie

AUTOR:
Bolesław Prus – Aleksander Głowacki (1847-1912). Polski twórca prozy, licznych nowel, opowiadań; publicysta, kronikarz, myśliciel i działacz społeczny. Uważany za najwybitniejszego pisarza w Polsce. Wiele jego dzieł jest zaliczanych do kanonu klasyki literatury.

TYTUŁ:
„Faraon”

RODZAJ I GATUNEK LITERACKI:
Epka →powieść historyczna

DATA PUBLIKACJI:
Powieść pod tytułem „Faraon” po raz pierwszy była opublikowana w latach 1895-1896 w „Tygodniku Ilustrowanym”. Owo czasopismo podzieliło utwór na odcinki. W formie książkowej powieść ukazała się w 1897 roku.

CZAS I MIEJSCE AKCJI:
Akcja utworu rozgrywa się w Starożytnym Egipcie – państwie faraonów – położonym w północno-wschodniej części Afryki. Większość wydarzeń rozgrywa się w Memfis (było to ówcześnie jedno z najważniejszych miast, będące centrum politycznym, handlowym i administracyjnym). W powieści przedstawione są też inne miasta, na przykład Teb, do których podróżuje tytułowy faraon. Czas akcji jest wyraźnie nakreślony. Wydarzenia rozgrywają się w czasach panowania dwudziestej dynastii faraonów i obejmują ostatnie chwile rządów Ramzesa XII i rządy Ramzesa XIII, czyli jest to XI wiek przed naszą erą. Czas powieści rozciąga się na dwa lata, ale autor wraca również do poprzednich wydarzeń dotyczących Egiptu.

PROBLEMATYKA:
„Faraon” porusza problematykę władzy i walki o jej utrzymanie. Ukazuje wszelkie meandry polityki, związane z nią spiski, zagrożenia, pułapki oraz przywileje. Główny bohater musi stawić czoła trudnym wyborom i ponieść konsekwencje odpowiedzialności związanej z władzą. Powieść porusza również motyw buntu młodości, porywczości i kontrastuje to z wieloletnim doświadczeniem.

BOHATEROWIE:
▪ Ramzes XIII – główny bohater powieści, następca tronu. Syn Ramzesa XII i królowej Niktoris. Młody (dwudziestodwuletni) i niedoświadczony mężczyzna o wielkich i płonnych nadziejach. Prowadzi walkę z despotyzmem kapłanów, próbuje pozbawić ich wpływów, pragnie przywrócić faktyczną władzę faraonom.
▪ Ramzes XII – ojciec Ramzesa XIII, faraon.
▪ Herhor – arcykapłan świątyni Amona i minister wojny. Przyboczny i doradca Ramzesa XII, który wielokrotnie podejmował kluczowe decyzje. Po śmierci Ramzesa XIII sam został faraonem.
▪ Pentuer, Mefres, Menes – kapłani i arcykapłani.
▪ Sara – kobieta żydowskiego pochodzenia, kochanka Ramzesa i jego syna Izaaka.
▪ Kama – bardzo młoda dziewczyna, kochanka Ramzesa, która zachorowała na trąd.

KRÓTKIE STRESZCZENIE FABUŁY:
W starożytnym Egipcie państwem zarządza Ramzes XII, jednak jest on całkowicie uzależniony od władzy kapłanów. Kraj pogrążony jest w kryzysie, zmniejsza się zaludnienie i powiększa się dług zaciągnięty u Fenicjan. Ramzes XIII, kiedy dowiaduje się, że po śmierci ojca zostanie następcą tronu, wyrusza w podróż po kraju, aby poznać przyczyny problemów. Po śmierci ojca zostaje faraonem i snuje plany na temat reform i zmian, które wprowadzi, aby zapoczątkować nowy ład. Pragnie umniejszyć władzę kapłanów i przywrócić sprawowanie rzeczywistej władzy faraonom. Młody człowiek przegrywa jednak swą karkołomną walkę. Brak funduszy, liczne intrygi kapłanów, manipulacje oraz ciąg zdarzeń doprowadzają do śmierci młodego władcy. Na tronie zasiada arcykapłan Herhor, który rozpoczyna rządy nowej dynastii.

Bohaterowie

Ramzes XIII był głównym bohaterem utworu. Był synem Faraona, po którym objął tron. Miał 22 lata i był bardzo przystojny i dobrze zbudowany, dlatego przyciągał kobiety. Był mądrym i wrażliwym władcą. Był skromny, nie zwracał uwagi na piękne stroje, lubił prowadzić zwyczajne życie. Był również porywczy i niecierpliwy co prowadziło go do klęski. Jego nie słowność prowadziła go do zguby. Obiecał np. wojsku, którym dowodził, że dostaną pieniądze, a chłopom miał dać dzień wolny w tygodniu i kawałek ziemi. Jego obietnice nigdy się nie ziściły, ponieważ nic nie miał. Dzięki wojnie chciał ocalić kraj i wzmocnić jego strukturę. Niestety poniósł porażkę. Mimo wielu dobrych cech był człowiekiem, który nie potrafił oprzeć się pokusom. Romansował z kobietami, które później ranił. Początkowo zakochał się w Sarze, która urodziła mu dziecko, ale był dla niego obojętny, bo w tym czasie romansował już z Kamą, która była piękną Felicjanką. Był nie stały w swych uczuciach, kiedy jego syn zostaje zamordowany, a Sara umiera z rozpaczy, wtedy dopiero zauważa co traci. Sam zginął z rąk Lykona.
Herohor był arcykapłanem świątyni Amona w Tebach, doradzał Ramzesowi XIII a po jego śmierci został Faraonem. Był to czterdziestokilkuletni dobrze zbudowany i małomówny mężczyzna. Był bardzo mądry i sprytny. Niby doradzał Ramzesowi, a tak naprawdę nim manipulował. Nie pozwolił na ograniczenie władzy duchownych. Za wszelką cenę dąży do osiągnięcia celu. Kiedy konflikt między nim a Ramzesem się zaostrza posuwa się do podstępu i pokonuje swego przeciwnika, obejmując po nim tron.
Kama była złą postacią, to ona miała za zadanie wpływać na zmiany podejmowanych przez Ramzesa decyzji. Była kobietą bezwzględną i umiała odgrywać rolę miłej i uczuciowej. Brała udział w podstępie uwodząc Ramzesa, mimo że on miał rodzinę. Doprowadziła do jej rozpadu i wygnania pierwszej wybranki Ramzesa oraz do morderstwa jego syna. Za jej czyny otrzymała zapłatę w postaci choroby zwanej trądem i śmierci w samotności.
Pentuer był to drugi kapłan świątyni Amona w Tebach, on z kolei doradzał Herhorowi, a następnie Ramzesowi. Pochodził ze wsi dlatego namawiał Ramzsesa, aby pomógł biednemu społeczeństwu. Był mądrym i oddanym człowiekiem. Po śmierci Ramzesa nie chciał już nikomu doradzać i wybrał życie w ubóstwie.
Mefres był arcykapłanem świątyni Ptach w Memfis. Był starszym człowiekiem przede wszystkim wrogiem Ramzesa i za wszelką cenę chciał przejąć władzę. Mimo swej pobożności współpracował z Lykonem, aby skompromitować młodego władcę.
Menes był to kapłan, który posiadał ogromną wiedzę. On ostrzegała Ramzesa podając mu datę zaćmienia słońca. To on oblicza i przewiduje dokładną datę zaćmienia słońca. Niestety Ramzes zlekceważył jego rady i poniósł porażkę.
Sara była Żydówką i kochanką Ramzesa. Miała piękne rysy twarzy i kręcone czarne włosy. Była miła i szczerze kochająca Ramzesa dziewczyną. Była bardzo smutna z powodu odtrącenia przez swojego kochanka i umarła z żalu po śmierci swego syna.
Lykon był to mężczyzna, który zakochał się w Kamie i był dla niej zrobić bardzo wiele. Dla swej wybranki zabił faraona i jego syna.
Ramzes XII był poprzednim władcą Egiptu oraz ojcem tytułowego bohatera. Faraonem był przez wiele lat, sprawował rządy dobrze i uczciwie i choć na początku nie był dobrym władcą, po wielu latach zrozumiał swoje błędy i stał się lepszym człowiekiem.

Czas i miejsce akcji

„Faraon” Bolesława Prusa ma miejsce w lwiej części w Memfis, w tym miejscu ulokowana jest siedziba faraona Ramzesa XII oraz Ramzesa III. Również pojawiają się inne egipskie miasta, dzieje się tak dlatego ponieważ Ramzes XIII podróżuje. Celem następcy tronu jest bowiem poznanie państwa, wędruje m.in. do Teb, na terenie których mieści się świątynia Amona, czyli najważniejszego egipskiego bożka.
Istotnym miastem będzie również Pi- Bast. 
Całość dzieła ma miejsce w Egipcie, a więc w państwie ulokowanym w północno- wschodniej części Afryki. Prus opisuje Nil, rzekę która pełni dla Egipcjan niezwykle istotną funkcję. Właśnie dzięki owej rzece, dolina mieszcząca się pomiędzy pustyniami libijską oraz arabską jest niezwykle urodzajna. Czas w którym ma miejsce dzieło to XX dynastia faraonów, obejmuje ostatnie chwile rządów Ramzesa XII oraz początek władania Egiptem Jego następcy. Z treści utworu wiemy, iż początek dzieła datowany est na 32 rok sprawowania władzy przez Ramzesa XII. 
Dokładniej można wskazać, iż czas akcji powieści to XI w.p.n.e. 
Bolesław Prus umieszcza w dziele postać historyczną, a mianowicie arcykapłana Herhora, co powoduje, iż jesteśmy w stanie określić ramy czasowe powieści.
Jest to o tyle ciekawe, iż Herhor sięgnie po władzę, Aleksander Głowacki rysuje Go jako bohatera negatywnego. Wiemy jednak, iż Prus zniekształcił postać tego generała- arcykapłana. 
W powieści, Prus posługuje się egipskimi nazwami miesięcy, liczonymi od połowy do połowy miesiąca. 
Akcja toczy się od 32 roku rządów Ramzesa XII, kiedy wraca do Egiptu posąg bożka Chonsu, w miesiącu Mechir, czyli w grudniu, w miesiącu Farmuti, a więc w lutym ogłoszono wybór nowego faraona, akcja ma zakończenie w miesiącu Tobi czyli na przełomie października i listopada w dwa lata później, kiedy to Herhor zostaje pierwszym faraonem XXI dynastii. 
W epilogu mieć będziemy okres kilku tygodni od miesiaca Mechir. 
Jako świadomi czytelnicy, zdający sobie sprawę, iż akcja utworu zamyka się w przedziale dwóch lat, możemy podać, że czas utworu to lata 1087- 1085 r.p.n.e. 
Ramzes wspomina, iż poznał Sarę, w miesiącu Misori, zaś atak na świątynię będzie miał miejsce w miesiącu Paofi. 

Geneza utworu i gatunek

Książką, którą opisuję nosi tytuł: „Faraon” znanego autora Bolesława Prusa, który jest bardzo doświadczony, ponieważ w swoim życiu napisał wiele dzieł. Utwór ten jest czytany z chęcią przez młodzież, ponieważ nie jest trudny. Dzieło stało się nawet lekturą obowiązkową, co nie smuci przyszłych czytelników. Książka jest napisana w formie przypowieści. Oznacza to, że poza sensem dosłownym, czyli takim, gdzie rozumiemy sens po pierwszym przeczytaniu, zawiera jeszcze sens ukryty, którego musimy się domyślić sami i nie jest oczywisty na pierwszy rzut oka. Możemy go sami wymyślić bądź zinterpretować z kontekstu, jednak możliwe, iż będzie narzucony już przez autora. Geneza utworu Bolesława Prusa jest prostsza niż się wydaje, ponieważ sięga do średniowiecza. A mianowicie Egiptu. Mężczyzna nie wyraża się pozytywnie na temat minionych czasów toteż bardzo je krytykuje. Osobiście zachęcam do przeczytania powyższego utworu, ponieważ na pewno wywrze na nas ogromne emocje oraz pozwoli w sposób niecodzienny cofnąć się kilkaset lat wstecz.

Najważniejsze informacje

„Faraon” – najważniejsze informacjeGeneza powieściZanim Bolesław Prus napisał powieść o starożytnym Egipcie, interesował się historia tego okresu, poznawał stosunki wewnętrzne i międzynarodowe, kulturę, religię, obyczajowość ówczesnych mieszkańców kraju położonego nad Nilem. Prus interesował się polityką i sprawami społecznymi. Na takie zagadnienia postawił, tworząc dzieło przeniesione w przeszłość. Pisarz przedstawił w swojej książce nie czas rozkwitu państwa, a czas jego upadku. Poprzez losy pojedynczych bohaterów i grup społecznych autor ukazał konsekwencje prowadzonej wówczas polityki, wystawnego życia dworu, ubożenia ludu, wreszcie bogacenia się kapłanów kosztem skarbu państwa i całego narodu. Analiza klęski prowadzi do wniosków natury ogólnej – do przestrogi dla rządzących, którzy chcieliby powtórzyć taki model sprawowania władzy.Pisarz postawił sobie zadanie przedstawienia w powieści historycznej wieloaspektowo ujętego życia Egipcjan z czasów upadku ich potęgi. Dążył do wskazania przyczyn klęski, ukazując w tym celu szeroką panoramę życia społecznego, politycznego i obyczajowego. Książka świadczy o dobrej znajomości zagadnień z tego okresu, zrozumienia pewnych mechanizmów rządzących polityką Egiptu, jednak trzeba odnotować fakt, że autor nie ustrzegł się pewnych odstępstw od źródeł. Są to szczegóły, które nie wpływają na odbiór powieści. Mogą interesować tylko znawców starożytnego Egiptu.Uwagę zwraca troska Prusa o szczegóły geograficzne i topograficzne. Uważnie studiował mapy, fotografie i inne źródła informacji. Choć sam nie odwiedził tego kraju, był bardzo dobrze zorientowany w realiach życia Egipcjan.Czas i miejsce akcjiCzas i miejsce akcji sprawiają, że czytelnik ma wrażenie, iż obcuje z egzotyką w pełnym tego słowa znaczeniu. Odmienna kultura, religia, obyczaje, codzienne obowiązki ludzi, rośliny i zwierzęta, klimat – to wszystko wydaje się niezwykłe i zarazem jest interesujące. Przedstawione w powieści zdarzenia zostały osadzone w XI wieku przed narodzeniem Chrystusa. Jest to więc era miniona, bardzo odległa w czasie. W dziejach Egiptu jest to czas bardzo znaczący: do wieczności odchodzi ugodowy wobec kapłanów faraon Ramzes XII, którego polityka doprowadziła państwo do znacznego osłabienia pod wieloma względami, zaś na tronie zasiada jego czwarty (jedyny zdrowy) syn Ramzes XIII, potomek kapłanów, młody, ale światły człowiek, wrażliwy na krzywdę ludzką, gotów wydać wojnę stanowi kapłańskiemu, byle tylko uszczęśliwić naród i wzmocnić pozycję kraju wśród sąsiadów. Jest to więc czas znacznego, groźnego kryzysu państwa, osłabienia władzy faraona, umniejszenia armii – a tym samym zdolności obronnych kraju.Przedstawione zdarzenia rozgrywają się w różnych miejscach państwa egipskiego oraz w różnych środowiskach. Czytelnik podąża myślą za głównym bohaterem, Ramzesem XIII, najpierw księciem, a później faraonem. Razem z nim obserwuje pałac królewski, rozmyśla o piramidach, zastanawia się nad urodą ziemi Gosen, nad charakterem pustyni i oazy. Śledzi zmagania Egipcjan o uzyskanie jak najobfitszych plonów: system melioracji, różnorodność upraw, pracę na roli. Wiele uwagi autor poświęca wierzeniom starożytnych Egipcjan. Jest to okres wiary w wielu bogów, zwanej politeizmem, ale też początek kształtowania się monoteizmu, czyli wiary w jednego Boga. Bogaci Egipcjanie otaczają się zbytkami, cennymi wyrobami ze złota i drogich kamieni, mieszkają w wytwornych pałacach, używają kosztownych pachnideł.Walka o władzę między faraonem a kapłanami została osadzona w odległym czasie i miejscu oraz w odmiennej kulturze, dlatego też powieść niesie z sobą ważne walory poznawcze. Należy pamiętać, że Prus swobodnie traktował źródła historyczne i raczej skupiał uwagę na mechanizmach władzy, obyczajach, religii niż na szczegółach politycznych.Główne postaciObszerna powieść historyczna przedstawia wielu bohaterów z różnych środowisk i klas społecznych. Największą rolę odgrywa tu następca tronu, późniejszy Ramzes XIII i związane z nim osoby oraz kasta kapłanów.1) Ramzes XII – otoczony boską czcią faraon – rządził w zgodzie z oczekiwanie kapłanów. Po otrzymaniu wyższych święceń kapłańskich był dopuszczony do wielu tajemnic, sam wiele się modlił. Żoną władcy była córka kapłana, królowa Nikotris, która nie wtrącała się do władzy.2) Cham – Ramzes, po objęciu władzy Ramzes XIII, syn faraona Ramzesa XII. W wieku dwudziestu dwóch lat został mianowany następcą tronu. Skupiał w sobie wiele przymiotów potrzebnych do kierowania państwem. Marzył o dowodzeniu armią, podbojach, poprawieniu doli ludu egipskiego. Wyróżniał się buntowniczą naturą. W porywie młodzieńczych uczuć wziął sobie kochankę, Żydówkę o imieniu Sara, której nie mogli zaakceptować rodzice i kapłani. Krytycznie ocenia rządy ojca. Dostrzegł zbyt silną pozycję polityczną kapłanów, biedę i wyczerpanie fizyczne ludu, pusty skarbiec państwa, nadużycia wobec słabszych. Ramzes XIII został ukazany jako młodzieniec, pełen dobrych zamiarów i planów, zdolny, ambitny, wykształcony, rozsądny, ale niekiedy kierujący się emocjami..3) Królowa Nikotris – żona Ramzesa XII, matka Ramzesa XIII.4) Tutmozis – kuzyn i przyjaciel erpatra (erpatre – ten, kto należy do arystokracji) Ramzesa.5) Sara – Żydówka, kochanka Ramzesa XIII.6) Kama – Fenicjanka, kapłanka bogini Astoreth.7) Lykon – Grek, sobowtór Ramzesa XIII.8) Herhor – był najwyższym w hierarchii kapłanem egipskim.9) Mefres – gorliwy kapłan.10) Mentezufis – bliski współpracownik Herhora.