Lektury

Lektury obowiązkowe stwarzają okazję, aby uczniowie poznali różne gatunki literackie, różne rodzaje narracji, dzieła z różnych epok, po które sami pewnie by nie sięgnęli. Tymczasem są to istotne elementy naszej kultury - zarówno narodowej, jak i europejskiej. Oczywiście jeszcze ważniejsza od poznania samej budowy książki jest treść, którą przekazuje. Lektury szkolne opowiadają o wierzeniach, o uczuciach, opisują mniej lub bardziej prawdopodobne przygody, relacjonują wydarzenia historyczne…

Ponadto lista lektur pełna jest nazwisk znamienitych, cenionych autorów, w tym również laureatów literackiej Nagrody Nobla. Do grona nagrodzonych Polaków, z których dziełami mamy okazję zapoznać się w trakcie szkolnej edukacji, należą Wisława Szymborska, Czesław Miłosz, Władysław Reymont i Henryk Sienkiewicz.

Ale to nie ich dzieł znajdziemy na liście lektur najwięcej. Bodaj największą popularnością wśród dobierających lektury obowiązkowe cieszyła się twórczość Adama Mickiewicza. Pierwszy raz uczniowie spotykają się z tym wieszczem w klasach 4-6 szkoły podstawowej. Czytają wówczas między innymi dwie ballady: “Powrót taty” oraz “Panią Twardowską”. Pod koniec nauki w szkole podstawowej przychodzi pora na zapoznanie się z II częścią “Dziadów”, z całym “Panem Tadeuszem”, a także z kilkoma krótszymi utworami. Zalicza się do nich “Świtezianka”, “Reduta Ordona”, “Śmierć Pułkownika” oraz wybrane “Sonety Krymskie”. Również w szkole średniej nie brakuje dzieł, które wyszły spod pióra Adama Mickiewicza. Na liście pojawia się m.in. “Konrad Wallenrod”, a także “Dziady” - tym razem część III oraz IV (ta ostatnia wśród lektur uzupełniających).

Na tym tle lista lektur autorstwa drugiego polskiego wieszcza, Juliusza Słowackiego, wypada dość skromnie. Pierwszy raz uczniowie spotykają się z jego twórczością w klasach 4-6 za pośrednictwem wierszy (m.in. “W pamiętniku Zofii Bobrówny”). Następnie, w klasach 7-8 pojawia się wyłącznie “Balladyna”. Więcej utworów Juliusza Słowackiego pojawia się wśród lektur szkolnych dla uczniów liceum i technikum. “Kordian”, “Grób Agamemnona”, “Testament mój” czy fragmenty “Beniowskiego” pozwalają lepiej zapoznać się z jego twórczością.

Skoro wspomnieliśmy już o dwóch polskich wieszczach, to pora sprawdzić, czy lista lektur zawiera też jakieś utwory trzeciego z nich, czyli Zygmunta Krasińskiego. Okazuje się, że jego nazwisko nie gości na obowiązującej aktualnie liście. Jest ona jednak stosunkowo często modyfikowana, a zatem nie jest wykluczone, że ten stan ulegnie zmianie.

Mówiąc o autorach, których dzieła występują licznie jako lektury obowiązkowe i uzupełniające, nie sposób nie wspomnieć o Henryku Sienkiewiczu, wymienionym już wyżej wśród laureatów literackiego Nobla. Jego książki czytamy głównie w szkole podstawowej. “W pustyni i w puszczy”, “Janko Muzykant”, “Quo vadis”, “Latarnik”, “Krzyżacy”... Uważny czytelnik zauważy tu pewnie brak słynnej trylogii Sienkiewicza. To prawda - po “Ogniem i mieczem”, “Potop” czy “Pana Wołodyjowskiego” uczniowie mogą sięgnąć we własnym zakresie.

Lista lektur składa się oczywiście nie tylko z dzieł polskich autorów. Są na niej i książki przetłumaczone z różnych języków świata, stworzone przez pisarzy o międzynarodowej sławie. Wystarczy wymienić Williama Szekspira, Marka Twaina, J.R.R. Tolkiena, Michaiła Bułhakowa czy Agathę Christie.

Nie jest tajemnicą, że lektury szkolne generalnie nie cieszą się sympatią ze strony uczniów. Często jest też tak, że z wiekiem ta niechęć narasta. Z jednej strony jest to związane z młodzieńczym buntem, a z drugiej z tym, że część tych książek zwyczajnie nie trafia w gusta i zainteresowania młodych ludzi.

Chcąc nie chcąc, uczniowie muszą jednak czytać lektury szkolne, albo chociaż zapoznawać się z ich treścią. Starają się jednak czynić to z jak najmniejszym nakładem czasu i energii. To dlatego taką popularnością cieszą się streszczenia i wszelkie opracowania, pozwalające szybko zapoznać się z przebiegiem wydarzeń i głównymi bohaterami danej lektury szkolnej. Wychodząc naprzeciw tym potrzebom, zamieściliśmy szereg materiałów, które pomogą Ci zapoznać się z treścią każdej lektury szkolnej. Począwszy od lekcji wideo z omówieniem najważniejszych zagadnień, poprzez krótkie streszczenia, aż po streszczenia szczegółowe. Do tego dochodzą plany wydarzeń, charakterystyki głównych bohaterów, a nawet recenzje. Krótko mówiąc wszystko, czego możesz potrzebować, aby przygotować się do lekcji, do sprawdzianu, albo odrobić zadanie domowe.

Spora część książek, z których składa się lista lektur, została oczywiście zekranizowana. Dotyczy to zarówno polskich dzieł (“Pan Tadeusz”, “W pustyni i w puszczy”, “Zemsta”), jak i zagranicznych (“Doktor Dolittle i jego zwierzęta”, “Ania z Zielonego Wzgórza”, Hobbit, czyli tam i z powrotem”). Oglądanie tych filmów nie jest jednak najlepszym sposobem na przygotowanie się do przerabiania danej lektury na lekcjach polskiego. Oprócz tego, że z oczywistych przyczyn prezentują one daną historię w sposób okrojony, to na dodatek często różnią je od książki pewne istotne niuanse. Nauczyciel na pewno o nie zapyta i w ten sposób szybko wychwyci, kto przygotowując się do lekcji przeczytał książkę, a kto tylko obejrzał film.

Powodem, dla którego uczniowie, zwłaszcza w liceum i w ostatnich klasach podstawówki, sięgają po streszczenie, jest również brak czasu. Wraz z wiekiem uczniów lektury szkolne stają się coraz bardziej opasłe (choć i od tego są wyjątki, jak choćby nowele) i dokładne przeczytanie ich staje się zbyt czasochłonne. Zwłaszcza w obliczu licznych zadań domowych z innych przedmiotów, zajęć pozalekcyjnych… a niezbędny jest przecież jeszcze czas wolny.

Lista lektur przygotowywana jest przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i co jakiś czas podlega aktualizacji. Niektóre książki są z niej usuwane, a w ich miejsce trafiają nowe - choć za określeniem “nowe” nie musi wcale kryć się nieodległy termin pierwszego wydania. Aktualizacja listy może objąć obie jej części, ale równie dobrze może skupić się na przykład tylko na lekturach uzupełniających, pozostawiając lektury obowiązkowe w niezmienionej formie.

To, jak szybko lista lektur ewoluuje, widać chociażby na przykładzie listy dla najmłodszych uczniów, czyli dla klas 1-3. Kiedy porozmawiamy z rodzicami uczniów rozpoczynających obecnie naukę w szkole podstawowej, to okaże się, że ze swoich szkolnych lat kojarzą tylko kilka tytułów z aktualnej listy. Niezmiennie widnieją na niej chociażby “Dzieci z Bullerbyn”, “Doktor Dolittle i jego zwierzęta” albo “O psie, który jeździł koleją”. Po ostatnich zmianach około połowę utworów na liście lektur dla klas 1-3 stanowią dzieła współczesnych polskich autorów, takich jak Łukasz Wierzbicki, Joanna Papuzińska czy Aleksandra i Daniel Mizielińscy.

Lista lektur przyporządkowuje je do poszczególnych klas, a oprócz tego składa się z dwóch części. Pierwszą z nich stanowią lektury obowiązkowe, a druga to propozycje uzupełniające. Spośród tych drugich nauczyciel języka polskiego sam może wybierać, które książki będzie chciał omówić ze swoimi uczniami (minimum dwie w każdym roku szkolnym).