Ogniem i mieczem

Recenzja książki

Recenzja „Ogniem i mieczem”

Powieść „Ogniem i mieczem” jest pierwszą częścią trylogii Henryka Sienkiewicza, która została zekranizowana w 1999 roku przez wybitnego, polskiego reżysera Jerzego Hoffmana. Akcja powieści rozgrywa się w latach 1648 -1651, w okresie powstania Chmielnickiego który był atamanem na Ukrainie. W powieści przeplata się wątek walk polsko-kozackich. Główne postacie to Jan Skrzetuski i jego ukochana Helena Kurcewiczówna, którzy pochodzą z dwóch odmiennych rodów szlacheckich. Drugoplanowe postacie to wierni kompani, jak i przyjaciele Skrzetuskiego, czyli: Michał Wołodyjowski o przydomku „mały rycerz”, który dzięki niezwykłej zręczności włada szablą, oraz był uważany za pierwszą szablę Rzeczpospolitej. Ich dobrym druhem był Jan Onufry Zagłoba – przebiegły i pełny poczucia humoru rycerz w średnim wieku. W tej grupie przyjaciół nie można ominąć tragicznej postaci jaką był Longinus Podbipięta, który był obdarzony ogromną siłą, a jednocześnie naiwnością dobrego dziecka. Nie można również ominąć Rzędziana – wiernego i przebiegłego sługi Skrzetuskiego, jak i jego śmiertelnego wroga Bohuna – bojara kozackiego, beznadziejnie zakochanego w lubej Skrzetuskiego, Helenie Kurcewiczównej. Dwie również ważne postacie to Bohdan Chmielnicki – przywódca powstania Kozaków, oraz książę Jeremi Wiśniowiecki, któremu służą czołowe postacie.

Powieść rozpoczyna się ucieczką Chmielnickiego na Sicz, gdzie organizuje powstanie Kozaków połączonych z ordą Tatarów, pokonując część wojsk koronnych nad Żółtymi Wodami i pod Korsuniem. Bunt ten próbuje stłumić Jeremi Wiśniowiecki, u którego służą Skrzetuski, Wołodyjowski i Podbipięta. Poprzez nieobecność Skrzetuskiego, Bohun uprowadza Helenę. W tym czasie wojska Wiśniowieckiego, nie mogąc liczyć na pomoc innych magnatów, chcących ugody z kozakami, uciekają na wieść o przybyciu Tatarów. Ukrywają się fortyfikując się w twierdzy Zbaraż, gdzie oblegani są przez Chmielnickiego i Chana Islama III Greja. Kilkunastotysięczna szlachta mimo wielkiej determinacji i odwagi, nie mając szans wobec ogromnej potęgi przeciwnika nie poddaje się. Tu pojawia się wyżej wymieniona tragiczna postać Podbipięty, który ochotniczo chciał zawiadomić króla o trudnym położeniu Zbarażu, ginie w nierównej walce. Udaje się to jednak Skrzetuskiemu, dzięki któremu król Jan Kazimierz podejmuje próbę odsieczy Zbaraża. Po patowej bitwie pod Zaborem następuje ugoda. Kończąc wątek powieści powracamy do Heleny Kurcewiczównej, która ocalona szczęśliwie powraca do Skrzetuskiego, który przebacza Bohunowi i oddaje mu wolność. Mimo to, że ostateczną bitwę pod Beresteczkiem zwyciężyli Polacy, to i tak ” nienawiść zatruła krew pobratymczą „, gdzie niestety wojny na Ukrainie trwały bardzo długo.

Chciałabym wrócić do kilku postaci, które odegrały ważną rolę. Jedną z nich jest Michał Wołodyjowski, który dzięki swojej zręczności władania szablą i niebywałą odwagą stawił czoło znacznie silniejszemu Bohunowi, i mimo swojej niepozornej budowy zdołał go pokonać. Odegrał również znaczącą rolę podczas uwolnienia Heleny Kurcewiczównej z rąk wiedźmy, która była sprzymierzona z Bohunem. Wspomnieć należy również Onufrego Zagłoby, który dzięki swojej przebiegłości i sprytowi uratował swoich przyjaciół z rąk wroga, gdzie byli skazani na pewną śmierć. Następna osoba to Rzędzian, wierny sługa Skrzetuskiego, który również dołożył dużo dobrego ze swojej strony w ucieczce Heleny Kurcewiczównej. Mimo wszystko moim zdaniem największą odwagą i poświęceniem wykazał się Longis Podbipięta. Wysoki potężny mężczyzna władający również potężnym orężem złożył przysięgę swoim przodkom, że nie spocznie, póki nie zetnie jednym zamachem miecza trzech głów wroga na raz. Kiedy mu się to udało, oddał swoje życie za swoich kompanów idąc na prawie pewną śmierć, by sprowadzić pomoc dla twierdzy Zbaraż, który był oblegany przez wojska Chmielnickiego, jak i hordę Tatarów, gdzie zginął okrutną śmiercią. Na koniec chciałam podkreślić, że mimo tych wszystkich tragedii jednej i drugiej strony walczącej ze sobą jest pozytywny wątek. Dzięki prawdziwej przyjaźni i miłości, jak i oddaniu poznamy słowo „przebaczenie „.

Streszczenie

STRESZCZENIE
Książka „Ogniem i mieczem” autorstwa Henryka Sienkiewicza rozpoczyna się na Dzikich Polach.
Opisany jest rok 1648.
Pewnego razu Jan Skrzetuski, wracając z Krymu, przypadkowo ratuje życie kozackiego pułkownika napadniętego na stepie. Okazał się nim sam Bohdan Chmielnicki, który jest właśnie wodzem kozaków i przygotowuje ich do powstania przeciw Rzeczpospolitej.
(Jan Skrzetuski jest namiestnikiem księcia Jeremiego Wiśniowieckiego)
Chmielnicki początkowo przedstawia się jako Zenobi Abdank. Później jednak ukazania swoje prawdziwe nazwisko.
Następnie bohaterowie rozstają się, można by powiedzieć, że Skrzetuski puszcza wolno swojego dłużnika.
Niedługo potem namiestnik Jan dowiedział się, że za schwytanie Chmielnickiego została wyznaczona nagroda.
Później w karczmie bohater spotyka i poznaje dwóch ludzi – Zagłobę i Podbipiętę. Jak nie wkrótce okazuje, osoby te to przyszli przyjaciele Jana, z którymi będzie walczył u swego boku. Może też zawsze na nich liczyć i uzyskuje od nich pomoc nawet niejednokrotnie.

Skrzetuski w drodze do księcia, idąc przez Łubień, przypadkowo poznaje również Helenę Kurcewiczównę.
Bohater zakochuje się w dziewczynie, oczywiście ze wzajemnością. W końcu oświadcza się jej. Musiał jednak „walczyć o nią” i wymusić na jej rodzinie zgodę na ożenek.
Niestety nie wszystko nie może wygląd zbyt kolorowo. Występuje tutaj wątek miłosny: Skrzetuski musi walczyć z dawnym wrogiem Bohunem o Helenę. Kiedyś jej ręka była oddana właśnie jemu.

Dalej w książce „Ogniem i mieczem” ukazane jest, jak namiestnik oddaje ukochaną Helenę pod opiekę rodziny. Sam w tym czasie wyjeżdża do Siczy. Chce się tam zorientować, jakie zamiaru mają Kozacy.
Jednak podczas drogi dostaje się do niewoli.
Tutaj dawny dłużnik – Chmielnicki, odgrywa dużą rolę. Ten ratuje życie Skrzetuskiemu, gdyż mógł w ten sposób odwdzięczyć się swojemu wybawcy.
Bohdan jednak wciąż chce dalej pomagać Polakowi. Liczy też, że ten pójdzie z nim na układ i nie ujawni kozackich sekretów. Namiestnik Jan, dzielny mężczyzna jednakże nie przystaje na to.
Dalej jest w niewoli.
W tym czasie dochodzi również do klęsk Polaków odniesionych pod Żółtymi Wodami i Korsuniem.
Na szczęście w końcu Chmielnicki uwalnia naszego bohatera. Dał mu nawet do pomocy i ochrony niewielki, ale jednak tatarski oddział.

Po tych wydarzeniach Skrzetuski wyrusza w drogę powrotną do swojej ukochanej. Niestety tego, co zobaczył na miejscu nikt nie mógł się spodziewać.
Jan zastał tylko zgliszcza. Nie było Heleny.
A wszystko to stało się przez Bohuna. Dokonał on bowiem ogromnego spustoszenia, gdyż dowiedział się o zdradzie. Do zniszczeń przyczynili się w dużej mierze również okoliczni niezadowoleni z ucisku Kurcewiczów, chłopi.

Helenie jednak udało się uciec. Dotarła do baru, w którym miała czekać na swego Jana. Stało się to dzięki podstępowi Zagłoby, mającego się nią zająć.
Pomimo to w Helena nie była ani nie czuła się
do końca bezpieczna.
Darzący ogromną i szaleńczą miłością Bohun, odnalazł kobietę. Ta chciała przez całą tą sytuacje popełnić samobójstwo. Udało jej się na szczęście tylko dość poważnie zranić.
Bohun oddał wtedy Helenę w ciężkim stanie i powierzył opiekę nad nią czarownicy Hoprynie i jej sługom.
Sam natomiast pojechał na wojnę.

Dzieje się teraz bardzo dużo.
Po licznych klęskach wojska polskiego, Skrzetuski dociera do Lwowa, w którym książę Jeremi Wiśniowiecki przygotowuje się do obrony tego miasta.
W międzyczasie Bohun mści się na Zagłobie. Nie udaje mu się jednak go zabić, ponieważ zaatakował go oddział Wołodyjowskiego. Bohun więc zaczyna uciekać, lecz Wołodyjowski ciężko go rani.

W tym czasie mimo ogromnego zaangażowania w wojnę, Skrzetuski ciągle myśli o odnalezieniu porwanej Heleny.
Przerywa mu to jednak ciąg dalszych wydarzeń. A mianowicie: Bohdan Chmielnicki zostaje powołany na hetmana przez króla. Ogłasza przy tym fałszywy pokój, ale dalej knuje spiski przeciwko naszej ojczyźnie – Rzeczpospolitej i do tego zbroi się.

Później przyjaciołom Jana Skrzetuskiego udaje się uratować jego ukochaną. Niestety prześladują ich tatarskie oddziały. Wtedy z pomocą przychodzą im wojska polskie. Te szykują się do bardzo ciężkich działań, czyli do szturmu Chmielnickiego na twierdzę Zbaraż. Przebywają tam też wojska Wiśniowieckiego.

Wtedy właśnie dokonuje się wiele heroicznych czynów. Skrzetuski i jego towarzysze walczą z całych sił, lecz niestety nie wszystkim udało się przeżyć. Zginął między innymi Podbipięta. Jego męstwo zostało jednak uczczone. Miał bardzo honorowy pochówek.

W czasie oblężenia Zbaraża, namiestnik Jan Skrzetuski wyrusza do Toporowa, gdyż chce prosić tamtejszego króla o pomoc dla Jeremiego Wiśniowieckiego. W końcu pomoc ruszyła do twierdzy, a sam Skrzetuski został przy królu. Był on bowiem chory.

Na szczęście udało się odeprzeć oblężenie twierdzy Zbaraż i zawarto pokój. Jest to wielkim i wspaniałym zwycięstwem Polaków.
Wtedy Jan wraz z przyjaciółmi Wołodyjowskim, Rzędzianem i oczywiście Zagłobą uwalniają narzeczoną Helenę z Czarciego Jaru.

W końcu Jan Skrzetuski i Helena mogą się pobrać, co też następuje we Lwowie.

Czas i miejsce akcji

„Ogniem i mieczem” Henryk Sienkiewicz – Czas i miejsce akcji
We wszystkich częściach cyklu Sienkiewicz bardzo precyzyjnie określa czas wydarzeń. W każdym tomie Trylogii akcja rozgrywa się w dwuletnich odcinkach. W „Ogniem i mieczem” są to lata 1648 – 1649. Akcja rozpoczyna się w styczniu 1648r. W połowie marca z poselstwem do Chmielewskiego jedzie jedzie Skrzetuski. Bitwa pod Żółtymi Wodami rozegrała się 5-7 maja. Do spalonych przez Bohuna Rozłogów Skrzetuski dociera w czerwcu. Latem Helena z Zagłobą uciekają. Bitwa pod Konstantynowem została stoczona w lipcu. We wrześniu wyruszyli Skrzetuski, Wołodyjowski, Podbipięta i Zagłoba z podjazdem ku Jampolowi. Jesienią odbywa się elekcja. Pod koniec listopada Zagłoba z Wołodyjowskim udali się ponownie do Zbaraża, a Skrzetuski, korzystając z zimowej przerwy w działaniach wojennych, na poszukiwanie Heleny. W Prejasławiu Skrzetuski wraz z komisarzami był w lutym. Pod koniec marca przybył do Zbaraża Kozak z wieściami od Skrzetuskiego, szukającego Heleny w Kijowie. W maju przybyli bracia kniaziówny z wiadomością o jej śmierci i o chorobie Skrzetuskiego. Również w maju pojawił się w Zbarażu Rzędzian z radosną wieścią, że Helena żyje, ukryta przez Bohuna w jarze za Waładynką. W czerwcu przyjaciele Skrzetuskiego wyruszyli po Helenę, wyswobodzili ją, ale wrócili bez niej. Oblężenie Zbaraża rozpoczyna się 8 lipca i trwa ponad miesiąc. W sierpniu prawdopodobnie odbywa Skrzetuski morderczą wyprawę do króla z proźbą o pomoc dla oblężonych. Na koniec lata przypada bitwa i pokój w Zborowie oraz ślub Jana I Heleny. Terenem wydarzeń wyżej wspomnianych są wschodnie rejony Rzeczpospolitej leżące po obu brzegach Dniepru: Zaporoże, Zadnieprze, Dzikie Pola, Ukraina. Wymienione są liczne miasta: Kudak, Czehryn, Czerkasy, Perejasław, Łubnie, Sicz, Czernichów, Bar oraz miejsca bitew: Żółte Wody, Korsuń, Machniówka, Konstantynów, Zbaraż, Piławce, Beresteczko. Podczas elekcji bohaterowie docierają do Warszawy. Działania wojenne sięgają aż po Lwów i Zamość.

Charakterystyka bohaterów

Bohaterowie powieści „Ogniem i mieczem” Henryka Sienkiewicza
Jan Skrzetuski – był najpierw namiestnik, a potem porucznik chorągwi husarskiej. Jest dobrze zbudowanym, silnym dowódcą. Odznacza się odwagą, patriotyzmem i odpowiedzialnością. Jest wierny swojej ojczyźnie i kiedy jest ona w potrzebie to on nie waha się, żeby jej pomóc. Chyba jednymi z najważniejszych zalet Skrzetuskiego są bohaterstwo oraz poświęcenie się dla innych i swojej ojczyzny. Był chodzącym przykładem patriotyzmu. Mógłby oddać za ojczyznę nawet swoje życie. Bez chwili namysłu rusza na pomoc oblężonemu Zbarażowi. Kiedy widzi doszczętnie zniszczone miasto, decyduje się dalej walczyć. Jest doskonałym żołnierzem i dowódcą, który zawsze wszystkie siły podporządkowuje walce.
Jerzy Bohun – to podpułkownik i kozacki przywódca pełniący funkcje wojskowe a zarazem polityczne. Jest szczerze zakochany w Helenie, lecz ona nie odwzajemnia jego uczuć. Uważa, że jest za bardzo nachalny i okrutny. Bohun jest odważny i bardzo porywczy. Jest zakochany na zabój w Helenie, więc jest gotów poświęcić dla nie całą swoją sławę, na którą tyle pracował. Jest osobą bardzo cenioną wśród Kozaków. Ludzie śpiewają o nim różne pieśni, ponieważ uważają, że jest niepokonany i nie boi się śmierci. Jest bohaterem negatywnym ze względu na jego charakter. Wyróżniał się niepohamowaną radością i gniewem.
Helena Kurcewiczówna – to córka Wasyla. Została sierotą, więc została oddana w opiekę wujence Kurcewiczowej. Był bardzo piękną i uroczą panną. Jednak miała także swój temperamenty. Odznaczała się wyniosłością, gracją, odwagą i swoim nieskazitelnie czystym sercem. Widząc, że Bohun darzy ją głębszym uczuciem to ona odtrąca, ponieważ się go boi. Bowiem kiedy poznaje Skrzetuskiego jest wierna co do jego uczuć. Staje się kobietą silną, zdecydowaną i opanowaną. Cieszy się, że jej przyszły mąż odnosi takie sukcesy i podziwia go za to bohaterstwo i odwagę. Jest wręcz zaszczycona, że niedługo będzie miała takiego człowieka za męża.
Michał Wołodyjowski – to młody oficer. Jest bardzo dzielnym żołnierzem. Odznacza się odwagą, zdecydowaniem i zdyscyplinowaniem. Jest doskonałym dowódcą. Jednocześnie jest wierny przyjacielem. Bardzo szybko się zakochuje i często zmienia zdania co do swoich kobiet. Więcej możemy dowiedzieć się w trzeciej części Trylogii.
Longinus Podbipęta – był pochodzenia Litwińskiego. Służy w wojsku księcia Jeremiego Wiśniowieckiego. Jest bardzo silny i dobrze zbudowany. Możemy go jednocześnie nazwać dobrodusznym, a za drugiej strony bardzo naiwnym. Jednak staje się wśród innych obiektem drwin i szyderstwa. Cechuje go czystość myśli, prostota ducha i religijność. Podjął się ciężkiego zadania za wypełnienie swojego ślubowania. Mianowicie chciał przedostać przez łańcuch oblężenia i dotrzeć do króla. Prawie mu się to udało, ale pod koniec został wypatrzony przez Tatarów. Zginął godnie jako wzorowy i godny do naśladowania rycerz. Taka strata była ogromnym ciosem, bowiem wniósł on bardzo dużo do wojska i powinien zostać godnie zastąpiony na tym stanowisku.

Plan wydarzeń

H e n r y k S i e n k i e w i c z – O g n i e m i m i e c z e m

Plan wydarzeń:

1.) Jan Skrzetuski ratuje życie Bohdanowi Chmielnickiemu
2.) Starcie z Danielem Czaplińskim
3.) Pierwsze spotkanie Podbipiety i Zagłoby
4.) Przejazd do Łubniów
5.) Spotkanie Heleny
6.) Wizyta w Rozłogach
7.) Wyznanie swojej miłości Helenie Kurcewiczównej
8.) Rozmowa Jana z opiekunką Heleny
9.) Pierwsze oznaki nadchodzącej wojny i niepokoje na Ukrainie
10.) Jan Skrzetuski zostaje posłem na Sicz.
11.) Drugie spotkanie z ukochaną Heleną
12.) Bitwa z Tatarami na Chortycy
13.) Chmielnicki bierze Skrzetuskiego do niewoli
14.) Wojna
15.) Klęski Rzeczpospolitej i narada kozacka
16.) Uwolnienie Skrzetuskiego
17.) Wyprawa Kozaków
18.) Bohdun napada na Rozłogi
19.) Zagłoba ratuje Helenę i z nią ucieka
20.) Książę Jerema przygotowuję się do wojny
21.) Jan Skrzetuski przybywa i widzi spalone Rozłogi
22.) Znalezienie Skrzetuskiego pełnego rozpaczy na Rozłogach
23.) Skrzetuski w Łubniach
24.) Książę przeprawia się przez lasy
25.) Potyczka pod Machnówką
26.) Zagłoba spotyka Skrzetuskiego i powiadamia go o tym, że uratowaną Helenę pozostawił dla jej bezpieczeństwa w Barze
27.) Bitwa pod Konstanynowem i pokonanie Krzywonosa
28.) Kozacy zdobywają Bar
29.) Helena ukryta przez Bohuna u Horpyny uważanej za wiedźmę
30.) Skrzetuski wychodzi na podjazd
31.) Zagłoba dowodzi oddziałem i zostaje jeńcem Bohuna
32.) Wołodyjowski ratuję Zagłobę
33.) Klęska pod Piławcami.
34.) Odebranie dowództwa księciu i jego elekcja
35.) Wołodyjowski walczy z Bohunem
36.) Jan Kazimierz królem
37.) Skrzetuski dołącza do poselstwa Kisiela do Chmielnickiego w poszukiwaniu Heleny
38.) Chmielnicki pomaga Skrzetuskiemu w poszukiwaniach
39.) Wieść o śmierci Heleny i ponowna rozpacz głównego bohatera
40.) Rzędzian przyjeżdża z dobrymi wieściami i dzieli się nimi z Wołodyjowskim i Zagłobą
41.) Wyprawa do Czortowego Jaru po żywą Helenę
42.) Ucieczka od Tatarów
43.) Oblężenie Zbaraża
44.) Podbipięta wyrusza na misję podczas której umiera
45.) Skrzetuski wyrusza, żeby wypełnić misję zmarłego przyjaciela i przedziera się do szeregów wroga
46.) Podpisanie układu zborowskiego po interwencji króla
47.) Spotkanie Jana i Heleny
48.) Bitwa pod Beresteczkiem
49.) Oddanie wolności Bohunowi
50.) Epilog

Streszczenie szczegółowe

„Ogniem i mieczem” to powieść historyczna, która należy do trylogii wybitnego polskiego pisarza, laureata literackiej Nagrody Nobla Henryka Sienkiewicza.Cała książka została podzielona na dwa tomy.Tom pierwszyRozdział pierwszyPrzed rokiem 1647 ludzie wiedzieli, że będzie on niezwykły, inny, niż pozostałe. Te przypuszczenia wynikały z przepowiedni wielu wróżbitów i wiedźm. Jednakże, kiedy nastał ten rok, wszyscy byli bardzo zdziwieni, ze względu na to, że na Dzikich Polach nie działo się nic nadzwyczajnego, odbiegającego od normy. Ludzie pozostawali w niepewności, ponieważ przepowiednie, przede wszystkim, przewidywały niebezpieczeństwo i zagrożenie. Pewnego dnia, podczas podróży, nieznany nikomu jeździec został napadnięty i zatrzymany na terenie nad Omelniczkiem. Jakiś czas później, na tych terenach zaczęło pojawiać się więcej podobnych osób. Wówczas wybuchła wojna. Był to początek spełniania przepowiedni dotyczących nowego roku. Kiedy doszło do zakończenia walk, jeden z żołnierzy rozpalił ogień. Wszyscy zajęli się budzeniem leżącego obok mężczyzny. Gdy ten się ocknął, dowódca wytłumaczył mu, co zaszło. Zbity z tropu żołnierz rozejrzał się wokół siebie. Gdy zrozumiał, że jest to prawda i znajduje się na pobojowisku, podał swoje imię i nazwisko. Był to Zenobi Abdank. Abdank poinformował wszystkich, że to byli słudzy jego sąsiada. Następnie dowiadujemy się, że dowódca żołnierzy, którzy ocalili życie Zenobiego to Jan Skrzetuski.Wszyscy wspólnie spożywali wieczerzę. Podczas rozmów przy jedzeniu, dowiadujemy się, że Skrzetuski wracał z misji poselskiej od chana. Skrzetuski żywo opowiadał o swoim zadaniu, aż w pewnym momencie przerwali mu jeźdźcy kozaccy. Jak się okazało, byli to ludzie Abdanka. Mężczyźni z ogromnym szacunkiem odnosili się do swojego wodza. Bardzo to zdziwiło Skrzetuskiego, który pierwszy raz w życiu widział kogoś tak szanowanego przez Kozaków. Jan zaczął rozmyślać na ten temat, aż nagle Zenobi podarował Polakowi pierścień z relikwiarzem. Mężczyzna opowiada, że otrzymał ten pierścień za młodu, kiedy był w niewoli muzułmańskiej od wracającego z Ziemi Świętej pątnika. Informuje Skrzetuskiego, że w biżuterii znajduje się proch z grobu Chrystusa i podarunek ma go strzec przed złymi przygodami, a także niebezpieczeństwem, które zbliża się przez Dzikie Pola. Po tym monologu, bohater wyjawił Skrzetuskiemu swoją tajemnicę. Okazało się, że nie był to Zenobi Abdank, a tak naprawdę Bohdan Zenobi Chmielnicki.Rozdział drugiNastępnego dnia Jan Skrzetuski dostał się do Czehryna, w którym wraz z chorążym Zaćwilichowskim, który oprócz tego, że był byłym komisarzem Rzeczypospolitej, a także dobrym żołnierzem, był jego zaufanym, wiernym przyjacielem. Poszedł do karczmy Wołocha Dopuła. W karczmie wszystkie rozmowy toczyły się wokół jednego tematu- ucieczki Chmielnickiego. Zdezorientowany bohater dowiedział się, że mężczyzna, któremu pomógł zeszłego wieczoru pokłócił się z niejakim Czaplińskim, który był podstarościm czehryńskim, a także zaufanym sługą młodego chorążego Koniecpolskiego. Po tej kłótni, Chmielnicki wykradł królewskie listy staremu pułkownikowi Barabaszowi i uciekł z nimi. Chwilę później, wydano rozkaz schwytania uciekiniera. Zaskoczony bohater, po usłyszeniu tych pogłosek, opowiedział wydarzenia ostatniej nocy swojemu przyjacielowi. Podczas gdy Skrzetuski streszczał historię, do karczmy wszedł owy okradziony Czapliński i przerwał opowieść Jana ogłoszeniem, że schwyta Bohdana i wymierzy sprawiedliwość własnoręcznie. Kiedy dowiedział się o tym, że Skrzetuski udzielił pomocy uciekinierowi, bardzo się rozzłościł i nie mógł się z nerwów wysłowić. Już wyciągał szablę, jednakże Jan go uprzedził, schwytał mężczyznę, podszedł z nim do drzwi, zadał mu cios i wyrzucił za drzwi. Po tym przerywniku, zajął swoje miejsce obok Zaćwilichowskiego. To zajście wzbudziło emocje wśród osób przebywających w karczmie. Zdecydowanie przeważał podziw dla czynów młodego mężczyzny i aprobata zebranych. Chwilę później, do bohatera dosiedli się nieznajomi: otyły Zagłoba z bielem na oku i pan Longinus Podbipięta, który był wysokim mężczyzną z ogromnym mieczem. Tego miecza nikomu, poza jego właścicielem, nie udało się podnieść. Podobnie było w przypadku próby Skrzetuskiego. Minął jakiś czas i do biesiadników dołączył pułkownik Barabasz. Całe towarzystwo razem ucztowało, piło i się bawiło. Po powrocie z karczmy do kwatery Zaćwilichowskiego, Barabasz zdradził, dlaczego ukradzione przez Chmielnickiego dokumenty są tak istotne. Okazało się, że wkrótce rozpęta się rebelia kozaka.Rozdział trzeciKilka dni po wydarzeniach w karczmie i rozmowie z Barabaszem, Skrzetuski kierował się z orszakiem i Podbipiętą, i posłem hospodara wołoskiego Rozwanem Ursu oraz jego ludźmi w stronę Łubniów, wedle rozkazu Barabasza. Podczas podróży, pan Longinus zwierzył się ze swoich marzeń, że chce wojny z Tatarami, gdyż dawno temu złożył śluby, które wojna umożliwiłaby mu spełnić. Bohater opowiedział historię swojego przodka- Stowejki, który w czasie bitwy pod Grunwaldem, ściął trzy głowy krzyżackie za jednym razem. Stąd wzięła się nazwa herbu Podbipiętów, brzmiąca Zerwikaptur. Kiedy bohaterowie dotarli nad Kahamliku, wysłuchując opowieści pana Longinusa, uwagę wszystkich zwróciło stado żurawi, które się gwałtownie zerwało, robiąc przy tym mnóstwo hałasu. Rozwan wypuścił za ptakami swojego sokoła Raroga i udał się w pogoń. Wraz z nim wybrali się Skrzetuski i Podbipięta. Raróg przez chwilę kręcił się nad stadem żurawi, jednakże nie atakował, po czym, kiedy zdawało się, że już upoluje jakiegoś ptaka, ten pofrunął w dal i zniknął z pola widzenia mężczyzn. Ci jednak postanowili rzucić się za nim w pogoń. Po jakimś czasie dotarli oni do obcego im gościńca, na środku którego stały dwie kobiety przy kolasce ze złamaną osią. Na ramieniu młodszej przysiadł sokół. Jan podszedł do kobiety, aby odebrać ptaka, jednak w momencie, w którym mężczyzną próbował go zdjąć, zwierzę się zatrzymało i zaczęło przyciągać do siebie dłonie młodych. W tym samym czasie, druga kobieta poprosiła resztę rycerzy o pomoc. Przedstawiła się jako wdowa po Konstantym Kurcewiczu. Aktualnie była w podróży wraz z córką kniazia Wasyla Kurcewicza, Heleną, do Rozłogów, gdzie mężczyźni zostali przez nią zaproszeni w ramach podziękowania za pomoc z naprawą wozu. Po drodze, zauroczony dziewczyną Jan, ofiarował jej dozgonną służbę. Podróżnicy napotkali na swojej drodze grupę innych podróżujących, składającą się z synów kniahini, wśród której znalazł się młody przystojny Kozak- Bohun. Kiedy zorientował się o uczuciu, jakie Skrzetuski żywił do Heleny, zaczął mu bardzo dokuczać z tego powodu. Opamiętał się dopiero po upomnieniu od Kurcewiczowej. Kobieta przedstawiła Kozaka jako młodego, przystojnego, zdolnego i odważnego pułkownika, aby załagodzić złe wrażenie, jakie Bohun wywarł na nowo spotkanych rycerzach.Rozdział czwartyW tym rozdziale czytelnicy poznają ogólną historię rodziny Kurcewiczów. Wasyl Kurcewicz przez długi czas służył u księcia Michała Wiśniowieckiego, za co został nagrodzony m.in. wsią Rozłogi. Po zakończeniu służby poślubił miłość swojego życia. Po jakimś czasie doczekał się córki Heleny. Aczkolwiek dotknęła go ogromna krzywda, gdyż podczas porodu Heleny, zmarła jej matka, wybranka Kurcewicza. Wdowiec sprowadził sobie do pomocy swojego ubogiego brata Konstantego wraz z rodziną. Życie Wasyla z każdą chwilą zdawało się zmieniać na gorsze. Podczas wojny w 1634 roku pod Smoleńskiem ktoś przechwycił list do Szehina. List był opieczętowany znakiem herbu Kurcewiczów. Opinia publiczna uznała to za zdradę. Po tym wydarzeniu, Wasyl opuścił ojczyznę, zostawiając córkę i brata z rodziną, a sam udał się za granicę. Ślad po nim zaginął w Niemczech. Po kilku latach sytuacja się wyjaśniła, jakiś złodziej zapieczętował kopertę znalezionym sygnetem. Wasylowi przywrócono dawną chwałę i zapomniano o sytuacji, jednak nigdy nie powrócił on do domu. Rozłogami zarządzał Konstanty. Kiedy mężczyzna odszedł, jego obowiązki musiała wypełniać jego żona, o której pochodzeniu niczego się nie dowiadujemy. Ze względu na to, że bała się księcia, żyła wraz z rodziną bardzo skromnie. Bohaterowie dojeżdżając do dostatku Kurcewiczów, ujrzeli bardzo zaniedbane budynki, jednakże kiedy weszli do środka, bardzo się zdziwili, ponieważ ujrzeli mnóstwo cennych zdobyczy z wojen. Kniahini nakazała Bohunowi zachowywać się w sposób godny i kiedy kobieta opuściła na moment zebranych, starał się wykonać jej polecenie. Rozmawiał z Janem. W pewnym momencie do izby wszedł obłąkany, najstarszy syn gospodyni- Wasyl. W tym momencie Helena zaczęła pięknie, łagodnie śpiewać i mężczyzna się uspokajał. Skrzetuski coraz bardziej zakochiwał się w dziewczynie. Podczas gdy zdarzyła się kolejna okazja rozmowy, ponownie wyznał jej miłość. Po zapewnieniach Heleny, że jest to odwzajemnione uczucie, Jana ogarnęła błoga radość. Pierwszą osobą, której się z tego zwierzył był pan Longinus. Skrzetuski spotkał starego sługę Heleny- Tatara Czechłego, który przyniósł od niej posłanie. Mężczyzna nie mógł nie wykorzystać takiej okazji i wypytał go o ukochaną. Tatar wyznał, że dziewczyna ma wyjść za Bohuna ze względu na jego majątek, jednak ona go nienawidzi od momentu, w którym młodzieniec zabił przy niej człowieka. Nazajutrz Skrzetuski poprosił kniahinię o rękę Heleny, jednakże spotkał się z wielkim sprzeciwem. Na szczęście, sprytny młody był na to przygotowany i zagroził kobiecie, że doniesie księciu o odebraniu dziewczynie praw do zarządzania Rozłogami. Po tych słowach, kobieta obiecała Janowi Helenę. Oboje doszli do porozumienia, że bohater nie weźmie młodej od razu ze sobą, ponieważ wywołałoby to niepotrzebny gniew Bohuna. Ustalili, że kobieta za jakiś czas odwiedzi Łubnie wraz z dziewczyną i tam odda ją Skrzetuskiemu.Rozdział piątyKiedy Skrzetuski powrócił do Łubniów, nie zastał tam księcia Wiśniowieckiego. W oczekiwaniu na jego powrót, spotkał się z dawnymi znajomymi, m.in. z Wołodyjowskim. Znajomi opowiadali historie z pól bitewnych oraz swoje historie miłosne. Rozmowy dotyczyły Skrzetuskiego, ale także Podbipięty, którego nadludzkiej sile nie mógł się nadziwić niejeden żołnierz. Longinus postanowił wstąpić do książęcego wojska. W końcu nadszedł czas powrotu księcia Jeremiego. Jego dworzanie każdego wieczoru urządzali uczty i bale. Podczas tych zabaw Skrzetuski coraz bardziej tęsknił za ukochaną. Był tak zafascynowany Heleną, że przestał nawet zwracać uwagę na pannę Anusię Borzobohatą- najpiękniejszą dwórkę księżnej Gryzeldy. Nie umknęło to uwadze dziewczyny i postanowiła sama zbadać przyczynę nagłej straty zainteresowania jej osobą. Nie chodziło tutaj o jakieś uczucia, które żywiła ona do Skrzetuskiego, tylko po prostu była bardzo rozpieszczona i chciała być najlepsza. To, że Jan nie zwracał na nią uwagi dotknęło ją do tego stopnia, że była gotowa za wszelką cenę rozkochać go w sobie, byleby zyskać jego uwagę. Obiektem jej zainteresowań wkrótce stał się pan Longinus, który nie mógł się oprzeć jej wdziękom. Jednak ślubował dołączenie do wojska książęcego i aby tę obietnicę wypełnić, często chodził do spowiedzi oraz starał się zwracać uwagę na każdą wzmiankę o nadchodzącej wojnie. Skrzetuski nie mógł wytrzymać z tęsknoty, więc wysłał do Rozłogów swojego pachołka Rzędziana z listem. Po powrocie posłańca, Skrzetuski zasypał go mnóstwem pytań o stan ukochanej i jej traktowanie przez ciotkę i Bohuna. Rzędzian wręczył mu czterostronicowy list od Heleny i zdał dokładną relację z tego, czego się dowiedział. Uspokoił tym Jana, który w zamian ofiarował mu wielką zapłatę.Rozdział szóstyNa Ukrainie zaczęto odczuwać nastrój wojny, grozy i niepokoju. Nawet książę Wiśniowiecki zaczął wyczuwać nadciągający konflikt. W tym celu polecił swoim zaufanym ludziom zebranie informacji o wrogach. Panu Bychowcowi nakazał wybrać się na Sicz. Poinformowany o tym Skrzetuski niezwłocznie wybrał się do księcia błagać o przydzielenie mu tego zadania. Wiśniowiecki zgodził się na to, a zadowolony Jan planował w drodze wstąpić do Rozłogów w celu odwiedzenia Heleny. Bohater wraz z Rzędzianem i czterdziestoma semenami z kozackiej książęcej chorągwi wyruszyli w drogę wieczorem, tego samego dnia.Rozdział siódmyPodróż zajęła mnóstwo czasu. Mężczyźni dotarli do Rozłogów dopiero w drugiej połowie marca. Widok Jana bardzo zniesmaczył kniahinię, która otwarcie pokazywała, że nie przepada za młodzieńcem, jednak kiedy ten powtórzył swoją obietnicę o pozostawieniu jej wsi, natychmiast się rozchmurzyła. Powitanie zakochanych było bardzo radosne i emocjonalne. Młodzi przepowiadali sobie przyszłość z kukania kukułki, że urodzi im się dwunastu synów i spędzą razem ponad pięćdziesiąt lat. Wieczorem Skrzetuski wyjechał z misją książęcą w kierunku Siczy.Rozdział ósmyW Czehrynie, który był po drodze, Jan przekazał Zaćwilichowskiemu listy napisane własnoręcznie przez księcia, a także spotkał się z Barabaszem, który dostał od Chmielnickiego list z pogróżkami. Podczas pobytu w Czehrynie, Skrzetuski dowiedział się, że tutaj także wszyscy bali się nadchodzącej wojny i panował wszechobecny niepokój. Ludzie ostrzegali bohatera, aby zaprzestał podróży na Sicz, jednak on się nie poddał. Jedynie skorzystał z rady Barabasza i wybrał przebycie drogi łodzią. Zanim wypłynął na Dniepr, mężczyzna spotkał ucztujących Zagłobę i Bohuna. Zagłoba poinformował go, że pił z Kozakami, aby przeciągnąć ich na stronę Polski, a Bohunowi, który był ich dowódcą, obiecał przyjęcie go do swego rodzinnego herbu. Umożliwiłoby to Bohunowi poślubienie jakiejś szlachcianki, którą darzył ogromnym uczuciem. Kiedy Skrzetuski odpływał, pożegnał się z Zagłobą i Zaćwichilowskim. Podczas rejsu cały czas rozmyślał o ukochanej i Bohunie, który z niewiadomych przyczyn przebywał w Czehrynie. Z tych wszystkich emocji, które towarzyszyły rozmyślaniu, bohater usnął.Rozdział dziewiątyPodróżni płynęli Dnieprem i zachwycali się krajobrazami. Po kilu dniach podróży, dotarli do Kudaku. Była wtedy noc i mężczyzn nie wpuszczono do środka fortecy. Następnego dnia, komendant Grodzicki poprosił o wejście posła książęcego. Skrzetuski przekazał wówczas listy od księcia Jeremiego. Grodzicki powiedział Janowi o zbliżającej się wojnie i niebezpieczeństwie, oraz o małej ilości posiadanego prochu, co uniemożliwiało długą obronę. Na pożegnanie, komisarz ofiarował Skrzetuskiemu kilka czajek, czyli lekkich łódek. Tylko w nich mógł podjąć dalszą żeglugę i wykonać zadanie od księcia, z którego nie chciał zrezygnować. Niechęć rezygnacji wynikała z troski o Helenę, ponieważ wiedział, że nie zdąży jej obronić przed Kozakami, którzy dotrą do Rozłogów przed nim. Wysłał do dziewczyny Rzędziana, który miał je wysłać niezwłocznie do Łubniów, a sam rano ruszył w dalszą podróż.Rozdział dziesiątyMężczyźni pokonywali rzekę bezproblemowo. Gdy ujrzeli największy Nienasytc, musieli przeciągnąć łodzie lądem, gdyż ten wodospad najprawdopodobniej udało się pokonać tylko Bohunowi. Pierwszą noc spędzili oni na wyspie Chortyca. Obudzili się, ponieważ zbliżał się nieznajomy, który zaczął wypytywać o ich dane. Po otrzymaniu informacji o poselstwie od księcia do atamana, Kozacy zaatakowali. Bohaterowie zostaliby związani, gdyby nie szybka reakcja Skrzetuskiego, który jako pierwszy zadał śmiertelny cios, po którym rozpętała się bitwa. Rano do Kozaków dołączyło kilkuset Tatarów. Dysproporcja była ogromna. Skrzetuski był ranny- strzała z łuku wbiła mu się w lewe ramię. Do tego zginęli jego ludzie.Rozdział jedenastyW tym czasie na przedmieściach Hassan Basza w Siczy Anton Tatarczuk i Fyłyp Zachar rozmawiali o listach, które znaleźli przy Janie. Obawiali się oni zdemaskowania. Podczas ich rozmowy rozbrzmiał dzwon, który był znakiem do rozpoczęcia narady kozackiej starszyzny. Pijani Kozacy wybrali już swoich przedstawicieli. Spóźniali się tylko Chmielnicki i Tuhaj-bej. Po ich przybyciu, rozpoczęła się narada. Chmielnicki opowiedział, że przechwycone listy były adresowane do Barabasza, atamana koszowego i Tatarczuka. Atamana koszowego uniewinniono, a dwóch pozostałych Chmielnicki nazwał zdrajcami i tak też ich zaczęto traktować. W pewnym momencie weszli pijani Kozacy, porwali Tatarczuka i młodego Barabasza, po czym rozerwali ich ciała na strzępy. Barabasz, w odróżnieniu do Tatarczuka, zaczął się bronić. Finalnie, Kozacy zamordowali brutalnie obu. Następnie rozpoczęło się przesłuchanie Skrzetuskiego. Chmielnicki i Tuhaj-bej rozpoznali rycerza, który uchronił ich kiedyś przed śmiercią. Wzbudziło to szacunek zebranych względem Polaka. Kiedy pijani Kozacy wpadli, aby jego także zamordować, sprytny Chmielnicki poinformował zebranych, że jest to jego jeniec i nie mogą mu nic zrobić. Rozzłościło to Tuhaj-beja. Jego furię przerwało pojawienie się posłańca z listem od hetmana Potockiego do Chmielnickiego, w którym nadawca poinformował o wybuchu wojny- wysłał on swojego syna i wojsko przeciwko Kozakom. W tym momencie hetman zaporoski objął całkowitą władzę wojskową.Rozdział dwunastySkrzetuski, Chmielnicki i Tuhaj-bej spędzili noc u koszowego. Uzgodnili oni wykup Lacha za 2000 talarów, które wzrosły do 4000. Po tym wszystkim, kiedy całe towarzystwo rozeszło się do swoich domów, hetman zaporoski i poseł książęcy zostali sami i mogli szczerze porozmawiać. Skrzetuski mógł odjechać wolno, pod warunkiem, że nikomu nie powie o tym, co widział na Siczy. Nie przystał on na ten warunek i wyrzucił Chmielnickiemu, że sprzedał interesy Rzeczypospolitej dla własnych korzyści. Chmielnicki tłumaczył się dążeniem do uniezależnienia się Kozaków od Polaków, ale Jan był nieugięty. Rozmowę zakończył sen, w który zapadł pijany Chmielnicki.Rozdział trzynastyNazajutrz wojska tatarskie i kozackie wyruszyły w kierunku Kudaku. Mieli oni znaczną przewagę liczebną nad przeciwnikami. Chmielnicki i Tuhaj-bej bezproblemowo pokonali wrogie wojska. Następnie, skierowali się na Żółte Wody. Przez ten cały czas na jednym z wozów Chmielnickiego więziony był ranny Skrzetuski.Rozdział czternastyPodczas upijania się dowódców Tatarów i Kozaków z okazji wygranej, o oblężeniu Kudaku dowiedzieli się Barabasz i Krzeczowski. Stało się tak za sprawą wystrzału z dział. Podróżował z nimi i ich wojskiem, regiment niemieckiej piechoty pod dowództwem pułkownika Flika. Każdy z nich miał inny plan pokonania wroga: Krzeczowski liczył na to, że następnego dnia uda się pokonać nieprzyjaciela, który był osłabiony dzisiejszymi walkami, Flik z kolei chciał wykorzystać element zaskoczenia i zaatakować w tym momencie. Oboje dołączyli do Barabasza, który podpłynął do obozu wroga. Nad ranem, zostali wezwani przez Chmielnickiego na rozmowę. Zaproponował on Krzeczowskiemu rozmowę na osobności, podczas której przekonał go do przejścia na swoją stronę. Po powrocie, próbował bezskutecznie przekonać do tego Barabasza i Flika. Kiedy spotkał się z odmową, Niemca zabił, a Barabasza oddał na śmierć Kozakom.Rozdział piętnastyPodczas gdy Skrzetuski był w niewoli u Chmielnickiego, dowiedział się od Zachara o zdradzie Krzeszowskiego i jej następstwach. Jan coraz bardziej zaczął się martwić o wybrankę serca, ale w duchu wierzył w to, że jest już bezpieczna w Łubniach pod opieką księcia Wiśniowieckiego. Kozacy zmierzali w kierunku Żółtych Wód. Po drodze napotkali wojsko dowodzone przez Stefana Potockiego, któremu towarzyszył doświadczony pułkownik Stefan Czarnecki. Szóstego maja wybuchła bitwa, którą Skrzetuski tylko oglądał. Ogromne wrażenie wywarła na niego husaria, która pomimo znacznej przewagi wroga, dzielnie walczyła. Bitwę zakończył deszcz. Chmielnicki postanowił wykupić Kozaków z obozu polskiego i w ten sposób zwiększyć liczebność swoich oddziałów. W poniedziałek wdrożył swój plan w życie. W rezultacie obóz Polaków został zdobyty, Stefan Potocki zmarł w wyniku odniesionych podczas walki obrażeń, a Jan Skrzetuski stracił wiarę. Jedynie ciepłe słowa pocieszenia Czarneckiego pomogły mu wierzyć w to, że jeszcze nie wszystko stracone. Chmielnicki wyruszył wraz z wojskiem podbijać kolejne oddziały. Kiedy zdobył Czehryn i Czerkasy, zaatakował Korsuń. Ta miejscowość tak szybko się nie poddała i wojska Chmielnickiego odniosły obrażenia, jednak w końcu udało im się wygrać.Rozdział szesnastyDzięki licznym zwycięstwom, Chmielnicki przekonywał kolejnych Kozaków z wojska polskiego, żeby dołączyli do niego i walczyli po jego stronie. Z biegiem czasu normalne stały się brutalne mordy, czy branie w jasyr. Powoli wizja przyszłości zaczęła przerażać Chmielnickiego, który nie miał żadnego planu, co zrobić dalej. Do tej pory chciał tylko zebrać liczne wojsko i podbić Rzeczpospolitą, jednak nie dopuszczał nigdy myśli, że ten kraj tak łatwo uda mu się zdobyć. Po długich namysłach, postanowił zostać na Ukrainie i nadal zbierać ludzi. Wcześniej wypuścił Jana z niewoli i dał mu kilkadziesiąt Tatarów do ochrony. Wolny Polak nie zastanawiał się długo i od razu popędził w kierunku Rozłogów. Bał się tego, co tam zastanie. Po drodze spotkał dwóch nagich mężczyzn, którzy powiedzieli, że zostali napadnięci i obrabowani, podobnie, jak reszta mieszkańców Rozłogów. Na tę wieść Skrzetuski popędził w stronę wsi. Po dotarciu na miejsce, zastał zgliszcza. Załamał się, bo był przekonany, że Helena nie przeżyła tego najazdu. Zaczął rozmyślać, jednak przerwało mu pojawienie się Bechowca i jego towarzyszy, którzy chcieli go powitać. Nic na niego nie działało. Dopiero wieści od księcia Muchowieckiego sprawiły, że zareagował- rzucił się na ziemię i zaczął szlochać.Rozdział siedemnastyKiedy Rzędzian przyjechał do Czehryna, pojmał go Bohun. Hetman rozkazał mu sprawdzać wszystkich, którzy przekraczają granice miasta. Kiedy przeczytał list od Skrzetuskiego, uderzył posłańca i zostawił go w towarzystwie Zagłoby. Ten zostawił rannego, a sam pobiegł za mężczyzną, który chciał napaść na Rozłogi. Kiedy przekroczyli oni bramę dworu, Bohun rozkazał bezzwłocznie ją zamknąć.Rozdział osiemnastyKiedy kniahini zobaczyła Bohuna, bardzo się zdziwiła. Kozak opowiadał o zwycięstwach, o wojnie i w końcu zapytał o dziewczynę. Był to pretekst do podjęcia tematu małżeństwa. Ciotka Heleny i jej synowie powtórzyli obietnicę małżeństwa. W tym momencie wściekły Bohun rzucił listy Skrzetuskiego, z których wyczytał o tym, że ciotka dziewczyny obiecała ją Janowi. Rozpoczęła się bitwa. Kniahini i jej synowie zginęli, a sam Bohun został ranny. Na szczęście Zagłoba trzeźwo myślał i przekonał Helenę do ucieczki. Udało im się to, ponieważ staruszek namówił Bohuna do upicia się alkoholem.Rozdział dziewiętnastyPodczas podróży, Zagłoba opowiedział Helenie o tym, co działo się w ostatnim czasie. Po drodze spotkali Pleśniewskiego, który poinformował ich o zdradzie Krzeczowskiego i buncie w Czehrynie. Zagłoba nie wiedział dokąd powinien się udać. Bohaterowie skierowali się w głąb stepu, gdzie planowali przemyśleć plan działania.Rozdział dwudziestyHelena i Zagłoba zasnęli na koniach. Obudziło ich szczekanie psów. Dojechali do osady czabanów, jednak zostali tam chłodno przyjęci, więc udali się na nocleg nad Kahamlik. Podczas drogi, konie uciekinierów zostały poranione przez stado wilków. Z tego względu, musieli oni kontynuować swoją podróż pieszo. Po spotkaniu dziada i niemowlęcia wyrostka, zabrali im ubrania i w dalszą drogę wyruszyli przebrani. Żeby zmniejszyć szanse na zdemaskowanie, Zagłoba ściął szablą długi warkocz Heleny. Było to ogromne poświęcenie ze strony dziewczyny, ponieważ wówczas ścięcie przez dziewczynę włosów było powodem do hańby. Po dotarciu do wsi Demianówka, Zagłoba przekonał chłopów do przyłączenia się do polskich chorągwi stacjonujących w okolicy.Rozdział dwudziesty pierwszyW tym samym czasie w Rozłogach wściekły Bohun postanowił ścigać uciekinierów. Ze względu na odniesioną ranę nie mógł jeździć konno, więc rozkazał zrobić kolebkę, w której ruszył wraz ze swoimi ludźmi w stronę Łubniów. W Wasiłówce Bohun zorientował się, że Zagłoba go przechytrzył i nie uciekał w tym kierunku. Postanowił wrócić do Rozłogów. Tam zastał Pleśniewskiego. Poddał go torturom i dzięki temu dowiedział się o planie ucieczki staruszka. Jednak za Kahamlikiem urwał się ślad zbiegów. Po kilku dniach podzielił swoje oddziały na kilka mniejszych i rozpoczął poszukiwania w ten sposób. Bohun był tuż za Zagłobą. Podczas rejsu po Dnieprze prawie ich dorwał, jednak stary go przechytrzył. Wmówił chłopom, że pościg Bohuna to ich wrogowie, po czym chłopi zaczęli do nich strzelać.Rozdział dwudziesty drugiKsiążę Wiśniowiecki dowiedział się o Korsuniu. Po otrzymaniu listu od Chmielnickiego, zrozumiał, że jego wrogiem jest bardzo przebiegły dowódca. Kozacki przywódca nie przyznawał się do swojej winy, za całe zło obwiniał zły, uparty charakter Skrzetuskiego. Wiśniowiecki odczytał list pułkownikom i czekał na rady od nich. Zdania były bardzo podzielone. Nie podjęto żadnej decyzji, gdyż książę dowiedział się o spaleniu Rozłogów. Wydał rozkaz wysłania podjazdów do Czerkasów i Prochorówki. Potem zaczął się modlić, aby nie było za późno.Rozdział dwudziesty trzeciNastępnego dnia oddziały Wiśniowieckiego dotarły do Rozłogów, gdzie spotkały roztrzęsionego Skrzetuskiego. Kiedy Jan doszedł do siebie, zaczął analizować wszystkie informacje dostarczane mu przez mężczyzn. Dowiedział się o pogoni za tajemniczym człowiekiem i jakimś chłopcem. Zaćwichilowski pomógł mu dojść do tego, że tajemniczym człowiekiem był Zagłoba. Jan miał nadzieję, że jeśli Zagłoba przeżył, to jest z nim także bezpieczna Helena. Pełen nadziei wyruszył z innymi rycerzami w podróż. Podczas jazdy, Skrzetuski zdał Wiśniowieckiemu dokładną relację ze swojego poselstwa, a książę analizował szanse swojej ojczyzny. Wieczorem bohaterowie byli już w Łubniach, w których księżna Gryzelda przygotowała wszystko do drogi.Rozdział dwudziesty czwartyPo przyjeździe do Łubni, Skrzetuski nie zastał tam Heleny. Bardzo go to dotknęło, jednak ksiądz Muchowiecki podniósł go na duchu mówiąc, że sprawy prywatne schodzą na boczny tor, kiedy dobro ojczyzny jest zagrożone. Od tego momentu Jan postanowił poświęcić się walce o kraj. Nazajutrz oddziały księcia wyruszyły w dalszą drogę, a sam Jeremi złożył przysięgę, że nie spocznie, dopóki nie „utopi buntu we krwi”. Wojska wędrowały przez lasy podpalane przez Kozaków. Kiedy książę dowiedział się o śmierci króla Władysława IV, zdecydował, że zastąpi go jego brat- Karol Waza.Rozdział dwudziesty piątyBohaterowie dotarli do Czernihowa, gdzie również nie było śladu po ukochanej Jana. Mężczyzna nie mógł zrozumieć taktyki Zagłoby, który kierował się w nieznanym kierunku, a nie w stronę wojsk polskich. Longinus próbował uspokoić Skrzetuskiego. Kiedy oddziały księcia dotarły do Lubecza, zapewnił on swoją żonę Gryzeldę, że niedługo będzie bezpieczna i się z nią pożegnał. Przed wyjazdem podarowała ona Skrzetuskiemu krzyżyk ozdobiony turkusami, ponieważ jego wybranka nie mogła mu niczego ofiarować, więc ona dała mu to „jako od matki”. Bohaterowie pokonali bagna Prypeci i dotarli na Ukrainę, gdzie dowiedzieli się strasznych rzeczy.Rozdział dwudziesty szóstyChmielnicki założył swoją stolicę w Białocerkwi. Nadal nie miał planu na dalsze poczynania, więc się upijał. Kiedy hetman zaporoski dowiadywał się o kolejnych sukcesach księcia Jeremiego, poważnie porozmawiał z Tatarami. Ani Tatarzy, ani Kozacy nie chcieli atakować Wiśniowieckiego, co wywołało wielki gniew bohatera. Po wielu rozmowach wykonać to zadanie zobowiązali się Krzywonos i Pułjan. Rozpoczęła się pijatyka, ponieważ decyzję tę trzeba było opić. Dodatkowo rozpoczęła się burza. Wówczas Krzywonos i żołnierze wyruszyli do ataku.Rozdział dwudziesty siódmyKrzywonos mordował każdego, kto stanął mu na drodze. W podobny sposób działał Wiśniowiecki, nie odpuszczając Kozakom. Do księcia zwrócił się o pomoc wojewoda kijowski Janusz Tyszkiewicz. Wiśniowiecki wysłał na pomoc swoje oddziały, które po dotarciu na miejsce dowiedziały się, że Machnówkę oblega syn Krzywonosa. Jeremi ruszył na pomoc szlachcicom pozostającym przy życiu. Podczas tej potyczki decydującą rolę odegrała husaria dowodzona przez Skrzetuskiego, dzięki której pokonano Burdabuta. Zwycięstwo odniosły oddziały książęce. Do Wiśniowieckiego dotarła wiadomość od Kisiela, który informował o układzie, który ma być wkrótce zawarty z Chmielnickim i prosił o zaniechanie walk. Książę nie posłuchał i zamierzał nadal walczyć.Rozdział dwudziesty ósmySkrzetuski pojechał do pułkowników Osińskiego i Koryckiego, zgodnie z prośbą księcia. Cała trójka miała zaatakować Kozaków. Jednak książę Dominik Zasławski, będący zwolennikiem ugody, zakazał wspierania oddziałów Wiśniowieckiego. W drodze powrotnej Jan spotkał grupę chłopów, których kazał zaatakować. Okazało się, że był to dziad lirnik- Zagłoba w przebraniu. Helenę ukrył w twierdzy w Barze. Skrzetuskiego ogarnęła wielka radość.Rozdział dwudziesty dziewiątyRozkazy Zasławskiego rozzłościły i przytłoczyły Wiśniowieckiego. Postanowił zabrać swoich ludzi pod Zbaraż. Jednak nie doszło to do skutku, ponieważ Krzywonos zdobył Połonne, a jego kolejnym celem był Konstantynów. Wojewoda Tyszkiewicz dołączył do księcia, który miał zamiar przeszkodzić wrogowi.Rozdział trzydziestyKsiążę przystanął w Rosołowicach, gdzie spotkał pułkowników, którzy kilka dni wcześniej nie chcieli wraz z nim atakować Kozaków. Teraz prosili oni o przyjęcie do oddziałów Wiśniowieckiego, który się zgodził. Następnie dołączył do niego jeszcze pan Łaszcz z ponad tysiącem szlachty. Wkrótce miał się on zmierzyć ze znacznie liczniejszymi oddziałami Krzywonosa.Rozdział trzydziesty pierwszyBitwę rozpoczął Wołodyjowski, który pokonał Zaporożca. Zagłoba obserwował walki z bezpiecznej odległości. Widział wyczyny Kozaka Pułjana, który został pokonany dopiero przez Longinusa. Po jakimś czasie, starzec stanął do walki. Inni bali się jego potężnej sylwetki. Coś uderzyło mu w głowę i zasłonięto oczy. Był przekonany, że wzięto go do niewoli, jednak okazało się, że była to kozacka chorągiew pułkowa, za którą można było dostać wielką nagrodę, jeśli zdobyło się ją w walce. Tak się wydarzyło. Wieczorem Zagłoba dostał od księcia pieniądze. Wieczorem doniesiono, że na pomoc Krzywonosowi nadchodzi Bohun i wojska Wiśniowieckiego się wycofały.Rozdział trzydziesty drugi
Okazało się, że wycofanie było chytrym planem, dzięki któremu udało się zabić paru zaskoczonych wrogów. Podczas tego pojedynku Zagłoba znacznie ucierpiał. Skrzetuski się nim zaopiekował i staruszek szybko wyzdrowiał. Kilka dni później wysłano Jana nad Zasław. W wyniku tej misji, spotkał się on z Rzędzianem, który opowiedział mu o wkupieniu się w łaski Bohuna. Tatarzy obdarzyli pachołka wielkim zaufaniem, dzięki czemu mógł on teraz bardzo pomóc swojemu panu.Rozdział trzydziesty trzeciSkrzetuski dostał rozkaz zebrania wszystkich chorągwi z Rzeczypospolitej, żeby później móc uderzyć pod Zbaraż. Jan poprosił Wiśniowieckiego o dwumiesięczny urlop, żeby mógł odwiedzić i poślubić Helenę. Książę się zgodził i następnego dnia młody miał wyruszyć w podróż. Na uczcie pojawił się Kuszel, który poinformował wszystkich o zdobyciu Baru przez Kozaków.Tom drugiRozdział pierwszyW kierunku Dniestru przemieszczał się oddział Bohuna. Kiedy dotarli do Czortowego Jaru, wyszła do nich wiedźma Horpyna. W jej chacie Bohun położył nieprzytomną Helenę, która pchnęła go w Barze nożem.Rozdział drugiHelena ocknęła się i przypomniała sobie ostatnie wydarzenia. Do jej pokoju wszedł Bohun. Dziewczyna powiedziała mu, że nigdy go nie pokocha. Zemdlała z wykończenia i strachu, przez co nie słyszała obietnicy zabicia Skrzetuskiego.Rozdział trzeciBohun zwierzył się Horpynie ze swoich uczuć i rozkazał jej chronić Heleny za wszelką cenę, ponieważ przysiągł jej, że jeśli coś się stanie dziewczynie, kobieta pożegna się z życiem. Zanim Bohun wyruszył do Chmielnickiego, wiedźma wywróżyła mu z koła, że zostanie on sławnym wodzem, ale przyjaciel go zdradzi.Rozdział czwartySkrzetuski znów był załamany. Nie mógł szukać ukochanej, ponieważ pozostawał na służbie u księcia. Jan miał zorganizować podjazd na Jarmolińce. Podczas drogi pijany pan Łaszcz zaczął nabijać się z uczuć rycerza i zaatakował go szablą. Skrzetuski bezproblemowo odparł jego atak, wówczas strażnik koronny wniósł o ukaranie młodego przez Jeremiego. Po wysłuchaniu relacji, Wiśniowiecki mianował Jana porucznikiem, a Łaszcz musiał natychmiast opuścić chorągiew. Następcą Skrzetuskiego został Podbipięta. Skrzetuskiego nie obchodził awans. Po pomszczeniu Heleny planował wstąpić do klasztoru.Rozdział piątySkrzetuski prowadził swoje oddziały w nocy, a w dzień odpoczywali. Rycerz miał się dowiedzieć, czy Krzywonos nadal oblega Kamieniec, czy też wyruszył na pomoc Chmielnickiemu. Miał się również dowiedzieć o postępach Tatarów. Jan rozpuścił plotkę o pokonaniu Chmielnickiego i o tym, że towarzyszy mu całe wojsko Wiśniowieckiego. Krzywonos się przestraszył i wycofał. Rozkazał jednak Bohunowi walczyć i wziąć do niewoli jak najwięcej ludzi.Rozdział szóstyJan podzielił swoich ludzi na mniejsze oddziały, co miało pomóc otoczyć wroga. Dowództwo jednego z nich powierzył Zagłobie. Ten nie czuł się pewnie w tej roli, jednak po obserwowaniu Wołodyjowskiego, zmieniło się to. Jednak za bardzo wziął do siebie swoje zadanie. Kiedy dowiedział się, że grupa chłopów się zbliża, kazał ich zaatakować. Okazało się, że wracali oni z wesela. Na szczęście jeden z biesiadników poczęstował Zagłobę miodem. Staruszek wraz ze swoim oddziałem się upił i zasnął. Miał koszmary, a kiedy się przebudził, stał nad nim Bohun.Rozdział siódmyZagłoba został związany. Bohun zaczął opowiadać Zagłobie o ich ostatnim spotkaniu. Mężczyzna oczami wyobraźni już widział swoją śmierć. Kiedy zamknięto go w stodole, podsłuchał rozmowę mołojców o przyszłym wyjeździe za Jampol. Zdawał sobie sprawę, że śmierć jest bliska, więc postanowił zginąć w walce. Wdrapał się wysoko, skąd atakował próbujących go ściągnąć Kozaków. Na szczęście, rozległy się strzały, na Bohuna napadł Wołodyjowski. To ocaliło go przed śmiercią. Bohaterowie wspólnie ruszyli ku Jarmolińcom.Rozdział ósmyBohun wrócił do Krzywonosa, który bał się Wiśniowieckiego. Zagłoba opowiadał swoją walkę w chlewie, przedstawiając siebie jako najodważniejszego rycerza w kraju. Poinformował wszystkich, że Bohun ukrył Helenę w okolicach Jampola oraz o planach Kozaków, które udało mu się podsłuchać. W nocy Wierszułł przyniósł straszne wieści, że Chmielnicki z oddziałami Tatarów rozgromili wojska książęce pod Piławcami, a regimentarze odebrali Jeremiemu przywództwo.Rozdział dziewiątyZbiegowie spod Piławic ukryli się we Lwowie. W mieście panował chaos. Na szybko zorganizowanej naradzi, Wiśniowiecki ponownie objął dowództwo.Rozdział dziesiątyKsiążę przez tydzień przygotowywał Lwów do obrony, po czym udał się do Warszawy, gdzie podczas sejmu chciał uzyskać środki na wsparcie jego oddziałów. Na powitanie wyjechała mu jego żona. Doszło do nieporozumienia, gdyż Charałamp, który kochał Anusię Borzochatą wyzwał na pojedynek Wołodyjowskiego, który podobno chciał mu odebrać dziewczynę. Do pojedynku miało dojść wkrótce. Skrzetuski został w Zamościu.Rozdział jedenastyPo kilku tygodniach w Warszawie znalazło się mnóstwo szlachciców ze względu na zbliżającą się elekcję. Wiśniowiecki był po stronie królewicz Karola- młodszego brata Jana Kazimierza. Wołodyjowski podczas podróży spotkał Charałampa. Mężczyzna nalegał na natychmiastową walkę. Oboje umówili się na pojedynek. W sobotę po południu Wołodyjowski, Zagłoba i Kuszel przyjechali do Lipkowa godzinę wcześniej. Nudziło im się, więc wybrali się do karczmy, w której zastali Bohuna. Nie mogli go pojmać, ponieważ posiadał immunitet poselski- zmierzał z listem od Chmielnickiego do Jana Kazimierza. Wołodyjowski wyzwał go na pojedynek. Stawił warunek, że jeśli wygra, ten wyjawi miejsce ukrycia Heleny. Bohun się zgodził pod warunkiem, że jeśli to on wygra, oni zakończą poszukiwania dziewczyny. Zagłoba dał znak do rozpoczęcia walki.Rozdział dwunastyBohun naskoczył na Wołodyjowskiego i bardzo szybko i zręcznie zaczął go atakować. Jednak Polak skutecznie odpierał jego ataki. Wołodyjowski wygrał, ponieważ udał, że upada, po czym zranił pochylającego się nad nim Kozaka. Bohaterowie odjechali i byli pewni, że pozostawiony na polu bitwy Bohun był śmiertelnie ranny. Zagłoba pogodził Charałampa i Wołodyjowskiego, przez co nie doszło do ich pojedynku.Rozdział trzynastyKiedy Wołodyjowski zabił Bohuna, Wiśniowiecki przekazał mu wartościowy pierścień i posłał go osobiście pod Zamość, aby ten przekazał radosne nowiny Skrzetuskiemu. Jan mógł wyruszyć w celu szukania ukochanej.Rozdział czternastyJan Kazimierz został wybrany na nowego króla. Jego koronacja, na którą wybrał się Wiśniowiecki, odbyła się w Krakowie. W tym czasie Zagłoba i Wołodyjowski jechali w stronę Zamościa. Po drodze spotkali Podbipiętę, który jechał z listami do księcia. Bohaterowie dowiedzieli się, że Skrzetuski pojechał szukać rozproszonych po kraju grup Kozaków.Rozdział piętnastyKiedy Zagłoba i Wołodyjowski dotarli do Zamościa, dostali rozkaz udania się do Zbaraża. Podczas podróży dowiedzieli się o śmierci Kzrzeszowskiego, który został nabity na pal. Kiedy w końcu dotarli na miejsce, Wierszułł powiedział im, że Skrzetuski wyjechał. W liście Jan informował bohaterów, że wyruszył do Jahorlika w poszukiwaniu Heleny.Rozdział szesnastyKomisarze oddelegowani do negocjacji z Chmielnickim codziennie byli narażani na niebezpieczeństwo. Pewnego wieczoru odwiedził ich Skrzetuski w przebraniu chłopa i poprosił o możliwość towarzyszenia im. Komisarze powiedzieli Janowi o śmierci Bohuna, jednak on nie do końca w nią wierzył, ponieważ ta informacja pochodziła od Zagłoby, który lubił koloryzować fakty.Rozdział siedemnastyKomisarze ruszyli w dalszą drogę. Podobno Chmielnicki gotowy na ugodę, czekał na nich w Perejasławiu. Kiedy się spotkali, przywódca Kozaków przy każdej możliwej okazji wywyższał się. Skrzetuski wciąż rozglądał się za Bohunem, lecz nie dojrzał jego twarzy w tłumie. Kiedy zapytał o przeciwnika, usłyszał w odpowiedzi, że Chmiel rozkazał zabić każdego, kto wypytuje o Kozaków.Rozdział osiemnastyNazajutrz Chmielnicki otrzymał od komisarzy dary królewskie: buławę hetmańską i chorągiew z orłem. Podczas obiadu, Kozak upił się i zaczął wyzywać Polaków. Następnego dnia dowódca Kozaków odwiedził Kisiela. Przypomniał sobie, jak Skrzetuski ocalił go kiedyś przed Czaplińskim i ofiarował, że spełni każdą jego prośbę. Poinformował on Skrzetuskiego o śmierci Bohuna i pozwolił mu wyjechać w celu poszukiwania Heleny do Kijowa. Chmielnicki dał Janowi dokumenty potrzebne do poruszania się po kraju. Dodatkowo, miał ze sobą dwustu ludzi dowodzonych przez pułkownika Dońca (brata Horpyny).Rozdział dziewiętnastyWołodyjowski i Zagłoba wciąż czekali na Skrzetuskiego w Zbarażu. Pod koniec mara Kozak Zachar przyniósł im list, w którym Jan zrelacjonował im wsparcie Chmielnickiego w poszukiwania Heleny.Rozdział dwudziestyChmielnicki przygotowywał się do wojny, a Wiśniowiecki planował taktykę dla swojego wojska. Podczas pewnego podjazdu na watahę Kozaków, Wołodyjowski spotkał dwóch stryjecznych braci Heleny, którzy oznajmili mu, że dziewczyna nie żyje. Dowiedzieli się to od pewnego umierającego rycerza, który przedstawił im się jako Skrzetuski.Rozdział dwudziesty pierwszyWołodyjowski opowiadał Longinusowi, jaka zmiana zaszła w Zagłobie po otrzymaniu informacji o śmierci Heleny. Mężczyzna wpadł w rozpacz, załamał się i bardzo się zmienił. Do Zbaraża przyjechał Rzędzian, który utrzymywał, że kniaziówna nie żyje. Powiedział mu o tym ranny Bohun. Uważał on pachołka za przyjaciela, więc wyjawił mu miejsce ukrycia Heleny. Wysłał go do wiedźmy z rozkazem przywiezienia dziewczyny do Kijowa. Przed wyjazdem, Rzędzian posłał na Bohuna wojska książęce. Wołodyjowskiego i Zagłobę ogarnęła taka radość, że jeszcze tego samego dnia postanowili wraz z Rzędzianem wyruszyć do Horpyny.Rozdział dwudziesty drugiTrójka bohaterów przebrała się w stroje kozackiej starszyzny i wzięli ze sobą stare konie. Przez całą drogę Zagłoba opowiadał historie, w których przedstawiał siebie jako bardzo szlachetnego i odważnego wojaka. Przed wjechaniem w Czortowy Jar, Rzędzian zdobył pistolet ze święconą kulą. Zastrzelił nim wiedźmę. Zagłoba zabił szablą jej pomocnika- karła Czeremisa. Mężczyźni uratowali Helenę.Rozdział dwudziesty trzeciTrójka bohaterów wraz z Heleną opuściła Czortowy Jar. Napotkanym Kozakom pokazywali piernicz- znak przepustki, który otrzymali od Burłaja, przekonując go, że są ludźmi Bohuna. Przed Płoskirowem Zagłoba pojechał po konie do miasta. Tam zobaczył Bohuna. Drogą dedukcji, żołnierze wywnioskowali, że osoba, której Rzędzian go oddał, wypuściła go na wolność na złość Skrzetuskiemu, do którego musiała żywić urazę. Od tego momentu bohaterowie podróżowali w atmosferze strachu i lęku. Raz zauważyli oni uciekające sarny i wilki. Był to znak zbliżających się Tatarów. Wołodyjowski z Zagłobą zatrzymali się i walczyli, a Rzędzian i Helena kontynuowali ucieczkę. Bohaterowie zabili trzech Tatarów, po czym w porę zdążyli się ukryć. Kiedy byli pewni o klęsce przeciwników, postanowili nie mówić Skrzetuskiemu o uratowaniu dziewczyny, ponieważ nie byli pewni dalszego losu jej i pachołka.Rozdział dwudziesty czwartyW Zbarażu Wołodyjowski i Zagłoba zastali wojska książęce gotowe do walki, które jasno informowały, że będą walczyć jedynie pod dowództwem Wiśniowieckiego. Po spotkaniu przez bohaterów Skrzetuskiego, oboje milczeli w kwestii Heleny. Po kilku deszczowych dniach, pokazała się tęcza. Wszyscy interpretowali to jako dobry znak. Była to słuszna interpretacja. Nadjechała dywizja Jeremiego. Następnego dnia przyjechali Tatarzy i rozpoczęto walkę. Do wieczora do Tatarów dołączyły wojska Chmielnickiego i chana. Polskie wojska liczyły zaledwie piętnaście tysięcy żołnierzy, a wrogie wojsko- kilkaset tysięcy. Chmielnicki poinformował Wiśniowieckiego, że następnego dnia wyprawia ucztę w zamku. Książę odpowiedział mu, że on ucztuje tego wieczoru. To posunięcie rozzłościło Tatarów i Kozaków. Następnego dnia, we wtorek trzynastego lipca, Chmielnicki napadł na zamek. Jednak Polacy skutecznie odparły atak. Kozacy postanowili ponownie napaść, jednak to również zakończyło się ich wycofaniem. Kiedy trzeci raz podjęli się próby ataku, na okopie stanął sam książę Wiśniowiecki. Wzbudziło to lęk wśród żołnierzy wroga. Kiedy zdezorientowani przeciwnicy podziwiali księcia, zaatakowała husaria. Skrzetuski ciężko zranił Tuhaja-beja. Po drugiej stronie obozu Burłaj prawie przerwał obronę, ale w porę przyszła z pomocą husaria wraz z Zagłobą. Chmielnicki pragnął tylko się upić. Bał się zarówno ataku księcia, jak i gniewu chana.Rozdział dwudziesty piątyNastępnego ranka w obozie polskim stał już nowy wał obronny. Zagłoba opowiadał wszystkim, jak to mężnie i walecznie pokonał Burłaja. Tego dnia Chmielnicki rozpoczął regularne oblężenie. Kozacy co chwilę próbowali atakować obóz księcia, jednak, na szczęście, zawsze kończyło się to ich porażką. Pewnej nocy rozpętała się burza. Książę wysłał Skrzetuskiego i starostę krasnostawskiego na zwiad. Wraz z nimi wyruszyli także Zagłoba i Wołodyjowski. Mężczyznom udało się zdobyć szaniec wroga, podpalić jego działa i rozbić ruchomą wieżę. W drodze powrotnej do obozu zaginęli Wołodyjowski i Longinus. Kiedy towarzysze zawrócili im pomóc, zobaczyli, że ci cofają się przed Kozakami.Rozdział dwudziesty szóstyKozacy odnosili kolejne porażki. 24 lipca zaproponowali oni rozejm. Zaćwilichowski pojechał do obozu wroga jako wysłannik księcia. Wówczas przedstawili mu tę propozycję. Jednak Chmielnicki postawił warunki niemożliwe do zrealizowania i tego samego dnia Polacy odparli kolejny atak.Rozdział dwudziesty siódmySkrzetuski, Podbipięta, mały rycerz i Zagłoba rozmawiali szeptem. Rozmowa ustała na gest Wołodyjowskiego, który usłyszał kroki. Ostrzegli kompanów i czekali na kolejny pojedynek. W pewnym momencie na krawędzi wału pojawiły się 3 pary rąk i 3 głowy Turków. Rozpoczęła się bitwa. Pan Longinus machał szablą i ciął wszystko, co stanęło mu na drodze. W pewnym momencie machnął szablą i trzy głowy potoczyły się ku niemu. Spełnił ślubowanie. Po dwóch godzinach atak został udaremniony. Podbipięta całą noc leżał krzyżem i dziękował Bogu za pomoc, a następnego dnia przyjmował szczere gratulacje od księcia i towarzyszy. Podjął się wykonania ryzykownej misji- miał przekraść się przez obóz nieprzyjaciela w celu poinformowania króla o ciężkim stanie starosty jaworowskiego. Razem z Longinusem tego zadania podjęli się Skrzetuski, Zagłoba i Wołodyjowski. Książę rozkazał, aby pierwszy szedł Longinus. Tak się stało. Niestety, został on zabity przez Tatarów chowających się pod drzewem przed deszczem.Rozdział dwudziesty ósmyNastępnego dnia Kozacy podsunęli pod wały machiny obronne. Na największej z nich wisiało ciało Podbipięty. Zagłoba się wściekł i wraz z innymi rycerzami skoczył na maszyny i zdjął ciało. W nocy godnie pochowano pana Longinusa. Tej samej nocy Jan spróbował wypełnić misję zmarłego. Udało mu się dotrzeć do lasu, gdzie był stosunkowo bezpieczny.Rozdział dwudziesty dziewiątyNa dworze w Toporowie naradzali się król, kanclerz Ossoliński i Radziejowski. Czuli się oni bezbronni i zagubieni. Skrzetuski rzucił im inne światło na sprawę. Po wysłuchaniu Jana, król rozkazał wojskom wymarsz. Sam bohater udał się na nocleg do księdza Cieciszowskiego- kapelana królewskiego.Rozdział trzydziestySkrzetuski odpoczywał i regenerował się kilka dni. Kiedy się ocknął, ujrzał nad sobą Rzędziana. Chłopak zrelacjonował mu dokładnie wszystko, a Jan na wieść o uwolnieniu ukochanej, ubrał się i wyruszył naprzeciw czambułu tatarskiego, z którym Helena jechała w kierunku Toporowa. W międzyczasie Zagłoba i Wołodyjowski przyjechali z informacją o zawarciu pokoju w Zborowie. Wszyscy razem ruszyli na spotkanie dziewczyny. Skrzetuski opadał z sił, jednak doprowadzono go do Krócewiczówny. Następną informacją było pojmanie Bohuna przez Wołodyjowskiego i jego niewola u księcia. Wiśniowiecki przekazał los Kozaka Skrzetuskiemu. Ten jednak nie chciał wymierzać sprawiedliwości, ponieważ stwierdził, że w odpowiednim czasie Bóg go osądzi.EpilogWojna nadal trwała. Chmielnicki pod Beresteczkiem walczył z Polakami. Po trzech dniach walk Tuhaj-bej uciekł, a Chmielnicki pozostawił swoich ludzi bez dowódcy. Pozostali Kozacy nowym wodzem mianowali Bohuna. Rozpoczęła się krwawa bitwa. Ciało Bohuna nigdy nie zostało odnalezione. Przez kolejne lata przychodziły różne informacje o tym, że Kozackiemu dowódcy udało się spełnić marzenie Chmielnickiego- zawładnąć dawnymi ziemiami Wiśniowieckiego. Bohun osiadł w pewnej wiosce. Sam nazwał ją Rozłogami. Umarł tam w podeszłym wieku.

Streszczenie krótkie

Książka rozpoczyna się obawami przed nadchodzącym rokiem i wróżbami nadchodzącego zła. Jan Skrzetuski podczas podróży ratuje przed śmiercią pewnego mężczyznę, który przedstawia mu się jako Zenobi Abdank. Na wspólnej kolacji, okazuje się, że Abdank jest bardzo szanowany przez Kozaków. Na koniec tajemniczy bohater wyjawia, że tak naprawdę nazywa się Bohdan Zenobi Chmielnicki. Następnego dnia Jan w Czehrynie spotkał się z dawnym przyjacielem- Zaćwichilowskim, z którym udał się do karczmy. Dowiedział się tam o ucieczce Chmielnickiego, który ukradł ważne listy i nie jest już tam mile widziany. Później do Skrzetuski dosiedli się dwaj mężczyźni: Zagłoba i pan Longinus Podbipięta. Po jakimś czasie dołączył do nich pułkownik Barabasz, który zdradził bohaterom, że skradzione dokumenty są takie ważne, ponieważ rozpęta się przez nie rebelia kozacka. Kilka dni później, Skrzetuski wyruszył w podróż z innymi ludźmi. W jej czasie pan Longinus powiedział, że marzy, aby kiedyś ściąć trzy głowy za jednym razem. Nagle bohaterowie ujrzeli stado żurawi, za którymi Rozwan wypuścił swojego sokoła Raroga. Ptak odleciał daleko, a mężczyźni rzucili się w pogoń za nim. Zwierzę przysiadło na ramieniu pięknej, młodej dziewczyny- Heleny, która podróżowała ze swoją ciotką, ale aktualnie zepsuł im się wóz. Skrzetuski podszedł do dziewczyny po ptaka i zakochał się w niej, a pozostali pomogli ciotce dziewczyny. W nagrodę zostali zaproszeni do Rozłogów. Ciotka Heleny przedstawiła się jako wdowa po Konstantym Kurcewiczu, a dziewczynę jako córkę kniazia Wasyla Kurcewicza. Po drodze spotkali grupę ludzi, w tym młodego Kozaka- Bohuna, który postanowił im towarzyszyć. Przez cały czas dogadywał Janowi. Rozłogi należały do ojca Heleny, jednak kiedy został on oskarżony o zdradę, wyjechał za granicę i słuch po nim zaginął, dlatego wsią zajmował się jego brat Po jego śmierci, władzę objęła jego żona. Skrzetuski dowiedział się od byłego sługi Heleny, że jest ona obiecana Bohunowi. Poszedł prosi o rękę dziewczyny jej ciotkę. Kiedy spotkał się z odmową, zagroził, że doniesie na nią i kobieta straci Rozłogi, dlatego zgodziła się za jakiś czas przyjechać z młodą do Łubiów. Po powrocie do domu, Skrzetuski bardzo tęsknił, więc wysłał do Rozłogów swojego pachołka- Rzędziana, który wrócił z listem od Heleny. Rycerza ogarnęła radość. Książę Wiśniowiecki zaczął odczuwać nastrój grozy, więc chciał posłać swojego człowieka na Sicz. Kiedy Skrzetuski się o tym dowiedział, prosił o przydzielenie mu tego zadania, ponieważ chciał po drodze odwiedzić ukochaną. Dostał zgodę. Kiedy Jan dotarł do Rozłogów, kniahini nie kryła niezadowolenia, jednak młody obiecał pozostawić jej wieś, więc się rozchmurzyła. Kochankowie zaczęli wróżyć, że będą mieli mnóstwo dzieci i przeżyją ze sobą wiele lat. W Czehrynie Jan dał Zaćwilichowskiemu listy od księcia i spotkał się z Barabaszem. Ludzie odradzali młodemu podróż na Sicz, jednak się nie poddał. Przed wyjazdem spotkał Zagłobę z Bohunem, który poinformował, że przyjmie młodego do swojego rodu, aby umożliwić mu ślub z szlachcianką. Po długim rejsie po Dnieprze, bohaterowie dotarli do Kudaku. Jan przekazał listy od księcia Grodzickiemu, który powiedział młodemu, że zbliża się wojna. Na pożegnanie komisarz podarował podróżnikom kilka czajek. Skrzetuski wysłał Rzędziana do Heleny i kazał jej pojechać do Łubniów, gdzie będzie bezpieczna. Podczas jednej z nocy, podróżni zostali zaatakowani przez Kozaków, jednak bronili się dzielnie, dzięki refleksowi Jana. Rano do atakujących dołączyli Tatarzy. Jan stracił swoich ludzi, a sam został ranny- strzała wbiła mu się w lewe ramię. W Siczy odbywało się zebranie starszyzny. Dwóch ludzi zostało uznanych za zdrajców. Kozacy dosłownie rozerwali ich na strzępy. Chmielnicki uchronił Skrzetuskiego przed podobną śmiercią, mówią, że jest on jego jeńcem. Chmielnicki dostał list od Potockiego, z którego dowiedział się, że rozpoczęła się wojna. Hetman zaporoski wykupił Jana, po czym chciał go puścić wolno, pod warunkiem, że Polak nie powie nikomu, co widział, jednak ten na to nie przystał. Nazajutrz Kozacy ruszyli na wojnę, a w jednym z wozów wieźli Chmielnickiego. Barabasz, Krzeczowski i niemiecki pułkownik Flik chcieli zaatakować Kozaków, jednak tego nie zrobili. Chmielnicki wezwał do siebie Krzeczowskiego i przeciągnął go na swoją stronę. Zabił on Niemca, a Barabasza oddał w ręce Kozaków. Kiedy Skrzetuski się o tym dowiedział, coraz bardziej zaczął martwić się o Helenę. Wojska Chmielnickiego zaczęły odnosić kolejne zwycięstwa i podbijać wioski. Zaczęły się one znacznie powiększać. Kozak wypuścił Chmielnickiego, kiedy nie miał dalszego planu działania. Młody popędził do Rozłogów. Kiedy tam dotarł, zastał zgliszcza i się załamał. W Czehrynie Bohun pojmał Rzędziana i przeczytał list Jana. Wściekły postanowił wyruszyć do Rozłogów. Pojechał z nim Zagłoba. Młody rozpoczął tam bitwę. Kiedy się upił po wygraniu, Zagłoba uciekł z Heleną. Postanowili ściąć długie włosy dziewczyny, żeby ich nikt nie rozpoznał. W Demianówce stary przekonał chłopów do dołączenia do wojska. W tym czasie Bohun wpadł w furię. Postanowił ścigać bohaterów. Pojechał w złym kierunku, po czym zawrócił, spotkał Pleśniewskiego, który, torturowany, wyznał gdzie pojechali. Bohun prawie ich dogonił, ale na Dnieprze Zagłoba przekonał chłopów, że jest on wrogiem i zaczęli do niego strzelać. Książę Wiśniowiecki podejmował działania wojenne. Wiedział już, że jego przeciwnik jest sprytny. Nazajutrz oddziały książęce dotarły do Rozłogów. Tam zastali Skrzetuskiego i go uspokoiły. Jan domyślił się, że ukochana uciekła z Zagłobą. Wyruszył z żołnierzami na poszukiwania ich. Ksiądz Muchowiecki powiedział Janowi, że teraz nie może przejmować się prywatnymi sprawami, a dobrem państwa, bo jest wojna. Młody zmienił sposób myślenia na właśnie taki. Zmarł król i zbliżała się elekcja. Chmielnicki nie miał dalszego planu. Nikt nie chciał atakować Wiśniowieckiego. W końcu zgłosili się do tego Krzywonos i Pułjan. Skrzetuski pojechał do innych pułkowników, z którymi miał połączyć siły przeciw wrogowi, ale odmówili mu, ponieważ miał zostać podpisany rozejm z Kozakami. W drodze powrotnej Jan spotkał Zagłobę w przebraniu, który powiedział, że Helena jest bezpieczna w Barze. Książę nie ucieszył się z odmowy pułkowników. Krzywonos rozpoczął działać. Do Wiśniowieckiego zaczęło przyłączać się coraz więcej ludzi. Rozegrała się bitwa między oddziałami książęcymi, a wojskami Pułjana, podczas której Zagłoba zdobył cenną kozacką chorągiew pułkową. Bohun nadchodził na pomoc Pułjanowi, więc Polacy udawali, że się wycofują, po czym zabili paru wrogów. Jan na jednej z misji spotkał Rzędziana i dowiedział się od niego, że wkupił się on w łaski Bohuna i Tatarzy mu ufają. Jan dostał urlop i mógł pojechać do ukochanej, jednak zanim wyjechał, dostał informację o podbiciu Baru przez Kozaków. Bohun zabrał Helenę do Czortowego Jaru, gdzie zamknął ją u wiedźmy Horpyny. Jan dostał misję, podczas której wdał się w potyczkę z panem Łaszczem. W jej wyniku dostał awans od księcia, a ten drugi został wygnany. Sprytny młody rozpuścił plotkę o pokonaniu Chmielnickiego i, że towarzyszy mu całe wojsko Jeremiego. Krzywonos stchórzył i uciekł, ale zostawił Bohuna. Jan podzielił wojsko na oddziały i dał dowództwo jednego z nich Zagłobie, który nieporadnie zarządzał i w ten sposób został schwytany przez Bohuna. Kozak by go zabił, ale na pomoc przyszedł Wołodyjowski. Bohun wrócił do Krzywonosa. Charałamp wyzwał Wołodyjowskiego na pojedynek o damę.Wiśniowiecki pojechał do Warszawy na elekcję. Zagłoba, Wołodyjowski i Kuszel pojechali na pojedynek, gdzie spotkali Bohuna. Wołodyjowski wyzwał go na pojedynek. Wygrał go i dowiedział się gdzie jest Helena. Bohaterowie byli pewni, że Bohun jest śmiertelnie ranny i odjechali. Jan Kazimierz został nowym królem. Zagłoba i Wołodyjowski pojechali na misję, podczas której rozpowiadali o śmierci Kozaka. Jan dołączył w przebraniu do wojska. Dowiedział się od komisarzy o śmierci Bohuna. Ruszyli do Chmielnickiego. Skrzetuski nie zauważył Bohuna, ani nie zdobył o nim żadnych informacji. Chmielnicki dał Janowi oddziały i dokumenty potrzebne do poruszania się po kraju w podziękowaniu za ocalenie mu życia. Bohun rozpuścił plotkę, że Helena nie żyje. Bohun, który uważał Rzędziana za przyjaciela, wysłał go do Horpyny po Helenę. Pachołek, Zagłoba i Wołodyjowski pojechali po dziewczynę.Ten pierwszy zastrzelił wiedźmę, a drugi zabił jej pomocnika. Mężczyźni uratowali Helenę. Musieli się jednak rozdzielić- Rzędzian i dziewczyna uciekli, a Zagłoba z Wołodyjowskim walczyli z Tatarami. Nadeszło wojsko Wiśniowieckiego i bohaterowie do niego dołączyli. Nie powiedzieli Janowi o Helenie. W bitwie Skrzetuski zranił ciężko Tuhaj-beja, a Zagłoba zabił Burłaja. Chmielnicki się zagubił. Kozacki ponosili kolejne porażki. Chcieli podpisać rozejm, ale stawiali wygórowane warunki i walki nadal się toczyły. W jednej Longinus ściął trzy głowy. Następnego dnia zginął na misji. W nocy go pochowano i Skrzetuski podjął jego misję- przekradnięcia się obok wroga i donieść królowi jak wygląda sytuacja. Udało mu się to. U króla się regenerował. Przyjechał do niego Rzędzian z wieściami o Helenie. Skrzetuski pojechał do kniaziówny. Bohun został pojmany przez Wiśniowieckiego, który oddał jego los w ręce Jana. Ten puścił go wolno, ponieważ był zdania, że Bóg wymierzy sprawiedliwość. Tuhaj-bej uciekł, a Chmielnicki zostawił swoich ludzi bez dowódcy. Wodzem został Bohun. Po bitwie ciała Bohuna nie odnaleziono. Zaszył się we wiosce, którą nazwał Rozłogami i tam umarł.

Problematyka

Sienkiewicz napisał „Ogniem i mieczem” w dość specyficzny sposób. Mianowicie, skupiał się głównie na wygranych, wyolbrzymiał je, a przegrane, które były dosyć poważne, bagatelizował i sprowadzał do drobnych porażek. Okiem pisarza, Polacy byli zdolni przejść przez wszystko, byli nieugiętymi bohaterami, których nie zrażała żadna porażka. Kiedy Sienkiewicz opisywał klęskę w bitwie pod Żółtymi Wodami, skupiał się na odwadze i bohaterstwie rodaków. Nie zwracał uwagi na popełniane przez nich błędy, na złą taktykę, czy brak przygotowania. Porażki usprawiedliwiał większą liczebnością wojsk wroga. Z kolei zwycięstwa Polaków, nawet w jakichś błahych potyczkach, są bardzo wyolbrzymiane. Autor nie bez powodu zastosował taki zabieg. „Ogniem i mieczem” jest powieścią stworzoną „ku pokrzepieniu serc”. Z tego względu Sienkiewicz musiał podkreślić heroizm i wielkość swoich rodaków, a także skupić się na słabych momentach wroga. Jeśliby zrobił na odwrót- nie wywyższał Polaków, a opisywał wielkość przeciwników, jego ówcześni czytelnicy mogliby uznać, że nie ma sensu walczyć, ponieważ na start nasz naród jest skazany na porażkę. Należy dodać, że Kozacy są pokazywani jako źli, okropni, butni buntownicy, którzy bez większej przyczyny atakują nieskazitelny, niewinny naród Polski. Przeciwnicy są bezwzględnymi mordercami bez skrupułów. Atakują i mordują każdego, kto stanie im na drodze. Do tego, nie mają problemów z napadnięciem, splądrowaniem, czy nawet zrównaniem z ziemią jakiejś wioski, czy grodu. Bardzo szybko zmieniają zdanie- w moment potrafią okrzyknąć kogoś zdrajcą i wydać na niego wyrok śmierci bez większego powodu. Jednakże Polacy również nie są bez skazy. Sienkiewicz udowadnia to np. na przykładzie zarozumiałego Zagłoby. Aczkolwiek pisarz usprawiedliwiał złe cechy Polaków tym, że kiedy trzeba, potrafią się oni zjednoczyć i podporządkować, zapominając o sobie, o swoim życiu prywatnym. W „Ogniem i mieczem” przewijają się zarówno postaci historyczne, jak i fikcyjne. To samo dzieje się z fabułą: występują wątki historyczne wraz z wymyślonymi przez autora wydarzeniami. Sienkiewicz bardzo przykładał się do tego, aby wiernie odtworzyć m.in. obyczaje szlacheckie. Przed stworzeniem dzieła, autor dogłębnie studiował minione epoki. Pomimo próby wiernego odtworzenia wydarzeń i postaci, wielu krytyków zarzuciło nobliście fałszowanie historii ze względu na udoskonalanie Polaków i przedstawianie poważnych porażek naszego narodu jako mało istotne przegrane. Moim zdaniem, nie powinno być to tak bardzo krytykowane ze względu na intencje napisania tej powieści. Miała ona pokazać Polakom, że są bardzo wartościowym narodem, powiedziałabym, że wręcz nie do złamania, którego każdy się boi, a kiedy ktoś atakuje, robi to w strachu przed potęgą naszych wojsk, dowódców, czy żołnierzy. Na tle innych bohaterów szczególnie wyróżnia się książę Wiśniowiecki, który jest pokazany jako szlachetny dowódca, który nie odpuszcza, nawet, jeśli ludzie, którzy są po jego stronie decydują się poddać, a także Chmielnicki, który jest zobrazowany jako zła postać, która ot tak potrafi zburzyć czyjś spokój, atakując go bez żadnych skrupułów. Jest to człowiek bez sumienia.

Opracowanie

AUTOR:
Henryk Sienkiewicz (1846-1916) – Henryk Adam Aleksander Pius Sienkiewicz to polski pisarz licznych powieści i nowel. Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za całokształt twórczości, w roku 1905. Jeden z najpopularniejszych polskich pisarzy przełomu XIX i XX wieku.

TYTUŁ:
„Ogniem i mieczem”

RODZAJ I GATUNEK LITERACKI:
Epka →powieść historyczna

DATA PUBLIKACJI:
Pierwotnie powieść była wydawana w odcinkach w dzienniku pod tytułem „Słowo”, w latach 1883-1884, następnie w dzienniku pod tytułem „Czas”. Pierwsze wydanie książkowe zostało opublikowane w roku 1884, w Warszawie. Miało jednak inne zakończenie niż wersja drukowana w czasopismach.

CZAS I MIEJSCE AKCJI:
Czas akcji powieści jest wyraźnie określony, są to lata 1647-1649. Wydarzenia obejmują początki powstania Chmielnickiego (lata 1648-1654). Miejsc akcji jest sporo, wydarzenia rozgrywają się na wschodnich ziemiach Rzeczypospolitej, na Ukrainie, Zaporożu, Zadnieprzu i Dzikich Polach. Bohaterowie przemierzają liczne miasta, krainy historyczne oraz miejsca bitwy, na przykład Żółte Wody i Korsuń. Również Warszawa i jej okolice są tłem dla wydarzeń.

PROBLEMATYKA:
Główne motywy powieści to wojna i miłość. Tłem dla wydarzeń jest powstanie Chmielnickie. Bohaterowie wielokrotnie stają przez trudnymi wyborami pomiędzy ojczyzną a własnym życiem i szczęściem. Autor ukazuje różne postawy ludzi w obliczu wydarzeń wojennych – jedni pragną buntu i rewolucji, inni pokoju bez rozlewu krwi. W utworze przewijają się motywy honoru, patriotyzmu, lojalności i poświęcenia dla idei. Widnieje wyraźny podział na „dobre” i „złe” charaktery postaci.

BOHATEROWIE:
▪ Jan Skrzetuski – główny bohater powieści. Namiestnik awansowany później na porucznika, chorągwi pancernej J.O. Księcia Jeremiego Wiśniowieckiego. Zawsze stawiał dobro ojczyzny ponad własne, postać idealizowana. Patriotyzm i miłość dla wybranki były dla niego największymi wartościami.
▪ Helena Kurcewiczówna – ukochana Jana Skrzetuskiego. Młoda, niezwykle piękna kobieta. Odważna i opanowana, stała i wierna w swych uczuciach.
▪ Bohun – młody Kozak, którego cechowała ogromna odwaga. Z jednej strony dystyngowany szlachcic, z drugiej ogarnięty dzikością mężczyzna.
▪ Longinus Podbipięta – szlachcic z rodu Zerwikaptur, urodzony w Myszykiszkach na Litwie. Postać o groźnym wyglądzie, którą cechuje spokój i łagodność. Wierny przyjaciel. Dla wrogów podczas bitwy był jednak bezlitosny. Longinus najbardziej w życiu cenił honor.
▪ Jan Onufry Zagłoba – szlachcic, postać dość tajemnicza, o dużym poczuciu humoru. Mężczyzna unikał walki, uwielbiał alkoholowe trunki i opowieści o swoich zasługach. Oddany przyjaciel o wielkim sprycie
▪ Michał Wołodyjowski – doskonały szermierz, lubiący zwady i bijatyki. Dobry żołnierz, gotowy zginąć dla dobra ojczyzny.
▪ Bohdan Chmielnicki – postać historyczna, hetman zaporoski, organizator powstania kozackiego. Zdrajca, uosobienie szlacheckiego warcholstwa.
▪ Jeremi Wiśniowiecki – również postać historyczna; wojewoda ruski, dowódca wojsk koronnych. Mężczyzna charyzmatyczny, niekiedy okrutny, o zdolnościach przywódczych.

KRÓTKIE STRESZCZENIE FABUŁY:
Akcja powieści rozpoczyna się w roku 1648, kiedy Bogdan Chmielnicki przygotowuje powstanie kozaków przeciw Rzeczypospolitej. W książce przeplatają się wydarzenia związane z walką polsko-kozacką oraz motywem miłości Jana Skrzetuskiego i Heleny Kurcewiczówny. Poznajemy poszczególnych bohaterów i ich postawy odnośnie walki. Kozacy zwyciężają pod Żółtymi Wodami, pod Korsuniem, pod Piławcami. Bohun i Jan Skrzetuski biorą udział w wojnie polsko-kozackiej, walczą po przeciwnych stronach. W wyniku splotu wydarzeń Helena zostaje uwięziona i grozi jej niebezpieczeństwo. Jan obawia się o życie ukochanej, ale przedkłada patriotyczny obowiązek ponad szczęście osobiste. Jego wierni przyjaciele (Zagłoba, Wołodyjowski i Rzędzian) pomagają uratować Helenę z rąk groźnego Bohuna. 7 lipca 1651 roku doszło do ostatniej bitwy, którą wygrali Polacy.

Geneza utworu i gatunek

Kolejnym utworem Henryka Sienkiewicza, który opisuję jest: „Ogniem i mieczem”. Autor jest znany z wielu powieści. Na przykład: „W pustyni i w puszczy” bądź „Pan Wołodyjowski” mimo to dzisiaj będę opisywać dzieło pod tytułem: „Ogniem i mieczem”, które stało się lekturą obowiązkową w szkole, jednak mimo to, czytelnicy nie niepokoją się, ponieważ sądzą, iż jest to interesująca lektura. Gatunek nie jest taki oczywisty a niżeli by się wydawało, ponieważ jest bardzo rozbudowany. Oto przykłady gatunku: romans, powieść kryminalna i historyczna, przygodowa, a nawet dramat filmowy i wojenny. Na podstawie dzieła powstało niewiarygodnie dużo adaptacji filmowych a nawet seriali, co wzbudza fascynację wśród oglądających. Osobiście polecam przeczytanie bądź oglądnięcie tej lektury, ponieważ moim zdaniem jest bardzo ciekawa, zrozumiała i nie wzbudza wątpliwości, co do wydarzeń, ponieważ jest oparta na faktach. Jestem w pełni przekonana, że Wasz nauczyciel na pewno będzie wymagał przeczytania tej lektury.

Najważniejsze informacje

Przedstawiam najważniejsze informacje dotyczące utworu Henryka Sienkiewicza pod tytułem ” Ogniem i mieczem „:
Tytuł: Ogniem i mieczem
Tytuł oryginału: Ogniem i mieczem
Język oryginału: Polski
Autor: Henryk Sienkiewicz
Rok opublikowania: 1884 (tysiąc osiemset osiemdziesiąty czwarty)
Rodzaj literacki: epika
Gatunek literacki: powieść historyczna
Czas akcji: 1648–1651, okres powstania chmielnickiego
Miejsce akcji:wschodnie ziemie Rzeczypospolitej, Ukraina, Zaporoże, Zadnieprz, Dzikie Pola.
Najważniejsi bohaterowie:
Onufry Zagłoba – Polski szlachcic, warchoł, pijak
Longinus Podbipięta – Polski szlachcic
Michał Wołodyjowski – Polski szlachcic, wierny żołnierz w służbie Rzeczpospolitej
Jan Skrzetuski – główny bohater książki
Helena Kurcewiczówna
Streszczenie:
Jest 1648 rok. Bohdan Chmielnicki (wódz kozacki), szykuję powstanie kozaków na Rzeczypospolitej. Zaufany rycerz króla Kazimierza ratuję życie wodzowi kozaków napadniętego na stepie. Chmielnicki na początku przedstawia się jako Zenobi Abdank, a po chwili mówi kim naprawdę jest. Po jakimś czasie dowiaduję się, że za złapanie Bohdana jest nagroda, o której wcześniej nie słyszał, bo wrócił z Krymu, w którym był w poselstwie. Jan idzie do obozu kozackiego na Sicz, ale zostaje uwięziony. Udaję mu się przeżyć, ponieważ ratuje go Chmielnicki, który jest jego dłużnikiem. Później Rzeczpospolitą atakują Kozacy, którzy wygrywają pod Żółtymi Wodami, pod Korsuniem oraz pod Piławcami. Ucieka Helena Kurcewiczówna, która jest ukochaną Jana, który będzie odgrywał rolę opiekuna z Zagłobą. Helenę odnajduję Kozak Bohun, którego ona bardzo się boi. Kozak oddaje ją pod opiekę wiedźmy Horpony, która mieszka w niedostępnym Czarcim Jarze. Po przeciwnych stronach wojny polsko-kozackiej walczą Bohun i Jan. Pierwszy z nich zostaje zaufanym Chmielnickiego. Z kolei drugi zostaję bohaterem po brawurowej ucieczce z oblężonego Zbaraża i przedostaniu się do króla z informacją, że twierdza potrzebuje wsparcia. W Zbarażu obrania postrach Kozakow i Tatarów Jeremi Wiśniowiecki. W tym samym czasie Zagłoba, Wołodyjowski oraz Rzędzian, uwalniają Helenę od wiedźmy. Helena pielęgnuje zmęczonego po wydostaniu się ze Zbaraża Jana. Polacy utrzymują Zbaraża co jest wielkim zwycięstwem. Jan i Kurcewiczówna mogą się pobrać. W Epilogu autor mówi o smutnym życiu Bohuna, który się nie ożenił a zadomowił się w majątku, który nazwał Rozłogi, a także o wygranej z Kozakami Polaków pod Berseteczkiem w 1651 r.

Bohaterowie

Bohaterowie – „Ogniem i mieczem” Henryka Sienkiewicza.
Jan Skrzetuski
– W pierwotnym zamyśle autora był postacią historyczną, jednak do dokumentów, którymi Sienkiewicz się posługiwał, wkradł się błąd; Mikołaj Jan Skrzetuski (który autentycznie doniósł królowi o sytuacji w Zbarażu) zamienił się w Jana Skrzetuskiego i postać fikcyjną.

– Ideał chrześcijanina i rycerza. Służba Ojczyźnie jest dla niego obowiązkiem, a jej służba i honor są wartościami cenniejszymi niż życie.

– Porucznik, namiestnik sił księcia Jeremiego Wiśniowieckiego, jego ulubieniec i stronnik.

– Dumny, uczciwy, głęboko religijny, gotów pogodzić się ze swym losem w imię wiary.

Bohun
– Uznawany za postać fikcyjną; wzorowany na Jurko Bohunie, Kozaku, bliskim współpracowniku Chmielnickiego.

– Pułkownik kozacki, uwielbiany przez Kozaków (śpiewają o nim pieśni i opowiadano historie o jego wyczynach, w większości wymyślonych przez opowiadającego).

– Człowiek o niepewnej przeszłości i pochodzeniu, tajemnicy tej pilnie strzeże.
– Gwałtowny, dziki, zły i mściwy, w porywie złości morduje opiekunów Heleny.
– Zakochany w Helenie, czci ją niczym jakieś bóstwo, cierpliwie czeka aż odwzajemni jego uczucie. Do końca życia jest jej wierny, odbudowuje Rozłogi i spędza w nich ostatnie lata życia.
Helena Kurcewiczówna
– Pochodzi ze starego rodu Kurcewiczów, zostaje osierocona. Jej matka umiera przy porodzie, ojciec, książę Wasyl (stronnik Michała Wiśniowieckiego, ojca Jeremiego), oskarżony niesłusznie o zdradę ratuje się ucieczką z kraju, pozostawiając majątek i kilkuletnią córkę w nim zostawia pod opieką brata Konstanta, po jego śmierci Heleną opiekuje się jego żona.
– Osiemnastoletnia, piękna dziewczyna, zakochuje się w niej Bohun i Jan Skrzetuski.
– Nieczęsto pojawia się na kartach powieści, jednak najbardziej sensacyjne wydarzenia toczą się wokół niej.
– Poważna, dumna i bez skazy, godna narzeczona, a następnie żona polskiego rycerza.
Jan Onufry Zagłoba
– Postać fikcyjna, otyły i tchórzliwy szlachcic, gardzący chamami.
– Patriota, jednak nie zdolny do oddania życia za Ojczyznę, strachliwy.
– Mądry, wymyśla liczne fortele, dzięki jednemu z nich ratuje swoje życie i Helenę Kurcewiczównę przed Bohunem.
– Nie ma oporów przed wykorzystywaniem innych (np.Bohuna), głównie w celach sfinansowania swojego pobytu w karczmie.
– W podeszłym wieku, z bielmem na jednym oku, na czole miał dziurę „wielkości talara” przez którą widać było gołą kość.
Jerzy Michał Wołodyjowski
– Młody szlachcic, pułkownik w wojsku księcia Jeremiego Wiśniowieckiego.
– Powszechnie znany pod drugim imieniem, uważa, że św. Jerzy nie może się równać ze św. Michałem Archaniołem, dowódcą wojsk niebiańskich.
– Wierny kompan pana Zagłoby; chodzą razem po karczmach, obiera sobie jego jako wzór do naśladowania.
– Patriota i doskonały żołnierz, jest gotów poświęcić życie dla Ojczyzny.
– Odważny i honorowy, wyzywa Bohuna na pojedynek.
– Doskonały szermierz, pokonuje Bohuna w pojedynku, sieje spustoszenie na licznych polach bitew.
– Stronnik księcia Jeremiego Wiśniowieckiego.