Pamięć i tożsamość

Recenzja książki

Po przeczytaniu tej książki możemy stwierdzić, że jest naprawdę warta zwrócenia uwagi. Opisywane refleksje naszego wspaniałego rodaka skłaniają nas do rozważania i zastanawiania się nad naszym życiem. Ile jest zła, nienawiści wobec drugiego człowieka. A czy tak naprawdę uczył papież? Jan Paweł II był wspaniałym człowiekiem, który pragnął za wszelką cenę jedności na całym świecie, żeby panowała zgoda, nie było podziałów, by wszyscy stanowili jedną wielką rodzinę. Bardzo ładnie zachęcał w swoich relacjach by nie oddalali się od Kościoła.
Według mnie ta książka jest doskonałym przykładem uczącym miłości do Boga. Bardzo podobała mi się, ponieważ uczy, że źródłem dobra jest Bóg. Moim zdaniem jest warta zainteresowania. Polecam ją każdemu przeczytać.

Streszczenie szczegółowe

„Pamięć i tożsamość” autorstwa Jana Pawła ll, to książka, w której występują głównie rozmowy z jej autorem.

Na początku rozmówcy pytają Jana Pawła ll o sens prawdziwej eksplozji zła, która miała miejsce w XX wieku.
Jako odpowiedź na zadane pytanie papież przywołuje przypowieść o pszenicy i kąkolu. W niej, słudzy pytając gospodarza, czy mają iść na pole i wypełnić kąkol z łanów zboża. Na to otrzymują odpowiedź: „Nie, byście zbierając chwast, nie wywarli razem z nim pszenicy. Pozwólcie obojgu rosnąć aż do żniwa; a w czasie żniwa powiem żeńcom: zbierzcie najpierw chwast i powiązanie w snopki do spalenia; pszenice zaś zawieźcie do mego spichlerza”.
Ojciec Święty wytłumaczył im wtedy, że zło jest nieodłącznym elementem świata, a przecież obok niego stoi dobro.
Powiedział też, że podłożem i dobra i zła są poczynania ludzkości, a choć i tak skażeni jesteśmy grzechem pierworodnym, mamy zdolności do czynienia dobra.

Skąd więc faszyzm i komunizm? I jak doszło do ich upadków? – pytają dalej rozmówcy.
Na to Jan Paweł ll przywołał tym razem postać Świętej Faustyny, która głosi prawdę na temat potęgi Bożego Miłosierdzia. Zaznacza też przy tym, że w czasie tworzenia się systemów totalitarnych, Stwórca – Bóg, zadbał o to, aby ludzie mieli szansę i możliwość do obrony przed złem.
Papież starając się jak najbardziej wyczerpująco udzielić odpowiedzi na postawione mu pytanie, stwierdza, że źródła zła były już w przeszłości i tam też należy ich szukać.
Opowiada im historię o filozofii kartezjańskiej, w której tak zwany „Bóg filozofów” został zastąpiony „ideą Boga”. To ostatnie ludzie mogli dowolnie kształcić własnymi umysłami.
Ojciec Święty mówił dalej, że nic nie stawało na przeszkodzie, aby człowiek zaczął uważać się za Boga. Istoty ludzkie zniszczyły w ten sposób „filozofię dobra”. Do tego niestety w dużej mierze przyczynili się polscy działacze marksistowscy, eliminując w ten sposób wykładowców „filozofii realistycznej”. To poskutkowało złamaniem się także „filozofii zła”. Po tym ludzie uznali, że mogą decydować, o tym co jest dobre, a co złe oraz kto ma prawo żyć a kto nie.
Zaczęły się więc prześladowania Żydów, Romów, ukraińskich chłopów, a nawet duchowieństwa katolickiego. W dodatku prześladowane były też osoby, które po prostu nie były wygodne dla ustroju komunistycznego.
Następnie Jan Paweł ll mówił o tym, że chociaż prześladowania te z czasem ustały, to mają miejsce inne złe poczynania ze strony człowieka. Papież ma na myśli aborcję i związki homoseksualne, które starają się, aby ludzkość traktowała ich jako
„inną postać rodziny”.
To wszystko jest bardzo złe i tak naprawdę jest to dokonywane na skutek fałszywie pojętych przez człowieka praw.
Papież chciałby, żeby ludzie odrzucili „filozofię kartezjańską”, a powrócili do „filozofii bytu” czyli filozofii Świętego Tomasza. W niej bowiem jest miejsce dla Pana Boga, a nie tak jak w tej poprzedniej.
Ojciec Święty również jednomyślnie stwierdza, że człowiek został stworzony obok wielu innych, a nad tym wszystkim stoi Stwórca,
Bóg nasz.
Dorzuca jeszcze: „Jeżeli wychodzimy z tego „realistycznego” założenia, poruszamy się w próżni”.

Następne zadane pytanie dotyczy istnienia granicy zła.
Jak Paweł ll odpowiada na to: granicą zła jest boski i ludzkie dobro. A to zło można przezwyciężyć, zatrzymać tylko dobrem.
Nie możemy czasem zapomnieć o doświadczonym cierpieniu – mówi dalej Ojciec Święty – ale zawsze przecież możemy wybaczyć osobie, która nam to cierpienie sprawiła.
Dobro jest większe od zła, a źródłem dobra jest Bóg. Istnieje też absolutna granica, której zło nie jest w stanie przekroczyć. Taką właśnie granice ustanowił Pan nasz. Jest nią Odkupienie, a Krzyż Chrystusa jest jeszcze bardziej obecny, gdy zło jest silniejsze.
Tutaj Ojciec Święty wspomina o obozach koncentracyjnych, o komarach gazowych itp., przywołując postacie święte, takie jak Maksymilian Maria Kolbe i Edyta Stein. Są to święci, którzy zginęli właśnie w takich obozach zagłady, poczynając przy tym wiele dobra dla ludzkości.
Podsumowując, człowiek egzystuje pomiędzy dobrem, a złem. W tej egzystencji niezwykły staje się gest Pana Boga, który wydał na Mękę i ukrzyżowanie Syna swego jedynego, po to, aby człowiek mógł zostać zbawiony.
Właśnie dzięki tej dobroci Boga, ludzie mogą otwierać sobie bramę do korzystania z zasobów dobra, a każdy grzech ich grzech zostaje wypaczony i usprawiedliwiony.

Pada więc pytanie o to, jak człowiek ma realizować swoją wolność?
Ojciec Święty odpowiada na nie w następujący sposób:
trzeba zrobić wszystko, aby w przyszłości nie powtórzyły się tragedie XX wieku.
Dalej mówił, że wolność to dar, ale trzeba z niego korzystać w sposób właściwy i odpowiedzialny. W przeciwnym wypadku dar ten, stanie się problemem. Dlatego, jeśli dobrze będziemy gospodarować wolnością, będziemy stawać się lepszymi ludźmi. Niestety działa to także na odwrót.
Wszystko zależy od naszej woli. Ważne jest to, aby każdy mógł realizować swoją wolność bez przeszkód, a jakie to przyniesie owoce dla danej jednostki zależy już tylko od sposobu wykorzystania przez nią wolności.
Czy będzie to indywidualna przyjemność? Czy może krótkotrwała korzyść? A może też dobro w znaczeniu tego słowa?
Sami wybieramy co chcielibyśmy osiągnąć korzystając z naszej wolności.

Rozmówcy chcąc przeżyć swoją wiedzę, pytają dalej: „Na czym polega i do czego służy ludzka wolność?”
Jan Paweł ll zacytował słowa Arystotelesa: WOLNOŚĆ to „wolność woli, która urzeczywistnia się w prawdę”. „Nie ma więc wolności bez prawdy” – tłumaczy dalej papież.
Jeśli człowiek dobrze realizuje swoją wolność, a nie posługuje się „wolnością ułomną”, to jest orędownikiem prawdy i w prawdzie żyje.

A jaką naukę możemy wynieść z doświadczeń Kościoła katolickiego w Polsce w systemie komunistycznym? – tak brzmi następne zadane pytanie.
Ojciec Święty odpowiada, że komunizm trwał w naszym kraju aż przez pięćdziesiąt lat. Tym czasie Polacy ujawnili niezłomną wolę i nie dali się zniewolić, pozostali wolnymi.
Potem przytacza swoją rozmowę ze swoim kolegą, młodym księdzem z Belgii. Ten zapytał mnie, (papieża) dlaczego to właśnie Europa Wschodnia została dotknięta złem komunistycznym? Po chwili sam odpowiedział sobie na to pytanie: „Nam na Zachodzie zostało to oszczędzone, być może dlatego, że my na Zachodzie Europy byśmy nie wytrzymali podobnej próby, a wy wytrzymaliście.”
Potem papież przedstawia swoim rozmówcą wizję Europy Zachodniej.
Na końcu powraca jeszcze raz do tematu Miłości Bożej i Miłosierdzia. Mówił, że Pan Bóg jest nieskończenie dobry, dzięki ofiarowaniu Chrystusa. Syn Boży wziął na siebie grzechy całej ludzkości i oddał się w ofierze, by sprawiedliwości stała się zadość.

Kolejne pytanie dotyczy żywych spraw. Jakie będą konsekwencje wstąpienia polski do Unii Europejskiej, czy znalezienie się we wspólnocie państw nie doprowadzi do zaniku tożsamości narodowej i czy nie odbije się na poczuciu patriotyzmu, który jest tak ważny dla Polaków. Pytanie związane jest jeszcze z pojęciami: ojczyzna, naród i kultura.
Jan Paweł ll wiąże słowo „ojczyzna” z Ojcem. Bowiem ojczyzna, ojcowizna, to coś co podchodzi od ojców, przodków – to nasze dziedzictwo.
Polacy w okresie zaborów, a później reżimu komunistycznego stworzyli dzieła literackie, artystyczne i filozoficzne. W tym czasie właśnie objawił się duch narodu, którego owoce tak właśnie się zapisały.
Wniosek z tego jest taki, że słowo „ojczyzna” łączy z sobą wszystko to, co materialne i duchowe.
Papież oznajmia też, że chrześcijanie mają jeszcze jedną ojczyznę. Wszyscy mamy wspólnego ojca, którym jest Bóg. Każdy stał się też bratem Jezusa Chrystusa, tuż po jego narodzinach. W ten sposób wszyscy jesteśmy jedną rodziną – tłumaczy Ojciec Święty – wiążą nas wieży pokrewieństwa, należymy do Ojca, od którego pochodzimy, i do którego dążymy.

Dalsza cześć odpowiedzi Jana Pawła ll dotyczy patriotyzmu.
Według papieża to wilka zaleta, którą odznaczają się Polacy, gdyż potrafią godnie bronić, walczyć i oddawać życie za własną ojczyznę.
Papież uważa społeczność narodową za bardzo naturalną i niezastąpioną. Jest zupełnie tak jak w rodzinie. Dlatego też, w ogóle nie martwi się, że we wspólnocie narowów UE mogłoby dojść do zaniku tożsamości narodowej.
Udzielający odpowiedzi podkreśla jeszcze, że patriotyzm różni się od nacjonalizmu umiłowaniem do ojczyzny.

Nasienie Jan Paweł ll przekierowuje rozmowę na pojęcie „naród”. Według niego oznacza on: „społeczność, która znajduje swoją ojczyznę w określonym miejscu świata. Naród wyróżnia się wśród innych własną kulturą”.
W szerszym znaczeniu to pojęcie oznacza lud Boży, jakim stali się wszyscy wierzący w Pana, dzięki ofierze Chrystusa.
Pojęcie to posiada także swoje dzieje, historię. Nie ma natomiast eschatologii, czyli powołaniem człowieka.
Naród polski rozpoczął swoje dzieje historyczne od przyjęcia chrztu.

Rozmówcy pytają również papieża czym jest kultura i jak należy rozumieć jej sens.
Ten odpowiedział, że każdy wierzący szuka w Księdze Rodzaju początków ludzkiej historii, bowiem mamy zapisany opis stworzenia człowieka.
Bóg tworząc świat mówił „Niech się stanie”, natomiast człowieka stworzył na własne podobieństwo.
Według papieża najlepszą definicją pojęcia „kultura” są słowa Boże „Czyńcie siebie ziemią poddaną”. Z tym nakazem związane jest jedno bardzo ważne polecenie: człowiek ma głosić prawdę o sobie i o świecie. Aby móc wykonać to polecenie, misję, ludzie muszą poznawać prawdę. Bardzo do tego ważne jest, że poznać swoje powołanie. Pan Bóg stworzył człowieka jako mężczyznę i niewiastę. A więc powołaniem ludzkim jest powołanie do miłości i rodzicielstwa.
Miłość jest też jednym z uczuć najczęściej wyrażanym w sztuce. Podobnie jak piękno, które jest wpisane w ludzką kulturę.
Jan Paweł ll oznajmia, że każdy naród tworzy swoje własne dzieła kulturalne.
Owe pojęcie łączy cały naród spoiwem, dzięki któremu wszystkie narody istnieją i trwają na wieki, różnią się też od innych, bo mają własną tożsamość.
Na koniec wypowiedzenia Ojciec Święty przyznaje, że właściwościami polskiej kultury są „wielość i pluralizm, a nie ciasnota i zamknięcie”.
Jest też bardzo szczęśliwy, że mimo wielości kultur i wyznań Polacy nie stracili swojej tożsamości narodowej i pozostali jednością.

Kontynuując wypowiedź dotyczącą zadanego pytania, papież podkreśla, że europejską kulturę i cywilizację rozpoczęła ewangelizacja. Dlatego wspólne wartości są zakorzenione w Ewangelii.
Następnie Jan Paweł ll przywołuje przemówienie świętego Pawła na ateńskim Areopagu. Tak pokrótce jest w nim kowa o zlekceważeniu słów apostoła, na szczęście nie przeszkodziło to w ewangelizacji i w krotce to wielkie dzięki ogarnęło całą Europę.
Niestety – mówił dalej papież – w średniowieczu doszło „pęknięcia” w Europie. Nastąpił podział Kościoła na wschodni i zachodni.
Później w czasach nowożytności „pęknięcia” te nazywane były reformacjami. Występowały też wojny religijne.
Stało się nawet tak, że na przełomie XVII w i XVIII w ludzie zwątpili w Boga.
Papież dotknął jeszcze tragizmu europejskiego oświecenia. Przypomniał bowiem przypowieść o winnej latorośli.

Ojciec Święty na pytanie o najważniejsze zadania Kościoła we współczesnym świecie odpowiada tak: apostolstwo świeckich i działalność misyjna. Podkreśla też, że Kościół powinien być w teraźniejszych czasach niezłomny i mężny, tak jak Jezus Chrystus.

Papież wypowiada się także na temat stosunku Kościoła do państwa.
Te dwa pojęcia łączy jeden wspólny cel – dobro wspólnoty.
Bardzo ważne jest, aby pielęgnować wiarę, ponieważ w XX wieku nasiliły się działania, które miały na celu skłonienie ludzi do zaprzestania wiary w Jezusa.

Następnie Jan Paweł ll wymienia kontynenty, które są zaraz po Europie są najbardziej katolickie.
Papież stwierdza, że tym kontynentem jest Ameryka Łacińska. W Azji nie ma zbyt wielu katolików. Afryka natomiast jest kontynentem misyjnym.

Potem rozmówcy pytają Jana Pawła ll jak ocenia współczesną demokracje w zachodnim wydaniu Europy.
Ojciec Święty odpowiada podkreślając, że w krajach demokratycznych muszą być szanowane fundamentalne normy etyczne. Wraca myślami do do wydarzeń ze starożytności, a we współczesności powraca do czasów biblijnych i przywołuje postaci Abrahama i Mojżesza.
Uznaje, że Dekalog jest podstawą każdego ustroju w państwie sprawiedliwym i demokratycznym.

Następnie Ojciec Święty podejmuje się tematu, który dotyczy miejsca i roli Polski we współczesnej Europie.
Nie uważa wcale, że Polska znalazła się gdzieś za „żelazną kulturą”, czy została oddzielona od Europy.
Podkreśla wręcz zasługi Polaków. Cały ich wkład wniesiony do rozwoju kontynentu. Mówi nie tylko o aktach heroizmu pod względem walki, informuje rozmówców również o roli Polski w chrześcijaństwie, kulturze, a nawet o wysokości polskiej nauki, czy tolerancji.
Papież oznajmia więc, że Polska nie musi „wracać do Europy”.

Później Jan Paweł ll opowiada o swoim pierwszym papieskim wystąpieniu na placu św Piotra. Mówił, że pochodził z bardzo dalekiego kraju, zza „żelaznej kurtyny”.
A jednak został wybrany na papieża. Jest to symbolem jedności, a przekorem wszystkich podziałów. Świadczy to też o wartości roli, jaką odgrywa polski Kościół w dziejach nowożytnej Europy.

Pada jeszcze pytanie ze strony rozmówców papieża o tożsamość Kościoła.
W ramach odpowiedzi Ojciec Święty przywołuje postać Marii, matki Jezusa Chrystusa. Ta bowiem zachowała w pamięci wszystkie wydarzenia. I to właśnie Jej pamięć jest bardzo ważna dla tożsamości Kościoła.
Również tożsamość gwarantuje Kościołowi Eucharystia.

Ostatnie już zadane pytanie jest o sens historii i biegu dziejów.
Jan Paweł ll odpowiada na nie stwierdzeniem, że historia to walka dobra i zła oraz grzechu, który wynika z błędu pierwszych ludzi i łaski, łaski jaką przyniósł nam Zbawiciel – Jezus Chrystus.
Najgłębszy jednak sens historii – kontynuuje papież – wykracza poza jej skalę. Bowiem przeznaczeniem człowieka jest wieczność.

W samym zakończeniu książki Jan Paweł ll powrócił myślami do zamachu na jego życie. Miał on miejsce trzynastego maja 1981 roku.
Papież mówił, że wybaczył Ali Agca, zamachowcu. Tłumaczył ludziom, że bul on tylko narzędziem w czyimś ręku.
Ojciec Święty ze smutkiem opowiedział też o rozmowie z zamachowcem w więzieniu. Ali Agca nie okazał skruchy, nie mogło mu się też pomieścić w głowie, że tak świetnie zaplanowany zamach ni powiódł się.

Ostatnimi jeszcze słowami papieża w książce były: „Ja żyje w przeświadczeniu, że we wszystkim co mówię i robię w związku z moim powołaniem i posłannictwem, z moją służbą, dzieje się coś, co nie jest wyłącznie moją inicjatywą. Wiem, że to nie tylko ja jestem czynny w tym, co robię jako następca Piotra”.

Problematyka

Problematyka książki pt. ,, Pamięć i tożsamość ” – Jan Paweł II

Wydawnictwo- Znak

Książka Jana Pawła II pt. ,, Pamięć i tożsamość ” jest przesłaniem skierowanym do ludzi na przełomie tysiącleci. Wiele wartości jest dzisiaj świadomie podważanych i negowanych.

Idea napisania książki zrodziła się w 1993 roku. Ojciec święty rozmawiał z wybitnymi ludźmi, kapłanami, filozofami ( ks. Józef Tischner, Krzysztof Michalski) w swojej letniej rezydencji w Castel Gandolfo.

Wstęp do książki napisali: ks. prałat Paweł Ptasznik i abp Paolo Sardi. We wstępie autorzy podkreślają, że Jan Paweł II jest świadkiem wielu wydarzeń w historii Polski, Europy i całego świata. Doświadczał wiele jako chłopiec, młodzieniec, kapłan, biskup, a w końcu jako Papież.

To wielka, jakże poruszająca katecheza potrzebna szczególnie dla nas żyjących w obecnych czasach. Ojciec Święty podejmuje dialog ze wszystkimi. Jan Paweł II porusza w książce ludzkie sumienia, sprawy najbliższe naszemu sercu, niepokoje i rozterki. Próbuje udzielić wskazówek i podaje właściwe rozwiązania. Zachęca do szukania właściwych odpowiedzi. Jan Paweł II podkreśla, że z każdego zła Bóg potrafi wyprowadzić dobro.
Pisze, że Ojczyzna jest dobrem wspólnym, ale powinna być też wspólnym obowiązkiem. Wspomina heroizm, odwagę i bohaterstwo Polaków, którzy walczyli o wolność kraju.

W książce rozważania Papieża ujęte są w następujących częściach:

Miara wyznaczona złu,
Wolność i odpowiedzialność,
Myśląc Ojczyzna… (Ojczyzna -naród- państwo),
Myśląc Europa (Polska- Europa – Kościół),
Demokracja: możliwości i zagrożenia.

Jan Paweł II omawia skutki komunizmu, sprawę wolności i patriotyzmu, obszar demokracji. Pisze o misji Kościoła we współczesnym świecie.
Słowo ,,Ojczyzna” Jan Paweł II łączy z pojęciem ojca. Nawiązuje do pojęcia Ojca z ust samego Chrystusa. Zwraca uwagę, że Ojczyzna to dziedzictwo duchowe, ziemia, kultura przejęta od przodków. Jan Paweł II tak bardzo pragnął, by to dziedzictwo przetrwało we właściwych jego wymiarach. Podkreśla, że Ojczyzna jako ojcowizna jest z Boga, ale i ze świata.
Jan Paweł II wspomina sławnych poetów: Adama Mickiewicza, Zygmunta Krasińskiego, Juliusza Słowackiego, Cypriana Kamila Norwida, twórczość Fryderyka Chopina, Stanisława Moniuszki i wielu innych znakomitych Polaków. Zwraca uwagę na piękno dzieł polskich malarzy- Jana Matejki, Artura Grottgera, Jacka Malczewskiego, Stanisława Wyspiańskiego. Pisze o rozwoju teatru.
Jan Paweł II analizując pojęcie Ojczyzny tłumaczy czym jest patriotyzm. Nawiązuje do dekalogu, a w nim do czwartego przykazania, które brzmi ,,Czcij ojca swego i matkę swoją”. Podkreśla, że mamy czcić rodziców, bo oni dali nam życie, a dając życie uczestniczyli w dziele zbawienia. Patriotyzm jest też umiłowaniem historii, tradycji, kultury, języka, przyrody.

Na końcu opisana jest relacja z zamachu na życie Jana Pawła II, który miał miejsce 13 maja 1981 na placu świętego Piotra w Rzymie. Zamachu dokonał Ali Agca.
Jest też wzmianka o spotkaniu Papieża z zamachowcem, Alim Agcą, w 1983 r.

Plan wydarzeń

Jan Paweł II
Pamięć i tożsamość. Rozmowy na przełomie tysiącleci
W 1993 roku Papież Jan Paweł II przeprowadził rozmowę z Krzysztofem Michalskim i księdzem Józefem Tischnerem. Te rozmowy stały się inspiracją do napisania książki pt. ,,Pamięć i tożsamość”.
Głównym tematem książki jest człowiek, który poszukuje swojej tożsamości na tle historii. Papież wyjaśnia takie pojęcia jak: wolność, miłość, naród, ojczyzna, Europa. Pisze o historii zbawienia. pochyla się nad istotą o głębią miłosierdzia Bożego objawionego siostrze Faustynie Kowalskiej.

PLAN WYDARZEŃ
I MIARA WYZNACZONA ZŁU
1. Współistnienie dobra. Wartości dobra.
2. Zło we współczesnym świecie. Walka ze złem.
3. Relacja miedzy dobrem i złem w rozumieniu Jana Pawła II.
4. Pochodzenie interpretacja zła.
5. Zło na tle dziejów Europy.
6. Odkupienie w Jezusie Chrystusie zwycięstwem dobra nad złem.
7. Dar i rola odkupienia.
8. Śmierć Jezusa Chrystusa na krzyżu jako odkupienie .
9. Zmartwychwstanie Chrystusa- pokonanie śmierci.

II WOLNOŚĆ I ODPOWIEDZIALNOŚĆ
1. Pojęcie i definicja wolności w ujęciu Jana Pawła II.
1. Miłość a wolność.
2. O wolności w historii.
3. Niezgłębione miłosierdzie Boże.

III MYŚLĄC OJCZYZNA… (OJCZYZNA – NARÓD – PAŃSTWO)
1. Definicja ojczyzny. Matka, a przekaz dziedzictwa duchowego.
2. Obszar i rola patriotyzmu.
3. Osiągnięcia kultury polskiej.
4. Wyjaśnienie pojęcia narodu.
5. Przeszłość na kartach historii.
6. Rola i znaczenie kultury w narodzie.

IV MYŚLĄC EUROPA… (POLSKA – EUROPA – KOŚCIÓŁ)
1. Ojczyzna w ujęciu europejskim.
2. Głoszenie Ewangelii w Europie Środkowo-Wschodniej.
3. Miara dobra. Owoce dobra.
4. Rola Kościoła we współczesnym świecie.
5. Kościół a państwo. Rola kapłanów i osób świeckich.
6.Europa i inne kontynenty świata.

V DEMOKRACJA: MOŻLIWOŚCI I ZAGROŻENIA

1. Równość praw i obowiązków.
2. Troska o Kościół.
3. Wpływ dziejów Europy na świadomość człowieka.

Zamach na Jana Pawła II.

Geneza utworu i gatunek

Utwór, który opisuję nosi tytuł: „Pamięć i tożsamość” bardzo znanego autora Jana Pawła II, który owego czasu był papieżem, urodzonym w moim rodzinnym mieście w Wadowicach. Możemy tam zwiedzić jego dom a nawet uczęszczać do szkoły do której chodził sam Jan Paweł II. Dzieło opowiada o życiu, jakie przeżył papież. Pod względem gatunku nie da się określić, jaki on jest, ponieważ zawiera w sobie kilka rodzajów. A mianowicie: jest to książka historyczna i filozoficzna. Jest pisana bardzo trudnym i niezrozumiałym językiem, toteż dziecko czytające ją prawdopodobnie nie będzie wiele rozumiało. Zawarte są w niej informacje religijne oraz teologiczne. Widoczne są również rozmaite zjawiska. Książka została wydana niedługo przed śmiercią papieża. Osobiście polecam przeczytanie tej książki, iż jest ona bardzo ciekawa oraz fascynująca.

Opracowanie

„Pamięć i tożsamość” to utwór, który powstał po spotkaniu Jana Pawła II z księdzem J. Tischnerem i K. Michalskim, którzy byli przedstawicielami i założycielami Instytutu Nauki o Człowieku w Austrii. Przeprowadzili oni wspólnie wiele rozmów, w czasie których analizowali przede wszystkim nazizm i komunizm. Treść rozmów Jan Paweł Ii zapisywał, a następnie wykorzystał do stworzenia książki, w której poruszał także takie kwestie jak wolność, demokracja czy ojczyzna. Pisząc książkę Jan Paweł II posłużył się formą konwersacji, a przed każdym rozdziałem znajdują się dodatkowo pytania, które zostały tam umieszczone przez redaktorów książki. Utwór ukazał się drukiem w 2005 roku, niedługo przed śmiercią papieża. W utworze znalazły się zagadnienia związane z problemem przynależności do danego narodu, a także wartościami duchowymi. Papież twierdzi, że człowiek może odnaleźć swoją duchową tożsamość jedynie dzięki temu, że będzie pamiętał o tym, co już minęło. Taką pamięć może zagwarantować przede wszystkim Kościół, który za pośrednictwem Eucharystii przypominać o misji Chrystusa, dzięki czemu każdy chrześcijanin może odnaleźć własną, duchową tożsamość. Podstawowym tematem poruszanym w utworze jest człowiek, który szuka swojej narodowej tożsamości, który poszukuje swojego miejsca w życiu. Jan Paweł II porusza również kwestie nazizmu i komunizmu, a historię narodów postrzega jako drogę, która prowadzi do zbawienia. Stara się pokazać zagrożenia, które wiążą się z intensywnym rozwojem cywilizacji, a także z zachodzącymi przemianami kulturowymi. Za przyczynę pojawiających się problemów uważa przede wszystkim upadek moralności. Istotne znaczenie według Jana Pawła II ma także wolności i problem odpowiedzialności za nią. Papież stara się także zdefiniować, czym jest ojczyzna. Uważa, że należy ją postrzegać jako zbiór dóbr, które zostały nam przekazane przez wcześniejsze pokolenia. Ojczyzna stanowi dziedzictwo oraz jest stanem posiadania określonych wartości. Ojczyznę można utożsamić z matką, która jest oparciem dla swoich dzieci i troszczy się o nie. Ojczyznę można rozumieć również jako dziedzictwo Boga, które przekazał ludziom za pośrednictwem swojego syna. Dzięki temu ojczyzna otrzymała wieczny wymiar i posiada związek z chrześcijańską kulturą. Jan Paweł II dokonał też definicji innych pojęć. Zło należy rozumieć jako brak czegoś dobrego, natomiast wolność to możliwość swobodnego działania, używania własnej woli. Wolność jednostek ma związek z wolą społeczeństw. Niestety, obecnie ludzie coraz rzadziej nie czują się odpowiedzialni za dokonywane przez siebie wybory. Także patriotyzm jest istotną wartością moralną. Oznacza on przywiązanie i szacunek do wszystkiego, co wiąże się z ojczyzną. Są to więc dobro kraju, tradycje, język, dzieła wielkich Polaków. Ostatnia część utworu została poświęcona zamachowi, który miał miejsce w 1981 roku. Utwór Jana Pawła II to dzieło, które przekazuje czytelnikom uniwersalne wartości. Pozwala zrozumieć to, co w życiu jest najważniejsze, wskazuje podstawowe wartości. Uczy miłości i przebaczenia.

Streszczenie

Na samym początku pojawia tekst od redakcji, który opowiada o zmianach, jakie zaszły podczas II wojny światowej w Polsce i na świecie. Mówi on o obaleniu dyktatur oraz uzyskaniu niepodległości przez narody poddane kolonizacji. Następnie tekst przypomina, że w życiu Kościoła także nie zabrakło wielu pamiętnych momentów o niezwykłym znaczeniu dla teraźniejszości. Redakcja wyjaśnia, że papież, pisząc tę książkę, powraca do rozmowy dwóch polskich filozofów, którą po przeniesieniu na papier sam wzbogacił o swoje refleksje.”Mysterium iniquitatis: Koegzystencja dobra i zła”W pierwszym rozdziale, „Mysterium iniquitatis: Koegzystencja dobra i zła”, szukamy sensu i znaczenia „wybuchu” zła, który nastąpił w XX wieku. Jan Paweł II przytacza przypowieść o pszenicy i kąkolu, jednocześnie wyjaśniając, że przypowieść jest kluczowa dla zrozumienia dziejów człowieka. Wyjaśnia, że mimo istnienia zła świat ma nadal zdolność do dobra. „Ideologie zła”Następny rozdział, „Ideologie zła”, opowiada o korzeniach nazizmu i komunizmu oraz o tym, w jaki sposób systemy te upadły. Papież opowiada o tajemnicach Boga i stworzenia, którym w pierwszych latach posługi w Stolicy Piotrowej starał się dać wyraz. Przywołuje postać siostry Faustyny Kowalskiej, której objawienia opisane w jej „Dzienniczku” zadziwiają ludzi. Wnika w istotę grzechu pierworodnego i opowiada, jak to Duch Święty pomaga poznać tajemnicę odkupienia człowieka i pomaga mu w dążeniu do zbawienia. Odnosząc się do reformy w filozofii, Jan Paweł II przypomina nam słowa Kartezjusza „Myślę, więc jestem” oraz usuwanie w początkach komunizmu każdej formy myślenia filozoficznego niepasującej do modelu marksistowskiego. Zaczęto kwestionować możliwość dotarcia do Boga oraz jego samoistność, a idąc takim tokiem rozumowania, człowiek jest swoim stwórcą, a więc może decydować, czy jakaś grupa ludzi powinna zostać wyeliminowana. Przez to też w III Rzeszy nastąpiła eksterminacja Żydów. „Miara wyznaczona złu w dziejach Europy”W trzecim rozdziale, „Miara wyznaczona złu w dziejach Europy”, papież powraca pamięcią do czasów nazizmu oraz komunizmu i opisuje swoje myśli z tamtych czasów na temat bestialstwa. Mówi o mierze wyznaczonej przez dobro złu, a także o tym, że zło można jedynie wybaczyć. „Odkupienie jako boska miara wyznaczona złu”W rozdziale następnym, „Odkupienie jako boska miara wyznaczona złu”, Jan Paweł rozszerza pojęcie miary wyznaczonej złu jako miary historycznej. Stwierdza, że od początku dziejów człowieka istnieje miara, którą Bóg wyznacza złu. Przytacza fragmenty wykładu wprowadzającego z II Soboru Watykańskiego o grzechu i grzeszności człowieka. Wiele razy jeszcze powraca on do Soboru. Odwołując się do niego, przywołuje rozwinięcie definicji świata i dziejów rodzaju ludzkiego. Mówi o soborowym ujęciu odkupienia jako czegoś o charakterze paschalnym, związanego ze zmartwychwstaniem, co jest właśnie miarą wymierzoną złu.”Tajemnica odkupienia”W kolejnym rozdziale, „Tajemnica odkupienia”, wyjaśnia, czym jest zbawienie. Zmaganie się dobra ze złem pokazuje w postaci wagi, na którą Bóg złożył swojego ukrzyżowanego syna, a ofiara ta nieskończenie przeważa zło. Opowiada o usprawiedliwianiu człowieka przez Chrystusa za każdym razem, gdy ten żałuje za swoje grzechy i nawraca się. „Odkupienie: Zwycięstwo zadane człowiekowi”W rozdziale szóstym, „Odkupienie: Zwycięstwo zadane człowiekowi”, papież pokazuje, jak tajemnica odkupienia ma się do wolności człowieka. Przedstawia zwycięstwo Jezusa nad złem jako zadanie, które człowiek podejmuje, wchodząc na drogę świadomej pracy nad sobą. Wspomina słowa Jezusa: „Pójdź za mną” i opisuje je jako zaproszenie do wejścia na tę ścieżkę życia. Przypomina także spotkanie Chrystusa z młodzieńcem z Ewangelii, który pyta go, jak osiągnąć życie wieczne, a otrzymuje odpowiedź w postaci przykazań z Dekalogu, szczególnie tych, które dotyczą bliźnich. Papież pisze, że jeśli droga, którą wskazuje Chrystus, ostatecznie prowadzi do tego, aby Bóg był dla nas wszystkim, to zjednoczenie człowieka z Bogiem odbywa się właśnie na tej zasadzie. „O właściwe używanie wolności”Rozdział siódmy, „O właściwe używanie wolności”, porusza temat problemu użycia nowo odzyskanej wolności po upadku systemów totalitarnych oraz tradycje europejskie dotyczące wolności. Ukazuje różnice między etyką arystotelesowsko-tomistyczną a utylitaryzmem w myśleniu o dobru i radości. Rozdział ten dowodzi, że właściwe używanie wolności jest ściśle powiązane z myśleniem człowieka o dobru i złu oraz potwierdza konieczność Odkupiciela dla zbawienia ludzi.  „Wolność jest dla miłości” W rozdziale „Wolność jest dla miłości” papież tłumaczy, na czym polega i do czego służy ludzka wolność. Tym razem przedstawia wolność jako kategorię etyczną oraz przypomina cnoty kardynalne: sprawiedliwość, męstwo, roztropność i wstrzemięźliwość. Odnosi się do dzieł Arystotelesa o etyce oraz do jego encyklik. Pisze o powołaniu człowieka do realizacji prawdy, a także o realizacji wolności w prawdzie. „Nauka z najnowszej historii” Kolejny rozdział, „Nauka z najnowszej historii”, mówi o nauce, jaką można wynieść z historii Kościoła w Polsce w latach 1939-1989, o okresie okupacji niemieckiej. Przytacza też rozmowę papieża z kolegą ze studiów w Rzymie o sytuacji w Europie po II wojnie światowej. Twierdzi, że nie wolno zbytnio upraszczać omawianego problemu wyciągnięcia nauki z historii i opowiada o kulturze chrześcijańskiej w Europie. Przedstawia swoje wnioski – według niego najlepszym rozwiązaniem byłaby umiejętność sięgania do korzeni. Na koniec dodaje, że we wszystkim jest działanie Boga, który nawet z naszych błędów potrafi wyciągnąć dobro. „Tajemnica miłosierdzia”Następny rozdział, „Tajemnica miłosierdzia”, rozpoczyna się psalmem „Miserere”, który papież opisuje jako jedną z najwspanialszych modlitw pochodzących ze Starego Testamentu. Następnie rozprawia o tym, skąd bierze się miłosierdzie Boga. Po raz kolejny przywołuje siostrę Faustynę, a następnie jeszcze raz wydarzenia II wojny światowej. W zakończeniu rozdziału przypomina, że to właśnie dobro zawsze zwycięża nad złem, życie nad śmiercią, a miłość nad nienawiścią. „Pojęcie ojczyzny”Rozdział jedenasty, „Pojęcie ojczyzny”, Jan Paweł II rozpoczyna od wyjaśnienia słowa „ojczyzna”, czyli dziedzictwa takiego jak treści duchowe oraz wartości, jakie otrzymaliśmy po naszych przodkach. Pisze o tym, że ojczyzna ma w sobie ścisłe powiązanie tego, co duchowe, oraz tego, co materialne. Później tłumaczy pojęcie „ojczyzna niebieska” – jest to wieczna ojczyzna wszystkich chrześcijan, którą po śmierci zapoczątkował Jezus. „Patriotyzm”Papież wspomina o chrzcie Mieszka I, a więc chrzcie Polski. Zgłębia pojęcie patriotyzmu oraz jego miejsce w Dekalogu. Przedstawia patriotyzm jako miłość do ojczyzny i tego, co ojczyste, czyli języka, tradycji lub historii. Następnie ponownie wspomina ojczyznę, tym razem mówiąc o niej jako o wielkiej rzeczywistości, w której rozwijają się struktury społeczne. Przestrzega na koniec przed nacjonalizmem, który należy odróżnić od patriotyzmu. „Pojęcie narodu”Trzynasty rozdział, „Pojęcie narodu”, rozpoczyna się wytłumaczeniem, od jakich wyrazów pochodzą słowa naród i ojczyzna. Papież wnika w znaczenie narodu i przechodzi do omawiania jego znaczenia w Piśmie Świętym. Wraca do początków narodu Izraela, do momentu, w którym Sara wydała na świat Izaaka, a rodzina Abrahama zmienia się w ród, którego dzieje opisuje Księga Rodzaju. Stanie się człowiekiem przez Jezusa zapoczątkowało rodzenie się „z Ducha Świętego”, czyli stawanie się członkami narodu Bożego przez tych narodzonych „z Boga”. Papież opisuje Kościół jako nowy Izrael, mający charakter uniwersalny: każdy ma takie samo prawo do obecności w nim. „Historia”W rozdziale pt. „Historia” Jan Paweł II dokładnie wyjaśnia, czym jest historia dla człowieka i społeczeństwa. Mówi o tym, jak narody utrwalają swoje dzieje w różnych formach oraz o historii Polski, a jako najważniejsze wydarzenie przedstawia zespolenie plemion Polan i Wiślan oraz Ślężan, Pomorzan i Mazowszan, które od momentu chrztu stają się polskim narodem. „Naród a kultura””Naród a kultura” to piętnasty rozdział. Papież opowiada w nim o początku historii człowieka oraz o tym, czym jest tak naprawdę kultura. W celu znalezienia odpowiedzi na to pytanie odnosi się do Księgi Rodzaju. Przypomina Pierwszych ludzi, Adama i Ewę, oraz moment, w którym odwrócili się od Boga i stwierdza, że najpierwotniejszą definicją kultury są słowa Boga „Czyńcie sobie ziemię poddaną”, którymi Bóg nakazuje człowiekowi misję realizacji prawdy o sobie i świecie. Jako przykład narodu żyjącego dziełami swej kultury pokazuje Polaków żyjących tym, czego początek znajdujemy w pieśni „Bogurodzica”. Kolejnym dziełem, jakie przedstawia papież, jest „Psałterz Dawidów” Kochanowskiego, a jego „Treny” opisuje jako szczyt liryki. Wspomina swoje przemówienie w UNESCO, w którym dawał świadectwo kultury własnego narodu i swoich żydowskich kolegów ze szkoły, którzy zadziwiali go swoim polskim patriotyzmem. „Ojczyzna europejska”Rozdział „Ojczyzna europejska” podejmuje temat Kościoła w Europie i powraca do początków chrześcijaństwa wśród europejskich państw. Papież stwierdza, że ewangelizacja wniosła fundamentalny wkład w ukształtowanie się Europy, choć nie wyklucza też wpływu klasycznego świata. Jan Paweł II zatrzymuje się nad przemówieniem Pawła do Ateńczyków z Dziejów Apostolskich, wypomina wszechstronne jego przygotowanie, które jednak zostało wyśmiane przez słuchaczy, gdy wspomniał o zmartwychwstaniu. Przypomniał to wydarzenie, aby pokazać, że było ono wstępem do dalszej ewangelizacji w przyszłości. Później przywołuje reformację zaczętą przez Marcina Lutra, a następnie okres oświecenia, który miał zagrozić odrzuceniem Jezusa i tajemnicy paschalnej. Przytacza przypowieść o szczepie winnym i latoroślach, w której Jezus porównuje się do szczepu, a ludzi do Jego latorośli, aby utwierdzić nas w przekonaniu, że człowiek został stworzony na podobieństwo Boga. Wyjaśnia, że przypowieść ta rozjaśnia dramat oświecenia w Europie, ponieważ pozbawiło ono człowieka tego ”szczepu winnego”, który pozwala osiągnąć pełnię człowieczeństwa. „Ewangelizacja Europy Środkowo-Wschodniej”Na początku rozdziału „Ewangelizacja Europy Środkowo-Wschodniej” papież pisze o świętych Cyrylu i Metodym, którzy jako Apostołowie Słowian najbardziej przyczynili się do ewangelizacji Słowian, ponieważ stworzyli cyrylicę i pozostawili po sobie uczniów, którzy nauczali tak, jak wcześniej robili to oni. Papież przypomina o XX wieku, w którym chrześcijanie na całym świecie uświadomili sobie, że muszą dążyć do jedności, o którą modlił się Jezus przed śmiercią. Następnie mówi o działaniach rzymskich misjonarzy i porusza problem kolonizacji, a także stwierdza, że mówiąc o Europie, należy uwzględniać zarówno jej dzieje nowożytne, jak i rewolucje: francuską oraz rosyjską. „Owoce dobra na glebie oświecenia””Owoce dobra na glebie oświecenia” to rozdział, który porusza temat praw człowieka, a także idei wolności, braterstwa i równości, które świat poznał właśnie w czasie oświecenia. Znów zostaje wspomniany II Sobór Watykański, kiedy papież wyjaśnia stosunek chrześcijaństwa do oświecenia ukryty w tekstach Soboru oraz mówi o człowieku i jego powołaniu. „Misja Kościoła”W rozdziale „Misja Kościoła” Jan Paweł II pokazuje, jak ważna jest praca Kościoła oraz jego działalność misyjna. Stwierdza, że Kościół musi kontynuować nauki apostołów i niestrudzenie stawiać czoła przeciwnościom, a później mówi o soborowym dokumencie na temat kościoła we współczesnym świecie. „Stosunek Kościoła do państwa”Rozdział „Stosunek Kościoła do państwa” rozpoczyna się nawiązaniem do fragmentu Konstytucji „Gaudium et spes”, który mówi o służbie wspólnoty politycznej i Kościoła dla dobra wszystkich. Przestrzega przed partiami, które mimo demokratycznego charakteru skłaniają się ku takiej interpretacji zasad Kościoła, jaką stosowały rządy komunistyczne. „Europa na tle innych kontynentów””Europa na tle innych kontynentów” to rozdział, w którym papież powraca do czasów, kiedy był jeszcze biskupem. Opowiada o zgromadzeniach biskupów, które pozwoliły mu stworzyć obraz odniesienia Europy do krajów spoza niej. Przypomina rolę Kościoła w chrystianizacji krajów Trzeciego Świata oraz pomoc w podziale dóbr. Odnosi się po raz kolejny do Konstytucji „Gaudium et spes” i na koniec wspomina o Soborze oraz swoim przemówieniu na nim. „Współczesna demokracja”W rozdziale dwudziestym drugim, „Współczesna demokracja”, papież przedstawia swoją opinię nt. demokracji, mówi o jej greckich korzeniach i stopniowych zmianach ustrojów politycznych: od monarchii przez arystokrację aż do demokracji. Jeszcze raz przywołuje postać Abrahama, do którego odwołują się nadal zarówno chrześcijanie, jak i muzułmanie, a jako podstawy chrześcijańskiego prawa i moralności przytacza Dekalog. „Powrót do Europy””Powrót do Europy” to rozdział, który porusza rolę i miejsce Polski w Europie. Ojciec Święty twierdzi, że Polska nie musiała wracać do Europy, bo ona już w tej Europie była od samego początku. Analizuje dzieje Polski i tworzy swoisty rachunek sumienia z wkładu, jaki Polska wniosła do dziejów Europy.  „Macierzyńska pamięć Kościoła”W rozdziale „Macierzyńska pamięć Kościoła” papież tłumaczy tożsamość Kościoła, wraca do dzieciństwa Jezusa i krok po kroku je opowiada. Mówi o macierzyńskiej pamięci Maryi, która jest bardzo ważna dla tożsamości Kościoła, bo to z niej czerpie pamięć Lud Boży, a także o pamięci o historii człowieka zachowywanej przez Kościół. „Wertykalny wymiar dziejów Europy”W przedostatnim rozdziale, „Wertykalny wymiar dziejów Europy”, papież doszukuje się sensu historii. Zadaje sobie wtedy pytanie: W jaki tak naprawdę sposób Bóg pisze ludzką historię? Aby odnaleźć odpowiedź na to pytanie, wracamy do Księgi Rodzaju i od niej przechodzimy aż do Księgi Apokalipsy. Odnosząc się do tych ksiąg, papież wspomina Abrahama i Boże błogosławieństwo dla niego i jego rodu. Odpowiedzią na początkowe pytanie o sens historii jest to, że znajduje ona wyjaśnienie w Synu Bożym. „Ktoś prowadził tę kulę…”W ostatnim rozdziale, „Ktoś prowadził tę kulę…”, Ojciec Święty wspomina najstraszniejsze i najsłynniejsze wydarzenie swojego życia, jakim jest zamach Ali Agcy. Cały rozdział to dialog prowadzony między Janem Pawłem II a Stanisławem Dziwiszem, w którym wspominają te przerażające momenty. Opowiadają o operacjach, transfuzjach krwi oraz cierpieniu, jakie papież wtedy przeżywał. Całą książkę kończy wytłumaczenie ludzkiego cierpienia, które jest obietnicą radości i wyzwolenia.

Charakterystyka

Drugiego kwietnia 2005 roku świat obiegła smutna informacja o śmierci Papieża Jana Pawła II. Kim był ten wybitny Polak? Otóż urodził się on 18 maja 1920 w Wadowicach, niedaleko od Krakowa. Był synem Karola i Emilii Wojtyłów. Miał starszego brata Edmunda. W dzieciństwie lubił grać w piłkę nożną i spacerować po górskich szlakach. Koledzy mówili na niego 'Lolek’. W gimnazjum zaczął interesować się teatrem. Jako uczeń szkolny cechował się pracowitością, sumiennością, inteligencją. Podczas jednej z wizyt papieskich w rodzinnym mieście wspominał: ”A tam była cukiernia. Po maturze chodziliśmy na kremówki. Żeśmy to wszystko wytrzymali, te kremówki po maturze”. W maju 1938 roku pozytywnie zdał egzamin dojrzałości. Jeszcze w tym samym roku, jesienią, został studentem polonistyki na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Z powodu wybuchu drugiej wojny światowej, we wrześniu 1939 roku, musiał przerwać edukację i iść do pracy. Pierwszego listopada 1946 roku otrzymał święcenia kapłańskie z rąk kardynała Adama Sapiehy. Dwanaście lat później otrzymał miano biskupa. Za hasło swojej posługi wybrał: „TOTUS TUUS MARYJO” (Cały Twój). Działał w naradach II Soboru Watykańskiego. W czerwcu 1967 roku został kardynałem, a jedenaście lat po tym wydarzeniu Sobór Watykański ogłosił go papieżem. W styczniu 1979 r. udał się do Meksyku w ramach pielgrzymki, a dwa miesiące potem opublikował encyklikę o nazwie: „Odkupiciel człowieka”. Ogólnie podczas całego swego pontyfikatu odbył około stu pielgrzymek, w tym ośmiokrotnie wizytował w swej Ojczyźnie. Rozumiał się świetnie z mieszkańcami różnych krajów, ponieważ znał wiele języków obcych, między innymi: łacinę, niemiecki, hiszpański, włoski, francuski, rosyjski. 13 maja 1981 roku został postrzelony przez tureckiego zamachowca Mehmeta Ali Agcę. Przeżył, gdyż kule chybiły celu. W wieku podeszłym pojawiła się u niego choroba Parkinsona. Po śmierci został beatyfikowany 1 maja 2011 przez papieża Benedykta XVI. 27 kwietnia 2014 w Watykanie miała miejsce kanonizacja Karola Wojtyły.
Mimo licznych obowiązków i aktywnego trybu życia Papież Jan Paweł II napisał wiele interesujących publikacji, między innymi studium etyczne “Miłość i odpowiedzialność“; wywiad „Przekroczyć próg nadziei”; autobiografię “Dar i tajemnica“ czy refleksyjną lekturę “Wstańcie, chodźmy!“. Myślę, że wszystkie wymienione przeze mnie pozycje są godne uwagi. Jednakże uważam, że najbardziej godne polecenia jest ostatnie wydanie. Krótko przed śmiercią, dwudziestego trzeciego lutego, prawie siedemnaście lat temu, w Watykanie głowa Kościoła opracowała zbiór refleksji i wspomnień pod tytułem: “Pamięć i tożsamość“. 14 marca 2005 roku dzięki redakcji krakowskiego Społecznego Instytutu Wydawniczego ZNAK „Rozmowy na przełomie tysiącleci” zagościły na półkach mieszkańców Rzeczpospolitej Polskiej. W dalszej niniejszej pracy szczegółowo scharakteryzuję ten utwór.
Można zastanawiać się, dlaczego na początku wypracowania przedstawiono życiorys wadowiczanina? Otóż aby lepiej zrozumieć treść 'Pamięci i tożsamości’ warto znać biografię jego autora, gdyż owo dzieło oparto na faktach. Całość liczy 68 stron. Dzieli się na pięć większych rozdziałów: “Miara wyznaczona złu“; ,,Wolność i odpowiedzialność“; ,,Myśląc Ojczyzna…(OJCZYZNA-NARÓD PAŃSTWO)“; ,,Myśląc Europa…(POLSKA -EUROPA-KOŚCIÓŁ)“; ,,Demokracja: możliwości i zagrożenia“. Z kolei te składają się z mniejszych podrozdziałów w liczbie 26. Tekst ma formę wywiadu. Każdy dział rozpoczyna się pytaniem skierowanym do Ojca Świętego. W pierwszym: ,,Mysterium iniquitatis. Koegzystencja dobra i zła“ poruszono problematykę rozprzestrzeniania się zła. XX-wieczny niemiecki nazizm i radziecki socjalizm przyczyniły się do wielu zbrodni. Biblijny 'kąkol’ z przypowieści symbolizuje zło, a 'pszenica’ dobro. Następnie wyjaśniono genealogię wspomnianych wcześniej systemów. Otóż mają one swoje korzenie w myśli filozoficznej. Dominacja marksistów doprowadziła do pozostania jedynie 'Idei Boga’ jako tematu do dowolnego kształtowania przez myśli człowieka. W efekcie doszło do Holocaustu, prześladowań inteligencji, kombatantów wojennych, żołnierzy Armii Krajowej. Uciski z czasem ustały, ale ich miejsce zastąpiły inne formy ucisku bożego prawa (legalizacja związków homoseksualnych). W trzeciej części: ,,Miara wyznaczona złu w dziejach Europy“ odwołano się do incydentów historycznych tj.: Bitwy Warszawskiej z sierpnia 1920 roku, drugiej wojny światowej (1939-1945) oraz konferencji w Jałcie (1945). Nasz Rodak osobiście obserwował ówczesne wydarzenia: ,,Stało się więc dla mnie jasne, że ich panowanie potrwa dłużej niż nazizm. Jak długo? Trudno było przewidzieć“. O doznanych krzywdach trudno zapomnieć, ale należy przebaczać (szukać dobra w Chrystusie). Absolutną granicą, której zło nie może przekroczyć, ustanowioną przez Stwórcę, jest odkupienie: ,,Na pytanie, w jaki sposób można przezwyciężyć to nieszczęście, chrześcijanie odpowiadają, że wszystkie działania ludzkie, które na skutek pychy i nieumiarkowanej miłości własnej codziennie narażone są na niebezpieczeństwo, powinny być oczyszczane […]“. Zbawienie w kontekście zmagania się dobra z jego przeciwieństwem jest możliwe. Złożenie Syna Bożego na krzyżu to 'zadośćuczynienie o nieskończonej wartości’. Ktoś, kto żyje w zgodzie z Ewangelią, może liczyć na rozgrzeszenie. Jaką ścieżką podążać, aby zrealizować swoją wolność? Należy przejść przez etap: oczyszczenia, oświecenia i zjednoczenia. Trzeba przestrzegać Dekalogu.
W drugim rozdziale dyskutowano o wolności. To dar, z którego trzeba umiejętnie korzystać: ,,Jeżeli używam jej dobrze, to i ja sam przez to staję się dobry, a dobro, które spełniam, wpływa pozytywnie na otoczenie. Jeżeli zaś źle jej używam, konsekwencją tego jest zakorzenianie się i rozprzestrzenianie zła we mnie i w moim środowisku“. Podzielono dobra na: godziwe, użyteczne, przyjemne. Ludzka wolność służy do przyjęcia i realizacji prawdy. Jak komunizm, który panował w Rzeczypospolitej w minionym stuleciu, wpłynął na Kościół? Ukazał dychotomię Europy. Kraje Europy Zachodniej mają najdłuższą tradycję chrześcijańską, ale tam również występują prądy antyewangelizacyjne. Tajemnica miłości i miłosierdzia zawarta jest w psalmie ,,Miserere“ oraz w osobie siostry Faustyny. W trzecim rozdziale zdefiniowano terminy takie jak: 'Ojczyzna’, 'patriotyzm’, 'naród’, 'historia’, 'kultura’. Czwarty rozdział poświęcono ocenie kontynentu europejskiego przez duchownego. On przedstawił historię nauk Chrystusach na tych ziemiach na przestrzeni wieków, akcentując zwłaszcza Europę Środkowo-Wschodnią. W XXI wieku do zadań Kościoła należy: aktywność misyjna oraz apostolstwo świeckich. Wspólnota chrześcijan a państwo to dwie autonomiczne instytucje. Jednakże łączy ich wspólny cel- dobro wspólnoty. Na ziemskim globie najwięcej wyznawców nauk Chrystusa znajdziemy na naszym kontynencie oraz w Ameryce Łacińskiej. W ostatnim rozdziale dyskutowano o demokracji. Głowa Stolicy Apostolskiej poparła ów system. Za podstawę sprawiedliwego kraju uznała dziesięć Przykazań Bożych. Według niej Polska odgrywała w przeszłości i nadal ma ważną rolę w Europie. Podstawy tożsamości religijnej znajdziemy w tekście Pisma Świętego: ,,To czyńcie na moją pamiątkę (Łk22,19)“. W zakończeniu odtworzono przebieg rozmowy, która miała miejsce w papieskim pałacu w Castel Gandolfo. Powrócono do tragicznego zamachu na życie Jana Pawła II z 1991 roku. Stanisław Jan Dziwisz towarzyszył ofierze w tych trudnych chwilach. Poszkodowany wybaczył swojemu oprawcy. W grudniu 1983 roku odwiedził Ali Agcę w więzieniu.
„Pamięć i Tożsamość” polecam wszystkim Polakom, gdyż opisuje postać naszego wybitnego Rodaka, jak i dzieje naszego narodu. Publikacja jest znana także za granicą. Nic w tym dziwnego, wszak kto nie znał Jana Pawła II? Człowieka pełnego miłosierdzia, kochającego ludzkość? Na pewno wyznawców Kościoła rzymskokatolickiego i katolickich Kościołów wschodnich ciekawi to przesłuchanie.