Rodzinna Europa

Recenzja książki

„Rodzinna Europa” stanowi esej biograficzny Czesława Miłosza. Esej został wydany w 1958r. przez Jerzego Giedroycia, w Paryżu, zaś pierwsze krajowe wydanie ukazało się po transformacji ustrojowej, bo dopiero w 1990r. W wielu kręgach Czesław Miłosz został w tamtym czasie wyklęty z powodu wcześniejszego wysługiwania się komunistom jako pisarz i poeta reżimowy oraz socrealistyczny. Późniejszy noblista był tuż po II WŚ poetą reżimowym, w 1951 r. uciekł z posady attache prasowego szukając skutecznie schronienia w siedzibie paryskiej „Kultury”. Współpraca Miłosza z PPR rozpoczęła się w 1946r. ale ważniejsze jest dla nas to co stworzył po ucieczce, właśnie te teksty skłaniają intelektualistów do rozważań nad udziałem pisarzy, artystów, ludzi kultury i sztuki w tworzeniu nad Wisłą zbrodniczego, totalitarnego reżimu.
Czesław Miłosz w eseju stara się znaleźć odpowiedź na pytanie co oznacza „być wschodnio Europejczykiem”? Jaka jest tożsamość wschodnio- europejska?
Przyjeżdżając do Europy Zachodniej ze Wschodu jesteśmy odbierani jako Ci bez których świat „toczyłby się swoją koleją”. Czesław Miłosz przyjeżdżając do Paryża jechał „bez żadnego liczącego się zawodu”, chciał zamanifestować „swoją polskość i obcość”. Polak przyjeżdżający na zachód Europy był w tym świecie nowy, mimo to miał prawo czuć się dumny, „z domu wyciągnął rodzaj patriotyzmu Wielkiego Księstwa Litewskiego”. Miłosz odwołuje się do innych pisarzy, do Giedroycia, wskazuje Jego zapatrzenie na Ukrainę, prezentowaną przez Niego „ukraińską perspektywę”. Czesław Miłosz za patrona obrał sobie Adama Mickiewicza. Dla Czesława Miłosza, postać oraz twórczość Adama Mickiewicza stanowi fundament wielu dzieł, tradycję kluczową.
Czesław Miłosz uważa że najprościej jest przedstawić skąd się jest opowiadając o sobie. Poeta i pisarz opowiada o sobie od chwili urodzenia 30 czerwca 1911r. w Szetejnie na Kowieńszczyźnie. Warte odnotowania jest w jak bardzo dokładny sposób, z jakim ujęciem detalu Miłosz opisuje poszczególne miejsca, ich historię, zależności które wpłynęły na rozwój tych obszarów.
Czesław Miłosz porusza te wydarzenia które wywarły na Jego życie szczególne znaczenie, spotkania ze znaczącymi ludźmi, ważnych chwilach. Pisarz opisuje te książki które wywarły wpływ na Jego pisanie.
Uważam Jego opis Rosji za trafny, choć wielu rzeczy dowiedziałem się od Miłosza. Nie wiedziałem że Rosja miała najbardziej prężny rynek książkowy. Miłosz opisuje swoją podróż do Krasnojarska, jazdę Koleją Trans- Syberyjską. Miłosz opisuje swojego ojca, co również uważam za ciekawe.
Należy dostrzec że Miłosz kilkakrotnie się myli przedstawiając zagadnienia historyczne vide że Besarabia była ruska a następnie zhołdowało ją Wielkie Księstwo Litewskie co jest ewidentną nieprawdą bo zrobiła to Korona.
Czesław Miłosz posługuje się doskonałym językiem, ma świadomość konstrukcji, treść wydaje się być przemyślana. Z przyjemnością się słucha tej opowieści gdyż Miłosz to niezwykle mądry człowiek, posiadający obszerną wiedzę z zakresu filozofii, historii, sztuki.
Czesław Miłosz opisuje przełomowe wydarzenia vide wojnę polsko- bolszewicką 1920r.
Należy podkreślić że Miłosz był przeciwnikiem „nurtu moralistyczno- patriotycznego”, który swą postawą wyrażał Zbigniew Herbert.
Czesław Miłosz przedstawia Europę Środkową jako powód do dumy, że „nie wypadła sroce spod ogona”.
Czesławowi Miłoszowi jest niezwykle trudno, w okresie kiedy tworzył wielu twórców czuło że bycie polskim poetą oraz pisarzem oznaczało nie być Litwinem, że to się zaprzeczało, natomiast Miłosz jest dumny ze swojej litewskości.
Pisarz pogardza nacjonalizmem, jest niechętny do katolicyzmu natomiast tęskni za tyglem narodowościowym, prezentuje się jako filosemita. Miłosz prezentuje się jako Europejczyk, kosmopolita. Pisarza relacje z Kościołem Katolickim były skomplikowane, uważał tę instytucję za „rozsadnictwo ksenofobii”. Miłosz jest manichejczykiem, gwoli ścisłości należy zaznaczyć że pochowany zostanie w katolickiej świątyni. Stopnie wystawiane w szkole Miłosza z przedmiotu religii miały znaczenie istotne dla świadectwa. Miłosz pyta o istotę Boga, przedstawia istotę Demiurga, Przekonał się że dualistyczne pierwiastki są u katolików niezwykle istotne. Katolicyzm jest bardziej niż obłudny, jak chociażby te dziewczęta które spędzają z kimś noc dla sportu by nad ranem wstać i nie spóźnić się na nabożeństwo. Ksiądz uważał Miłosza za ateistę, jednak to nieprawda gdyż jak sam mówi miał za mało danych by być ateistą, w Jego domu brakowało powodów do religijnego buntu. O matce mówi jako o uduchowionej. Żydzi Miłoszowi imponowali, wprowadzali Go w kompleksy. Miłosz odrzucał endecję, kierował się ku lewicy. Święto 1 maja w miejscu gdzie urodził się Miłosz nazwano „świętem żydowskim”.
Miłosz obserwuje strajki mające miejsce w latach 30. XX w. Zarysowuje się nieudolna polityka względem mniejszości zwłaszcza żydowskiej. Przedstawia On narodowy radykalizm jako falę jutra, że w ten sposób społeczeństwo polskie uważało.
Miłosz przedstawia motywy jakimi się kierował podejmując studia prawnicze, gdzie „prawo karne zmieniało się w antropologię i socjologię”.
Miłosz opisuje marksizm, gdzie tłumaczy w sposób przystępny „ukąszenie heglowskie”. Zauważa że kiedy prelegent mówi o ekonomii to audytorium ulega ożywieniu. Pisarz próbuje tłumaczyć zafascynowanie marksizmem u ludzi młodych. Karol Marks obiecał pewien rozwój, nakreślił go. Dialektyka rozwoju wyjaśniała wszystko. Marksizm tłumaczy otaczającą rzeczywistość w sposób jasny, przejrzysty, mnemotechniczny.
Litwa jest dla Niego najważniejsza, potrafi pochylić się nad jej tragedią, natomiast apokalipsa którą przeszła Polska stanowi dla Niego jedynie tło. Historia Polski niewiele Miłosza interesuje, czuje się Litwinem natomiast jest dumny z zachowania świadomości europejskiej.
Czesław Miłosz jest niezwykle wymagającym pisarzem, aby czytać Go ze zrozumieniem należy posiąść wiedzę z zakresu filozofii, literatury, kultury, w innym przypadku pozostanie niezrozumiały. Czytając „Rodzinną Europę” należy wcześniej przeczytać „Zniewolony umysł”, „Prywatne obowiązki” oraz „ Ziemię Ulro”. Na Miłosza trzeba patrzeć z tej perspektywy że przede wszystkim był historykiem idei,
Sięgając po książkę należy na wstępie zadać sobie pytanie, co wiemy o Nim samym? Nie mówię w tym przypadku o Nim jako o eseiście bądź nobliście ale o Nim jako o Człowieku.
Czesław Miłosz był indywidualistą, samotnikiem, często niezrozumiałym. W ten sposób odczytuję konflikt na linii Miłosz- Herbert.
W „Rodzinnej Europie” można dostrzec próbę wejścia Miłosza w samego siebie, swego rodzaju introspekcję.
Ubolewam nad tym że Miłosz niejednokrotnie jest subiektywny w swoich opisach, wszakże nie powinienem się dziwić bo to w końcu esej biograficzny. Jednak dla czytelnika który chce poznać prawdę pewne rzeczy mogą kolokwialnie mówiąc zgrzytać.
Mogę powiedzieć że mnie książka się podoba, moje korzenie również znajdują się na Litwie, w moim przypadku na Wileńszczyźnie, moja cioteczna siostra zaś ma korzenie na Grodzieńszczyźnie więc poprzez to pozycję przeczytałem jednym tchem. Podobnie jak Miłosz tak jak i ja idziemy za Józefem Piłsudskim który największą miłość do ojczyzny odczuwał mówiąc o Kresach Rzeczpospolitej.
Czesław Miłosz zaskakuje czytelnika aktualnością przekazu, konflikt z Miłoszem który miał miejsce równie dobrze mógłby odgrywać się obecnie i dotyczyć kwestii jak ma wyglądać Polska, jaką drogą mamy pójść. W „Rodzinnej Europie” ciekawe jest że Miłosz pokazuje inną twarz, jest ludzki, żadną miarą nie jest przeintelektualizowany.

Streszczenie

„Rodzinna Europa” to esej biograficzny napisany przez Czesława Miłosza w 1957 roku w Paryżu we Francji. Większość źródeł, z którymi się spotkałam utrzymuje, że to nie jest jeden esej, tylko raczej zbiór osiemnastu esejów – krótszych i dłuższych, które dość szczegółowo opisują niesamowite życie autora.
Czesław Miłosz urodził się 30 czerwca 1911 roku w Szetejniach na Litwie. Ta wioska dalej istnieje. Według spisu powszechnego z 2011 roku zamieszkuje ją trzydzieści jeden osób. Czesław Miłosz był wrażliwym poetą, ambitnym prozaikiem, sprawnym eseistą oraz utalentowanym tłumaczem. Spokojnie możemy go uznać za jednego z największych polskich pisarzy-poetów, wcale nie będzie to przesadą. Sama Maria Dąbrowska porównywała jego dzieła do „Pana Tadeusza” i mówiła, że to ten sam poziom i ta sama waga dzieł. W 1980 roku Czesław Miłosz został laureatem Literackiej Nagrody Nobla, zdobył też wiele innych prestiżowych nagród literackich zarówno w Polsce, jak i za granicą. Jego dzieła zostały docenione i w Europie i poza jej granicami. Pisarz jest znany w Stanach Zjednoczonych. Eseje oraz wiersze Czesława Miłosza zostały przetłumaczone na kilkanaście języków – w tym na języki naprawdę egzotyczne i rzadko spotykane. Wiele uniwersytetów przyznało mu doktorat honoris causa, w tym uniwersytety w Stanach Zjednoczonych oraz uniwersytety z Polski. Z powodu tego, że urodził się na Litwie dostał jej honorowe obywatelstwo. Honorowe obywatelstwo dostał również od miasta Kraków. Tam też 14 sierpnia 2004 roku zmarł. Cieszę się, że chodź chwilę ja i on żyliśmy jednocześnie. To dla mnie wielki zaszczyt. Z ciekawostek dotyczących autora warto wspomnieć, że w 2011 roku Narodowy Bank Polski wprowadził do obiegu monety z wizerunkiem Czesława Miłosza: złotą dwustuzłotówkę, srebrną dziesięciozłotówkę i nie szlachetnie metalową dwuzłotówkę. Do tego na katowickim Brynowie jest ulica, której Czesław Miłosz patronuje (podobnie jak we Wrocławiu i Częstochowie, jednak te dwa miasta nie są mi bliskie). Rok 2011 był oficjalnie ustanowiony rokiem Czesława Miłosza. Gdyby wielki pisarz dożył tego roku, to by obchodził wtedy właśnie swoje setne urodziny. Takie działanie władz jest miłą odmianą, ponieważ w okresie PRL-u dzieła autora były w Polsce cenzurowane, a on sam musiał opuścić kraj i udać się na wieloletnią emigrację.
W swoim eseju „Rodzinna Europa” Czesław Miłosz-autor opisuje swoje życie w taki sposób, jakby próbował tłumaczyć innym mieszkańcom kontynentu, jak to znaczy być ze Wschodniej Europy. Najprawdopodobniej taki właśnie był jego zamysł. W swoim utworze Czesław Miłosz porusza takie tematy jak pochodzenie swojej rodziny, przedstawia jej członków. Opisuje pierwsze lata życia na Litwie, dzieciństwo, wyprawy w głąb Azji, młodość na uniwersytecie w Wilnie, tajne organizacje, w których działał. Nie boi się również zahaczać o takie tematy jak wojna (m.in. rewolucja bolszewicka, I Wojna Światowa, II Wojna Światowa), w której sam brał udział, czy późniejsze doświadczenia z komunizmem, marksizmem, a nawet katolicyzmem. Musicie przyznać, że ludzie, którzy urodzili się na początku ubiegłego wieku wcale nie mieli łatwego życia. Dosięgły ich wszystkie trudne wydarzenia, o których uczymy się na lekcji historii w rozdziałach o współczesnej Europie. W poszczególnych rozdziałach książki „Rodzinna Europa” znajdziemy dużo nawiązań do wydarzeń historycznych oraz do różnych faktów, które osobą z Europy Zachodniej miały przybliżyć Europę Środkową oraz Europę Wschodnią. Duży nacisk został nałożony na to jak zmieniały się w czasie I Wojny Światowej i II Wojny Światowej te kraje. Poruszony został również wątek Holocaustu. Można powiedzieć, że nawet dość obszernie i z wieloma szczegółami. Temat Żydów i ludobójstwie jaki Niemcy na nich dokonali był dla Czesława Miłosza bardzo przykry i bliski. W czasie II Wojny Światowej, razem ze swoim bratem Andrzejem pomagał Żydom się ukrywać, za co oboje zostali uhonorowani tytułem Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata.
Jednak na szczęście książka nie jest zbieraniną samych suchych faktów. Dowiadujemy się z niej wielu rzeczy o prywatnym życiu sławnego poety. Możemy poznać jego samego oraz środowisko w jakim żyje. Dowiadujemy się kto jest jego przyjacielem teraz, kto nim był, gdy pisarz był dzieckiem, nastolatkiem, młodzieńcem. Szeroko opowiada o tym jak spędzali czas, jak się bawili, jak ich wychowywano. Zwłaszcza temu ostatniemu zagadnieniu autor poświęcił mnóstwo czasu. Uważał, że to właśnie metoda na wychowanie dzieci jest najbardziej widoczną i najważniejszą różnicą, która dzieli nie tylko pokolenia, ale też kraje: te leżące na zachodzie Europy i te leżące na jej wschodzie. Cały jeden rozdział-esej jest poświęcony wychowaniu! Musicie więc przyznać, że autor uważał to za naprawdę bardzo, ale to bardzo ważny temat.
Książka składa się z 18 rozdziałów-esejów. Poniżej je wypisuję, a w nawiasach, krótko streszczę co można znaleźć w konkretnym rozdziale – pominę te, które nie dają nam informacji o życiu autora, dotyczy to zwłaszcza tych ostatnich.
Miejsce urodzenia (rozdział mówi o Litwie, czasie w którym Czesław Miłosz się urodził)

Przodkowie (tutaj poznajemy dość dokładny opis drzewa genealogicznego rodziny Miłoszów)

Podróż do Azji (razem z ojcem przyszły poeta jeździł w głąb Rosji)

Wojna (tu akurat nazwa mówi sama za siebie, nie wymaga komentarza)

Dziesięć dni, które wstrząsnęły światem

Dalszy ciąg wojen (II Wojna Światowa i jej przykre wspomnienia)

Miasto młodości (Opowieść o Wilnie i o czasie, kiedy młody Czesław Miłosz studiował)

Wychowanie katolickie (Esej na temat wychowania i jego różnic w różnych częściach Europy)

Narodowości (Kim autor jest? Kim się czuje? Za kogo może uchodzić?)

Marksizm (stosunek Czesława Miłosza do Marksizmu)

Rosja

Podróż na Zachód

Młody człowiek i sekrety [o Oskarze Miłoszu]

Celnik

Granica pokoju

GG [Generalna Gubernia]

Intermezzo

Tygrys [o Tadeuszu Krońskim]

Warto wspomnieć, że Czesław Miłosz odwoływał się do swojego życia także w innych dziełach, między innymi w „Dolinie Issy”, które de facto jest wspomnieniami z jego dzieciństwa.
Zbiór esejów „Rodzinna Europa” został w Polsce wydany parokrotnie, został również przetłumaczony na wiele języków, między innymi na włoski, niemiecki, francuski, angielski, szwedzki, hiszpański, holenderski, fiński, rosyjski, białoruski, estoński oraz węgierski. Jak widzicie, jest to naprawdę ogromna ilość języków, a warto wspomnieć, że wersji anglojęzycznych, niemieckojęzycznych oraz włoskojęzycznych jest przynajmniej kilka! Naprawdę to duża rzecz! W każdym z tych języków książkę „Rodzinna Europa” sprzedano w tysiącach egzemplarzy! Spójrzcie tylko ile osób miało okazje zapozna się z działalnością naszego polskiego Noblisty. Możemy być dumni, że wypuściliśmy w świat tak niesamowitą osobę, która może być naprawdę piękną wizytówką dla naszej ojczyzny.
Dziękuje za przeczytanie mojego wypracowania, mam nadzieję, że udało mi się przybliżyć Wam ważne informacje dotyczące książki „Rodzinna Europa”. Mnie ta pozycja bardzo się podobała, zachęcam do zapoznania się z nią!

Problematyka

„Rodzinna Europa” stanowi zbiór esejów, które opierają się na ogół na wspomnieniach autora. Każdy z nich dotyczy innego etapu życia Miłosza bądź też poświęcony jest konkretnemu zjawisku historycznemu.
Czytelnik ma okazję poznać dzieje poety, który postanowił osiedlić się we Francji. We wspomnieniach odwołuje się do okresu, kiedy mieszkał na Litwie. Pisze również o rewolucji bolszewickiej, której był świadkiem. Sporo miejsca poświęcił autor na to, by wyjaśnić różnice zachodzące pomiędzy Polakami i Rosjanami. Nie omija tematu II wojny światowej podkreślają to, jak wielki wpływ miała na dzieje mieszkańców Europy. Z utworu wyłania się także Miłosz, nie jako poeta czy artysta, ale jako zwykły człowiek, który przeżywał lepsze i gorsze momenty. Według Miłosza dzięki odmiennym doświadczeniom historycznym Polacy patrzą na świat w inny sposób niż mieszkańcy Zachody. Zwraca uwagę, że polska mentalność i kultura polityczna powstawały się na styku kultur Wschodu i Zachodu. W związku z tym, cudzoziemcu, którzy chcą zrozumieć polską politykę, napotykają na wiele trudności. Partyjne podziały są mało wyraźne, tworzą się na zasadzie duchowego pokrewieństwa jednostek, a nie na zbieżności programów. O różnicach pomiędzy kulturą polską a europejską dowiedział się podczas pobytu we Francji. Doświadczenia sprawiły, że odczuwał pogardę w stosunku do haseł francuskiej lewicy, kpił z mieszczańskiego stylu życia. W podobny sposób postrzega Amerykanów. Uważa, że są oni dotknięcie zanikiem poczucia historii. Twierdził też, że konsekwencją sukcesu materialnego Amerykanów jest umysłowa stagnacja. Miłosz twierdził także, że amerykańska cywilizacja jest odwrotnością Natury. Będąc świadkiem ruchu hipisowskiego oraz konfliktu międzypokoleniowego w Stanach Zjednoczonych Miłosz zastanawia się nad kwestią amerykańskiego społeczeństwa i tożsamości, która narodziła się w efekcie masowej kultury i nihilistycznej filozofii.
W „Rodzinnej Europie” Miłosz przedstawia Europę jako swoją ojczyznę, która jest wewnętrznie skłócona, problematyczna i utracona. Porusza także kwestię żydowską, a dokładnie żydowskiej mniejszości mieszkającej w Wilnie. Przypomina epizod, kiedy jako małych chłopiec został przyłapany przez nauczyciela na zamiarze strzelania z procy do Żydów. Po latach twierdzi, że żaden z żydowskich kolegów nie był jego przeciwnikiem.
Jeden z rozdziałów został poświęcony Rosji, która jest według niego, wyjątkowym krajem. Miłosz twierdzi, że Polacy mają obsesję na temat tego państwa. Twierdzi, że Rosja jest przez jego rodaków postrzegana jako państwo znajdujące się na zewnątrz, niejako poza orbitą świata. Określenie to wywodzi się z czasów, kiedy Rosja była jedynie protegą, nie oferowała natomiast niczego interesującego poza nią. Nie ocenia jej jednak wyłącznie negatywnie. twierdzi, że Rosja oferuje ogromne przestrzenie, co wiąże się z jej kluczową pozycją na mapie Europy. Miłosz dostrzega także, że Rosja i Europa Wschodnia są sobie o wiele bliższe niż Europa Wschodnia i Zachodnia.
„Rodzinna Europa” to ciekawy zbiór spostrzeżeń na temat współczesnego świata, a przede wszystkim Europy.

Geneza utworu i gatunek

’Rodzinna Europa’ stanowi esej biograficzny. Czesław Miłosz stworzył książkę biograficzną, która w zamyśle miała być pewną próbą spojrzenia pełnego obiektywizmu na własny żywot. Możemy powiedzieć, że jest to esej biograficzny, w zasadzie bardziej precyzyjnie byłoby napisać, że jest to pewien zbiór pomniejszych esejów. Pisarz, który zdobył literacką Nagrodę Nobla, odwołuje się w 'Rodzinnej Europie’ do epizodów z własnego życia, jednakże co ciekawe, kreśli również opisy odwołujące się do zdarzeń z historii powszechnej. Czesław Miłosz operuje pojęciem Mitteleuropa, co należy rozumieć jako całokształt Europy Środkowo- Wschodniej. Czesław Miłosz próbuje odnieść się do najważniejszych problemów epoki, w której przyszło mu żyć. Odnajdziemy tutaj nawiązania do przewrotu bolszewickiego, w pewien sposób książka jest spowiedzią Miłosza, który opisuje swoje korzenie rodzinne, pisze o swych dziecięcych oraz młodzieńczych latach, określa swój prywatny stosunek do katolicyzmu, a także do marksizmu. Jarosław Iwaszkiewicz określił tę książkę jako 'szatańska’, natomiast eseje szczególnie mocno przypadły do gustu Marii Dąbrowskiej. Pisarka przyrównała twórczość Czesława Miłosza do tej XIX- wiecznej Adama Mickiewicza, określiła 'Rodzinną Europę’ jako odpowiednik 'Pana Tadeusza’. Z pewnością był to wielki ukłon w kierunku Miłosza, kiedy został przyrównany do wieszcza narodowego. 'Rodzinna Europa’ została przełożona na szereg języków, m.in. angielski, chorwacki, litewski oraz włoski, ugruntowała pozycję pisarza.