Menu książki:
Weiser Dawidek
Czas i miejsce akcji
Paweł Huelle utworem „Weiser- Dawidek” przenosi nas do 1957 roku, kiedy to Polska była krajem rządzonym przez towarzysza „Wiesława” czyli Władysława Gomułkę. Pomimo iż krytycy literaccy mówią, że to czas stalinizmu, nie mogę się do końca zgodzić z takim postawieniem sprawy, jesteśmy bowiem już po śmierci Stalina oraz towarzysza „Tomasza” czyli Bolesława Bieruta. Akcja książki przenosi nas w przeszłość, jest to pokazane z perspektywy mnie więcej ćwierćwiecza. Narratorem jest Paweł Heller. Akcja książki wydaje się być poprowadzona logicznie, w sposób zgodny, pomimo iż mamy te przeskoki między teraźniejszością oraz przeszłością, nie powodują one chaosu, czytelnik nie ma poczucia braku logiki u autora. Akcja rozgrywa się latem rzeczonego 1957 roku, pod koniec roku szkolnego. Wydarzenia rozgrywają się przede wszystkim w Gdańsku. Miasto jest miejscem, w którym krzyżują się kultury: kaszubska, polska oraz niemiecka. Pisarz kreśli zarys miejsc w sposób niezwykle obrazowy, możemy poczuć jakbyśmy się tam znaleźli. Niezwykłe jest to, że nierealne wydarzenia, dzieją się na terenach, które zostały opisane, oddane w sposób realistyczny, przez co bardzo dobrze odbiera się czytelnikowi opisy. Pisarz zabiera nas do Brętowa, gdzie mieści się cmentarz, na którym pochowany jest Piotr, jak też kościół rzymskokatolicki pw. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy, czytelnik jest również zabrany do Mannheim, gdzie to zamieszkuje Elka. Mówiąc o Gdańsku- Wrzeszczu należy wspomnieć Starą Cegielnię, gdzie to Weiser lewitował przed audytorium złożonym z Jego znajomych. Co do cmentarza w Brętowie, Huelle wskazuje na grób Horsta Mellera. „Weisera- Dawidka” możemy odczytywać na dwóch płaszczyznach, mianowicie dotykamy teraźniejszości oraz przeszłości. Przeszłość nakreślona jest przede wszystkim w Gdańsku, Huelle zabiera nas do kąpieliska w Orłowie, do Wrzeszcza, na teren Oliwy, do sklepiku Cyrsona, do baru Liliputa oraz do kina Tramwajarz. Można powiedzieć że najważniejszą lokacją „Weisera…” jest Gdańsk- Wrzeszcz. Gdańsk przeszłości to Wolne Miasto Gdańsk, jest to miasto pokiereszowane przez wojnę. Jest to aktualnie miejsce spotkań rozbitków, ludzi noszących w sobie niejednokrotnie trudne doświadczenia życiowe. Abram Weiser, czyli opiekun tytułowego bohatera jest takim uciekinierem. Dawidek jest tym, który prowadzi nas przez Gdańsk, odkrywa przed swoimi kolegami, jak też przed nami, czytelnikami historyczne miejsca.
Problematyka
„Weiser Dawidek” to powieść P. Huelle, która pisarz ukończył w 1984 roku. Powieść ukazała się w 1987 roku, a w 2000 roku została zekranizowana. Jest to powieść inicjacyjna, w której istotne znaczenie ma motyw dziecka i dzieciństwa. Motyw dziecka i krainy dzieciństwa pojawił się w literaturze dopiero w romantyzmie, a na szeroką skalę rozwinął się w XX wieku. Współczesne utwory o dzieciństwie to zazwyczaj powieści, których tematem jest wtajemniczenie w zło, odkrywanie siebie, swoich złych stron. Według B. Kaniewskiej utwory poświęcone tematowi dzieciństwa opierają się na dwóch odmianach genologicznych. Pierwszą z nich stanowi powieść inicjacyjna, druga to tzw. story – nowel. Powieść inicjacyjna charakteryzuje się obecnością dojrzewającego bohatera, nie zawsze jednak jest powieścią o dzieciństwie lub młodości. Natomiast powieść o dzieciństwie zawiera elementy powieści inicjacyjnej. Głównym bohaterem jest Weiser Dawidek, dziwaczny chłopiec żydowskiego pochodzenia. Był sierotą, wychowywanym przez dziadka. Chłopiec pochodził z Rosji. Rówieśnicy postrzegają go jako nieudacznika, samotnika, który z nikim się nie przyjaźni, nie uczestniczy w zabawach. Uczniowie zwracają uwagę na to, że nie uczęszcza na lekcje religii i nie bierze udziału w pochodach. O dziwo, chłopiec zaprzyjaźnia się z Elką i jej przyjaciółmi. Mają oni okazję lepiej poznać bohatera. Okazuje się, że jest to chłopak, który bardzo dobrze zna Gdańsk i jego historię, potrafi zaklinać zwierzęta, ma zdolności pirotechniczne. Sprawia też wrażenie, jakby miał nadprzyrodzone zdolności. Chłopiec doprowadził do upału i przyczynił się do klęski ekologicznej w Zatoce gdańskiej, udało mu się poskromić panterę w zoo. Pomógł chłopcom uzyskać zwycięstwo w meczu, który już niemal przegrali, opanował strzelanie.
Pewnego razu podczas jednej z inscenizacji z udziałem środków pirotechnicznych Weiser znika i nikt więcej nigdy go nie widzi. Po latach narrator powieści – Paweł – stara się rozwiązać historię Weisera. czytelnik poznaje go, kiedy jest jeszcze uczniem. Podejmuje próby przypomnienia sobie szkolnych wydarzeń z udziałem Dawida. Stara się zrozumieć motywy jego postępowania. Stara się również zrozumieć, dlaczego tak ich zafascynował. Weiser jest uosobieniem krainy dzieciństwa, dzieciństwa magicznego, niezwykłego. W powieści istotną rolę odgrywa także miasto. Jest to miasto wielokulturowe, w którym mieszkają przedstawiciele różnych narodów. Autor przedstawiał Gdańsk jako miast ludzi wolnych. Nawiązuje też do wartości republikańskich, których przedstawicielami są Schopenhauerowie. Po przejęciu przez Prusy opuszczają miasto, ponieważ wola być wolnymi obywatelami, iż poddanymi pruskiego króla. W „Weiserze Dawidku” chłopcy mają okazję oglądać dom, który do nich należał. Właściwym planem narracji jest w „Weiserze Dawidku” spisywanie notatek dotyczących niezwykłego lata. Narrator jednak nie zatapia się całkowicie we wspomnieniach. Można wręcz powiedzieć, iż przemieszcza się pomiędzy różnymi płaszczyznami czasowymi: czasem zdarzeń, przywołanych wspomnień i samego opowiadania. „Istnieje jeszcze czwarty: plan prywatnego śledztwa Pawła Hellera – spotkań z, dorosłymi już przyjaciółmi z dzieciństwa – Elką i Szymkiem. Jest on o tyle istotny, że jest planem pogłębiającym wątpliwości, równocześnie podważającym i potwierdzającym opowieść Pawła. Szymek znajduje na wszystko proste, racjonalne odpowiedzi. Elka, która znajdowała się najbliżej Weisera, twierdzi, że niewiele pamięta. A jednak zakłada czerwoną sukienkę i inscenizuje scenę jak z lotniska, scenę, w której wspomnienie dziecinnej erotycznej fascynacji okazuje się silniejsze od fizycznych doznań dwojga dorosłych ludzi”.
Wszystkie te braki pamięci, niepewność co do miejsca i czasu zdarzeń powodują, iż historia o Dawidku jest prywatnym mitem bohatera. „Niedoskonałość pamięci wzmacniana jest wysoką samoświadomością narratora, który doskonale zdaje sobie sprawę nie tylko z pułapki wspomnień, ale i z własnych uprawnień – uprawnień autora opowieści. To on decyduje o tym, co i w jakiej kolejności, ma znaleźć się w jego książce – nieksiążce, a podkreślając swoje całkowite panowanie nad relacją – dodatkowo podważa jej wiarygodność”.